به گزارش خبرنگار ایمنا، امروزه مدیریت بحران یک بخش اساسی از مدیریت استراتژیک است؛ زیرا قبل از تعقیب هرگونه اهداف بلندمدت، مدیریت بحران برای تضمین ثبات و موفقیت مستمر یک سازمان ضروری است. اساساَ سازمان‌های در معرض بحران، به آمادگی بیشتری نیاز دارند؛ مدیریت بحران مؤثر، نیازمند یک رویکرد منظم و نظام‌مند است که مبتنی بر هوشیاری، حساسیت مدیریتی و یک درک خوب از اهمیت برنامه‌ریزی دقیق و آمادگی سازمانی باشد.
مدیران نمی‌توانند در برابر همه انواع بحران‌ها آمادگی داشته باشند؛ با این حال اگر به مدیریت بحران به عنوان یک بخش جدانشدنی از مسئولیت مدیریت استراتژیک خود معتقد باشند، احتمال اینکه سازمان‌هایشان گرفتار بحران شود، تا حد زیادی کاهش می‌یابد.
بخش اول گفت‌وگوی منصور شیشه‌فروش، مدیرکل مدیریت بحران استانداری اصفهان در بازدید از خبرگزاری ایمنا، درباره حوزه مأموریت‌های مدیریت بحران، مهم‌ترین حوادث دارای سابقه وقوع در اصفهان، آلودگی هوا، مازوت‌سوزی، گردوغبار، و طوفان سرخ بود که منتشر شد؛ اکنون بخش دوم این گفت‌وگو که درباره اقدامات انجام شده برای کنترل و پیشگیری از بحران‌هایی مانند آتش‌سوزی مراتع، فرونشست زمین، ساماندهی مدیریت بحران در شهرستان‌ها و برخورد با ماینرهای غیرمجاز است را در ادامه می‌خوانید:
برای پیشگیری از آتش‌سوزی مراتع چه برنامه‌هایی تدوین شده است؟
در استان، شش میلیون و ۳۰۰ هزار هکتار مرتع وجود دارد که شامل ۱۰۰ هزار هکتار جنگل طبیعی در فریدون‌شهر و سمیرم و ۳۱۰ هزار هکتار جنگل‌های مصنوعی می‌شود که در مناطق بیابانی قرار دارند. حفاظت از این عرصه‌ها بسیار مهم است. سال گذشته بیش از ۱۰۰ مورد حریق به وقوع پیوست که بیش از ۷۰ هکتار را تحت تأثیر قرار دارد؛ پیش‌بینی شده است که امسال، بارش‌های فصلی در فروردین اتفاق می‌افتد که این شرایط، باعث بهبود رویشگاه گیاهان در مراتع می‌شود؛ اما در صورت توقف بارندگی، عرصه مراتع مستعد حریق خواهد شد؛ بنابراین دستورالعمل پیشگیری از حریق را با محوریت منابع طبیعی به دستگاه‌ها ابلاغ کردیم که از هم‌اکنون به فکر تقویت ایستگاه‌های اطفای حریق و تجهیزات در مناطق مختلف باشند؛ به ویژه در سمیرم، فریدون‌شهر، غرب و جنوب استان که بیشترین مراتع در این مناطق وجود دارد.
تجهیزات کافی برای اطفای حریق مراتع در استان وجود دارد؟
برای جلوگیری از حریق، دستورالعمل آموزش به بهره‌برداران، مرتع‌داران و عشایر ابلاغ شده است که به آنها، آموزش‌های لازم درباره روشن نکردن آتش ارائه شود. در کنار توزیع کپسول گاز در بین عشایر، توزیع پنل‌های خورشیدی برای اینکه برق موبایل و چادرهایشان را از این طریق تأمین کنند تا آتش‌سوزی ایجاد نشود، انجام شده است؛ همین‌طور آموزش به تورهای گردشگری ارائه می‌شود که در مراتع، آتش روشن نکنند. به شهرداری‌ها و دهیاری‌ها نیز ابلاغ کردیم که پوشش‌های خشک را در عرصه‌ها هرس کنند، به باغداران و کشاورزان اعلام شده است که ته‌مانده باغات و رویش‌های خشک را هرس کنند و از آتش زدن مراتع بپرهیزند.
اما درباره نیازهای استان برای اطفای حریق مراتع، باید گفت سه پایگاه ثابت اطفای حریق در استان مورد نیاز است. این موضوع را به تهران هم اعلام کردیم؛ چون پایگاه‌های موجود در استان، سیار هستند و نبود پایگاه ثابت مجهز، موضوع مهمی است که سه پایگاه ثابت مجهز در شهرستان‌های سمیرم، چادگان و فریدون‌شهر در کنار سدهای مخزنی که باید آب داشته باشند، جانمایی شده است. همچنین از سازمان جنگل‌ها و مراتع، درخواست داریم که این سه مکان را احداث و تجهیز کند و یک بالگرد نیز به استان اختصاص دهد تا در مناطق غرب، برای کنترل رویشگاه‌ها مستقر شود. برای تأمین بالگرد مجهز به آب‌پاش هم، منابع طبیعی موظف به پیگیری است.
وضعیت کشف ماینرهای غیرمجاز به چه صورت است؟
درباره کنترل مصرف برق و پیشگیری از کمبود در شبکه توزیع جلسات متعددی برگزار شده است. همان‌طور که اشاره شد باید دو هزار مگاوات نیروگاه در استان ایجاد شود و از وزارت نیرو انتظار می‌رود این کار را قبل از فرا رسیدن تابستان، انجام دهد.
دوم اینکه بسته‌های مصرف بهینه برق و برخی الزامات از جمله داشتن ژنراتور اضطراری، به همه دستگاه‌ها ابلاغ شده است. در کنار این کارها، برای پیشگیری از تخلف ماینرها، از ابتدای سال گذشته تاکنون، تیمی از شرکت برق تشکیل شد که با همکاری دستگاه‌های امنیتی انتظامی توانستند ۱۲ هزار و ۳۵۰ دستگاه ماینر را در ۸۰۲ محل که ۳۷ مگاوات توان تولید داشتند، کشف کنند؛ همچنین از سال ۹۸ تاکنون ۳۱ هزار و ۲۶۸ دستگاه در هزار و ۱۸۸ محل کشف شده است که جمعاً ۸۴ مگاوات از سال ۹۸ تاکنون برق مصرف می‌کردند.
تیم شرکت برق، ماینرهای غیرمجاز را شناسایی و با آنها برخورد کرد؛ اما سیاست‌گذاری وزارت نیرو در زمینه ماینرها بر اساس توان تولید و محدودیت‌هایی است که گاهی ابلاغ می‌شود. در زمان اجرای این محدودیت‌ها، حتی ماینرهای مجاز نیز اجازه فعالیت ندارند؛ اما زمان‌هایی که وزارت نیرو اعلام کند، ماینرهای مجاز می‌توانند بر اساس اعلام شرکت برق و متناسب با تمهیداتی که به کار می‌بندند، فعالیت کنند. از هم‌اکنون نیز برنامه‌های مصرف بهینه گاز آب و برق در دستور کار قرار دارد و جلسات آن تشکیل شده است تا در زمینه پیگیری این موضوع، اقدامات لازم انجام شود.
برای کاهش فرونشست زمین در استان چه اقداماتی انجام شده است؟
مشکل فرونشست زمین به دلیل برداشت‌های بی‌رویه آب از سفره‌های زیرزمینی که ناشی از خشکسالی‌ها است، ایجاد می‌شود. از ۲۰ سال گذشته، استان اصفهان با شدیدترین خشکسالی روبه‌رو است و هم‌اکنون نیز ۹۸ درصد مساحت استان، گرفتار پدیده خشکسالی است. خشکسالی‌ها در مراحل مختلف هیدرولوژیکی، اقتصادی و هواشناسی باعث شده که از منابع آب زیرزمینی برداشت‌هایی انجام شود و اثرات آن، ایجاد فرونشست در دشت‌های مختلف است.
در استان ۳۵ محدوده مطالعاتی وجود دارد که هشت دشت آن آزاد بوده یعنی مشکل فرونشست در آنها ایجاد نشده است و می‌توانند در منطقه چاه آب حفر کنند. این مناطق عبارتند از: خوروبیابانک، فرخی، نائین، انارک، چوپانان، بیاضه و مناطقی از غرب اصفهان که همجوار با لرستان و چهارمحال‌وبختیاری هستند و دشت‌های آزاد و بدون فرونشست زمین دارند. اما ۱۷ دشت ممنوعه و ۱۰ دشت ممنوعه بحرانی در استان اصفهان وجود دارد که افت آب‌های زیرزمینی در آن بسیار زیاد است. هزار چاه پیزومتر در استان داریم که ماهیانه با داده‌های اندازه‌گیری، میزان افت آب‌های زیرزمینی آنها سنجیده می‌شود. یکی از فعالیت‌های گروه مطالعات آب‌منطقه‌ای این است که در تمام دشت‌ها با استفاده از چاله‌های شناسایی، بتوانند میزان افت سطح آب را مطالعه کنند که انجام این کار امر مهمی است.
بر اساس این داده‌ها، بیشترین افت تجمعی دشت‌های استان اصفهان که در طول سال افت آب زیرزمینی داشته، دشت مهیار شمالی است که در دوره‌ای چهل ساله ۱.۲ متر در سال میانگین افت سطح منابع داشته است؛ همچنین دشت‌های دامنه، اصفهان و برخوار نیز بیشترین افت آب‌های زیرزمینی را ثبت کرده‌اند.
در جلسه مدیریت بحران که به منظور جلوگیری از فرونشست تشکیل شد، قرار شد شرکت آب‌منطقه‌ای اصفهان ضمن بررسی این دشت‌های بحرانی، دوباره چاه‌های شناسایی خود را فعال کند و مطالعات ویژه‌ای را روی کاهش سطح آب‌های زیرزمینی انجام دهد؛ اما درباره کارهای انجام شده برای پیشگیری از برداشت آب‌های زیرزمینی و فرونشست زمین، باید گفت که براساس قانون، وزارت نیرو و آب‌منطقه‌ای موظف است طرح‌های تعادل‌بخشی منابع آب را اجرا کنند. همچنین شرکت آب‌منطقه‌ای موظف است که موضوع فرونشست زمین را در کارگروه سازگاری کم‌آبی بررسی کند و برای اجرای طرح‌های تعادل‌بخشی از جمله شناسایی چاه‌های غیرمجاز و بستن آنها، نصب کنتورهای هوشمند روی چاه‌ها، اصلاح پروانه‌ها دیگر موارد، اقدام کند. در این زمینه از ابتدا تاکنون تقریباً هشت هزار و ۵۰۰ چاه شناسایی و مسدود شده و حدود هفت هزار کنتور هوشمند آب و برق نیز روی چاه‌ها نصب شده است تا میزان مصرف آب و برق مصرفی را کنترل کنند.
۱۵ هزار و ۸۰۰ پروانه چاه کشاورزی نیز اصلاح و تعدیل شده است. از دیگر اقدامات انجام شده می‌توان به تشکیل جلسه مدیریت بحران با همکاری سازمان زمین‌شناسی اشاره کرد و حدود ۱۰ اکیپ سازمان زمین‌شناسی در استان مطالعات ویژه‌ای در دشت‌های مختلف استان از نظر نرخ فرونشست انجام دادند که این کار بسیار بزرگی طی سه سال گذشته بود.
آخرین آماری که در این باره اعلام شد، این است که دشت‌های خالدآباد و بادرود با نرخ ۱۲ تا ۱۳ سانتی‌متر، دشت اردستان هفت سانتی‌متر، گلپایگان ۱۳ سانتی‌متر، اصفهان و برخوار ۱۸ سانتی‌متر، مهیار شمالی ۱۷ سانتی‌متر، قهجاورستان حدود ۲۰ سانتی‌متر، نرخ فرونشست دارند.
مقرر شد که سازمان زمین‌شناسی در دشت‌های سجزی، شهرضا، نیک‌آباد، مورچه‌خورت، دامنه، و گلپایگان هم نرخ فرونشست زمین را تعیین کند؛ بنابراین ۳۵ ایستگاه جی‌پی‌اس در استان و چهار ایستگاه جی‌پی‌اس با همکاری شهرداری در شهر اصفهان نصب شد. کار بزرگی که در این زمینه صورت گرفت، این است که شهرداری اصفهان طرح پهنه‌بندی خطر فرونشست زمین را در شهر اصفهان با همکاری دانشگاه‌ها در دست مطالعه دارد و ظرف یک سال آینده، شهرداری موظف شد که مطالعات طرح پهنه‌بندی خطر فرونشست زمین در اصفهان را تکمیل و اجرای طرح‌های پیشگیری و کنترل فرونشست زمین را در شهر آغاز کند.
از دیگر اقدامات انجام شده این است که میراث فرهنگی موظف شد در پل‌های تاریخی و بناهای مهم که در این بازه‌های فرونشست قرار دارند با همکاری سازمان زمین‌شناسی، دستگاه‌های پایش و جی‌پی‌اس نصب کند تا اول، میزان فرونشست اندازه‌گیری شود و دوم اینکه منابع اعتباری را از میراث فرهنگی برای تاب‌آور کردن سیستم‌ها دریافت کند.
از سوی دیگر مقرر شد اداره کل ورزش و جوانان برای اندازه‌گیری نرخ فرونشست در ورزشگاه نقش جهان برنامه‌ریزی کند و همه دستگاه‌ها مانند شرکت‌های گاز، آب، برق، راه، راه‌آهن، فرودگاه و همه پهنه‌های متأثر از فرونشست زمین، موظف هستند که در زمینه انجام طرح‌های تاب‌آوری و پیشگیری اقدام کنند.
چشم‌انداز آینده موضوع فرونشست در استان چگونه است؟
فرونشست زمین به آن معنا نیست که یکباره زمین پایین برود؛ بلکه یک مشکل تدریجی است که در طول سال‌ها اتفاق می‌افتد. نقشه راه فرونشست زمین در استان نیز تدوین و ابلاغ شده است و اکنون سازمان نقشه‌برداری کشور نیز مطالعاتی روی شاهین‌شهر، برخوار، دشت اصفهان، فلاورجان، خمینی‌شهر انجام داده و نرخ فرونشست زمین در این عرصه‌ها را تعیین کرده است؛ نقشه‌ها تهیه شده و در قانون آمده است که راه و شهرسازی محور انجام این کار قرار گیرد.
مقرر است راه و شهرسازی، داده‌های سازمان زمین‌شناسی و سازمان نقشه‌برداری را تجمیع و نرخ فرونشست در دشت‌ها را مشخص کند. همچنین راه و شهرسازی موظف است ارزیابی خطر تمام سازه‌ها را در زون‌های خاص انجام دهد و طرح‌های تاب‌آوری را به دستگاه‌ها ابلاغ کند. وزارت نیرو نیز موظف است برای اجرای طرح تعادل‌بخشی استان، اعتبار لازم را بپردازد؛ بنابراین باید پیوند ناگسستنی بین معضلات آلودگی هوا، فرونشست زمین، خشکسالی با جریان آب در رودخانه و کانون‌های گرد و غبار برطرف شود.
آیا استان اصفهان در جایگاه اول فرونشست در کشور قرار دارد؟
کشورهای مختلف جهان و دشت‌های گوناگون کشور با این پدیده روبه‌رو هستند، اما اینکه هشدارهایی مطرح می‌شود به این دلیل است که در هیچ کجای کشور، شرایط مانند شهر اصفهان نیست که سکونت‌گاه‌هایش در معرض خطر باشد. از نظر پهنه و وسعت، استان‌های دیگر نیز دچار مشکل فرونشست زمین هستند اما از این نظر که در دشت‌های اصفهان و برخوار، پهنه وسیعی از مناطق مسکونی هم در این شرایط قرار گرفته است باید برنامه‌ریزی لازم انجام شود و همه وظایف دستگاه‌ها در فرونشست زمین تعیین و به آنها ابلاغ شده است که باید برای انجام آنها اقدام کنند.
باید نگران موضوع فرونشست در اصفهان بود یا خیر؟
همه مناطق و استان‌هایی که با خشکسالی، کم‌آبی و برداشت بی‌رویه از آب‌های زیرزمینی روبه‌رو باشند، درگیر فرونشست هم می‌شوند؛ این یک موضوع طبیعی است اما نباید در این زمینه نگرانی ایجاد کنیم. باید واقعیت را ببینیم ایجاد حساسیت در حد اطلاع‌رسانی خوب است اما ایجاد ترس اصلاً در مدیریت بحران درست نیست، این کارها در حال انجام است و تکالیف همه دستگاه‌ها مشخص شده و اقداماتی نیز در دست انجام است.
همه تصاویری که از ترک ساختمان‌ها منتشر می‌شود فرونشست زمین است؟
خیر. هر کدام از این موضوعات باید بررسی شود. در کمیته کارشناسی بررسی آسیب‌ها، دستگاه‌هایی مانند راه و شهرسازی، سازمان نظام مهندسی، عضو هستند و مواردی که پیش می‌آید را علت‌یابی و بررسی کارشناسی می‌کنند. باید این موارد را آنها گزارش دهند و رسانه‌ها نیز در این زمینه شفاف‌سازی لازم را انجام دهند.
وضعیت نیروهای مدیریت بحران در شهرستان‌ها چگونه است؟
در قانون مدیریت بحران آمده است که ستاد پیشگیری هماهنگی، فرماندهی و پاسخ به بحران در استان‌ها تشکیل شود و در شهرستان‌ها، فرماندار رئیس ستاد مدیریت بحران و شهردار مسئول مدیریت بحران شهر، دهیار مسئول مدیریت بحران روستاست و تمام دستگاه‌های اجرایی که عضو مدیریت بحران هستند، یک مسئول مدیریت بحران دارند و بر اساس وظایف خود، موظفند پیگیر وظایف خود باشند.
پس چارت هماهنگی و وظایف دستگاه‌ها مشخص است. همچنین حوادث سطح‌بندی شده است و شامل سطح حادثه محلی، منطقه‌ای یا ملی می‌شود. پس از اینکه در شهرستان تشخیص داده شد که آیا این حادثه در سطح شهرستانی است یا در سطح استانی و باید از استان مربوطه معین یا از مسئولان ملی درخواست کمک کند، این‌ها در قانون مدیریت بحران مشخص شده است و نیروهای متعددی در دستگاه‌ها، آماده و چابک‌سازی شده‌اند. جمعیت هلال‌احمر، آتش‌نشانی و اورژانس نیز افراد داوطلب خدمت دارند که همگی سیستم‌های داوطلب را آماده کرده‌اند؛ بنابراین از نظر نیرو مشکلی وجود ندارد و در همه عرصه‌ها سطح‌بندی حادثه، مشخص شده است.
در مدیریت بحران استان نیز برای کشور و شهرستان‌ها، معین تعیین کرده‌ایم؛ مثلاً معین اصفهان، شاهین‌شهر، نجف‌آباد و خمینی‌شهر است و اگر حادثه‌ای رخ دهد، شهرداری این نقاط برای مدیریت بحران با اصفهان هماهنگی لازم را انجام می‌دهند. معین نجف‌آباد نیز تیران و کرون و خمینی‌شهر است. برای شهرها نیز معین تعیین شده است؛ مثلاً اگر حادثه‌ای در فریدن اتفاق بیفتد با شهرداری چادگان تماس می گیرند. به طور کلی این تکالیف و مسئولیت‌ها برون‌سپاری شده؛ چون در مدیریت بحران ثانیه‌ها مهم است و باید برای آن برنامه داشته باشیم.
همه اعضای مدیریت بحران در شهرستان‌ها به وظایف خود آگاه هستند؟
بله برگزاری مانورهایی در این زمینه انجام شده است و مدیریت بحران کرونا هم تاکنون، قدم به قدم پیش رفته است. همه این‌ها طراحی شده است؛ گاه پیش می‌آید که افراد سرجایشان نیستند؛ در چنین مواقعی مدیریت بحران استان به عنوان هماهنگ‌کننده وظایف بخش‌های مختلف، وارد عمل می‌شود.
نظر شما