به گزارش خبرنگار ایمنا، وجود شخصیت خیر و شر از دیرباز در جذابیت بسیاری از آثار سینمایی و تلویزیونی اثرگذار بوده است. اساساً مخاطب علاقه دارد که قهرمان را به‌حدی قدرتمند ببیند که در لحظه‌های سرنوشت‌ساز، متفاوت باشد. در این میان تنها قهرمان در آثار سینمایی و تلویزیونی خود نمایی نمی‌کند بلکه نقش ضد قهرمان نیز انکار ناپذیر است و دوئل درخشان قهرمان و ضد قهرمان سبب می‌شود همزادپنداریِ هرچه بیشتر مخاطب می‌شود و داستان را تا انتها دنبال خواهد کرد.
در تاریخ سینما و تلویزیون ایران نیز شخصیت‌های بسیاری در نقش ضدقهرمان ظاهر شده‌اند که همچنان در ذهن‌ها باقی است، از نوید محمد زاده در فیلم متری شیش و نیم تا هوتن شکیبا در شبی که ماه کامل شد، امیر جعفری در کیفر ٫ رؤیا نونهالی در خواب و بیدار، رحیم نوروزی در پس از باران و جواد عزتی در زخم کاری که توانستند نقش بدمن در داستان را به خوبی ایفا کرده و مخاطب را با خود همراه کنند. اما سوال اصلی این است که چرا در بعضی تولیدات سینما و تلویزیون، بدمن‌ها ماندنی می‌شوند؟
در این خصوص با محمدرضا مقدسیان منتقد سینما و تلویزیون و مجتبی اسپنانی فیلم‌ساز به گفت‌وگو پرداختیم که در ادامه می‌خوانید:
نادیده نگرفتن شخصیت‌های منفی در سینما و تلویزیون
محمدرضا مقدسیان، منتقد سینما و تلویزیون بابیان اینکه شخصیت مثبت و منفی، هردو جزئی از درام بشمار می‌روند، می‌گوید: در تاریخ سینما یکی از مؤلفه‌های ایجاد جذابیت و موفقیت، پرداختن صحیح به شخصیت‌های منفی است؛ این موضوع به معنای نادیده نگرفتن شخصیت‌های منفی در آثار سینما و تلویزیون است. در شکل‌گیری ساختار درام، شخصیت مثبت برای مخاطب جذاب است و باید موانعی پیش روی او قرار بگیرد تا شخصیت منفی رقم بخورد البته گاهی این موانع وجود دارند اما رسیدن به هدف نهایی جذاب نیست؛ درواقع حضور شخصیت‌های منفی و غلبه شخصیت مثبت بر بدمن‌ها منجر به ارزشمندتر شدن پیروزی نهایی یا تحول نهایی در آن اثر می‌انجامد.
وی می‌افزاید: علاقه مخاطب به شخصیت‌های منفی از دو موضوع نشأت می‌گیرد؛ یک موضوع این است که مخاطب با توجه به آموزه‌های فرهنگی و اخلاقی یا عوامل بازدارنده تربیتی و روانی که منجر به شکل‌گیری شخصیت او شده و همچنین براساس هنجارهای به وجود آمده امکان بروز برخی از تصمیم‌ها و رفتارهای منفی را نداشته باشد، اما به دلایل دیگر ممکن است در ناخودآگاه ذهن خود این تمایل وجود داشته باشد.
مقدسیان بابیان اینکه گاهی شخصیت‌های منفی در آثار سینمایی، خواسته‌های درونی مخاطب را اجرا می‌کنند بنابراین ببیننده اقداماتی را که نمی‌تواند انجام دهد و نسبت به آن‌ها کنجکاو است در پرده سینما مشاهده و از نتیجه آن مطلع می‌شود، ادامه می‌دهد: فردی که مجازات می‌شود بازیگر است و مخاطب بدون کمترین آسیب می‌تواند تجربه بروز برخی از رفتارهای منفی را داشته باشد، پس در موقعیت‌هایی که مخاطب نمی‌تواند حضور داشته باشد بازیگر حضور دارد و به این ترتیب کنجکاوی مخاطب را می‌انگیزد. همچنین عده‌ای از شخصیت‌های منفی در تاریخ سینما وجود دارند که برای مخاطب جذاب هستند، در وجود این افراد رگه‌هایی از اخلاقیات و انسانیت وجود دارد، اما به دلیل آسیب‌های متعددی که در جریان زندگی برای آن‌ها اتفاق افتاده است، در مسیر اشتباه قرار گرفتند و به شخصیت منفی تبدیل شدند و به جامعه و افراد واکنش‌های منفی نشان می‌دهند.
وی بابیان اینکه وجود برخی رگه‌های مثبت از انسانیت در شخصیت‌های منفی سبب می‌شود مخاطب با این شخصیت همدلی و دلسوزی کند، می‌افزاید: شخصیت منفی، تجربیات ناخوشایندی در زندگی داشته و مخاطب با او همدلی می‌کند چراکه به این آگاهی رسیده است که شخصیت منفی فطرتاً آدم بدی نیست و نمی‌خواهد رفتارهای نامناسب داشته باشد اما شرایط زندگی باعث شده که به آن سمت سوق پیدا کند فارغ از اینکه تصمیم درستی اتخاذ کرده باشد یا خیر؟
این منتقد سینما اظهار می‌کند: بنابراین با توجه به وجوه مثبت شخصیت منفی فیلم یا سریال، احساس دلسوزی و جذابیت نسبت به بدمن ایجاد می‌شود، البته جدای از اهمیت جنبه اخلاقی و سرگرمی، این موضوع باید بررسی شود که مخاطب تحت تأثیر کدام شرایط اجتماعی، فکری و روانشناسی قرار دارد که تماشای موقعیت‌های حضور بدمن برای او جالب است.
وی خاطرنشان می‌کند: در فرهنگ‌های مختلف باتوجه به شرایطی که وجود دارد قانون رده‌بندی سنی برای آثار در نظر گرفته می‌شود؛ مخاطب بالای ۱۸ و ۲۵ سال در کشورهای مختلف می‌توانند تماشاگر فیلم‌ها باشند چون به بلوغ رسیده‌اند و قدرت تشخیص دارند، اما موضوع این است که برخی از مخاطبین برای رفتارهای منفی آمادگی دارند، چنین آسیب‌هایی در سطح هر اجتماعی وجود دارد و باید موردبررسی قرار گیرند؛ شرایط سیاسی، اجتماعی تاریخی کشورها و تمایلات گوناگون افراد، به سینما مربوط نیست بلکه باید به آسیب‌ها پرداخته شود و آن‌ها را رفع کنیم چون مخاطب بالغ می‌داند که این فیلم‌ها برای سرگرمی طراحی‌شده است.
شخصیت‌پردازی در آثار اهمیت بسیاری دارد
مجتبی اسپنانی، فیلم‌ساز نیز در خصوص جذابیت شخصیت‌های منفی می‌گوید: زمانی که شخصیت منفی توسط فیلم‌نامه‌نویس نوشته شده و با انتخاب بازیگر و کارگردانی صحیح به خلق شخصیت منجر می‌شود صرفاً بدمن‌ها در آن جذابیت ندارند و این موضوع تک‌بعدی نیست.
وی بابیان اینکه هرچه شخصیت خاص، باهوش باشد فیلم را به چالش می‌کشد و برای مخاطب ماندگار است بنابراین اگر در سینما و تلویزیون بدمن‌ها حضور نداشته باشند شخصیت‌های اصلی و مثبت موردتوجه قرار نمی‌گیرند، ادامه می‌دهد: در سینمای مدرن مرزبندی به‌صورت (شخصیت مثبت و منفی) وجود ندارد.
اسپنانی اضافه می‌کند: اگر شخصیت‌های فیلم به‌درستی بررسی نشود جذابیت ندارد بنابراین لازم است که در شخضیت‌پردازی‌ها به همه جنبه‌ها توجه شود تا مخاطب بتواند با آن‌ها همزادپنداری کند.
نظر شما