مطبوعات و رسانه‌های آزاد و شفاف در هر جامعه‌ای از ارکان توسعه و دموکراسی محسوب می‌شود، لذا خبرگزاری ایمنا مرور بر بخشی از عناوین مطبوعات کشور را به صورت روزانه در دستور کار خود دارد.
روزنامه ابتکار در صفحه نخست امروز خود با تیتر «مطالبات معترضان عراقی چیست؟ التهاب در منطقه سبز» به بررسی اعتراضات به نتایج انتخابات عراق پرداخت و نوشت: وقوع درگیری میان معترضان به نتایج انتخابات پارلمانی عراق و نیروهای امنیتی این کشور در منطقه سبز بغداد موجب ملتهب شدن اوضاع این منطقه شده است.
به گزارش مهر شمار زیادی از معترضان به نتایج انتخابات پارلمانی زودهنگام در عراق در مقابل تعدادی از وزارتخانه‌های این کشور دست به برگزاری تظاهرات زدند. معترضان پس از برگزاری تظاهرات مذکور به سمت ورودی منطقه سبز بغداد حرکت کردند تا در آنجا تجمع کنند. از آنجایی که نیروهای امنیتی عراق تمامی ورودی‌های منطقه سبز را مسدود کرده بودند، معترضان در مقابل ورودی‌ها چادر زدند و تحصن کردند.
تحصن مسالمت‌آمیز معترضان به نتایج انتخابات پارلمانی ادامه پیدا کرد تا اینکه نیروهای امنیتی به سمت آنها یورش بردند. طبق گزارش‌های میدانی، نیروهای ارتش عراق از گازهای اشک‌آور و گلوله‌های جنگی علیه تحصن کنندگان استفاده کردند. همین مسئله موجب شد تا بیش از ۱۰۰ تن از معترضان به نتایج انتخابات پارلمانی زخمی شوند. اقدام ارتش در یورش به تحصن کنندگان واکنش‌های متعددی را در محافل سیاسی عراق به دنبال داشت.
در همین ارتباط، «مقتدی صدر» رهبر جریان صدر عراق اعلام کرد که دولت در برخورد با تظاهرات کنندگان و معترضان به نتایج انتخابات نباید به ابزار خشونت‌آمیز متوسل شود. در همین حال، رئیس جمهور عراق تظاهرات اخیر در این کشور در اعتراض به نتایج انتخابات پارلمانی و وقوع درگیری میان نیروهای امنیتی و تظاهرات کنندگان را تأسف بار توصیف کرد. برهم صالح گفت: «برگزاری تظاهرات مسالمت‌آمیز حق مردم است. از تمامی طرف‌ها خواستار خویشتن داری هستیم. در هر حال باید مصلحت و منافع کشور در تمامی امور در اولویت قرار گیرد.»
روزنامه آرمان ملی در صفحه نخست امروز خود با تیتر «احمد مسعود در ایران؛ - رایزنی با دیگران ادامه دارد» به حضور رهبر جبهه مقاومت افغانستان در مشهد پرداخت و نوشت: پخش خبری مبنی بر حضور احمد مسعود در ایران از سوی خبرگزاری اسپوتنیک روس. خبری که چون از سوی روس‌ها پیرامون وقایعی در ایران منتشر شده، از دید برخی باید فرض را بر صحتش گذاشت. این در حالی است که از سمت دیگر هنوز کسی از در تکذیب آن برنیامده است. گفته شده که احمد مسعود با پیامی از سوی امام علی رحمان، رئیس جمهور تاجیکستان در مشهد به دیدار امیر اسماعیل خان رفته است. محمد اسماعیل خان، فرمانده پیشین جهادی بود که بعد از تسلیم شدن و اسارت در برابر طالبان به ایران آمد. اما وضعیت درباره احمد مسعود فرق دارد. او و یارانش در پنجشیر مبارزه می‌کنند و تنها سنگر نصفه و نیمه در برابر طالب‌ها هستند. نکته قابل توجه دراین‌باره این است که در تمام این مدت موضع منفعل ایران در برابر حملات طالبان به پنجشیر همواره مورد نقد اکثریت مردم در داخل ایران بوده است و از سویی حمایت‌های تلویحی از طالبان این پرسش را مطرح می‌ساخت که ایران تا کجا می‌خواهد به این گروه امیدوار باشد؟
برخی رسانه‌های داخل کشور نیز از همان زمان پیشرفت طالبان در افغانستان مواضع خود را به این سمت و سو هدایت کردند که بگویند این گروه، دچار تغییراتی اساسی شده و با ۲۰ سال قبل متفاوت هستند. اما آنچه در عمل در این مدت رخ داد بیانگر مطلبی دیگر بود. در این چند ماهه حکومت طالبان چیزی که بخواهد بیانگر تغییرات کلیدی در خودش باشد نشان نداد. سه چهار روز از آمدن طالب‌ها نگذشته بود که یک مجری زن تلویزیون، خبر از این داد که به من گفته‌اند دیگر فعالیت نکن. بعد هم طالبان آموزش مختلط را ریشه تمامی بدی‌ها در جامعه دانسته و به آن در دانشگاه‌ها خاتمه دادند. بسته شدن وزارت زنان و جایگزینی مرکز امر به معروف و نهی از منکر به جای آن، منع یا حضور با تأخیر دانش‌آموزان دختر به مدرسه، بیکاری بسیاری از بانوان افغان از شغلشان، محدودیت در رفت‌وآمد آنان در خیابان تا جهاد نکاح. اما محدودیت آزادی‌های اجتماعی و زنان تنها بخشی از ماجرا بود.
اقدامات طالبان خشونت بیشتری به خود گرفت. معلوم شد هم همان احکام قبلی بر سر جای خود هستند و هم همان نگاه مشمئز کننده پیشین این گروه. اگر چه پیش از حکمرانی این گروه و در زمان پیشروی آنها در افغانستان هم حوادثی مانند کشتار سربازان تسلیم شده، کشتن «خاشه» کمدین افغانی و… در شبکه‌های اجتماعی چهره واقعی این گروه را نشان می‌داد. جنایت طالب‌ها در پنجشیر اما شاید به عنوان تلخ‌ترین و سخت‌ترین این اقدامات در افغانستان باشد. آنها حتی دانشگاه پنجشیر را هم آتش زدند. اگرچه در ابتدا بمب‌گذاری‌های داعش فرصت خوبی برای سرپوش گذاشتن بر عملکرد طالبان و همان رویکرد «بدو بدتر» بود بدان معنا که طالب‌ها رباید ترجیح داد، چرا که در مقابل داعش خواهند ایستاد. اما روند بمب‌گذاری‌های سریالی در اماکن مختلف از جمله انفجارهای چندین‌باره در مسجد شیعیان و یا تداوم حملات انتحاری داعش نشان داد که اگر طالبان را همراه داعش به شمار نیاوریم اما توان مقابله و برقراری امنیت در این مدت را نیز نداشته است. در تمامی این مدت ایران نیز مانند خیلی از کشورها تلاش داشت تا با یک موضع‌گیری نامشخص و سردرگم با عنوان تاکید بر تشکیل دولت فراگیر از سوی طالبان، خود را وارد مبحث افغانستان نکند و به نوعی راه همراهی با طالبان را به صورت محتاط در پیش بگیرد اما شواهد نشان می‌داد که انتظار دولت فراگیر از سوی طالبان در عین مضحک بودن، منفعلانه‌ترین واکنش‌هاست.
دولت طالبان متشکل از وزارتخانه‌هایی است که ۴ تا ۵ نفر از وزیرانش جز تروریست‌هایی هستند که بعضاً حتی برایشان جایزه گذاشته شده، در این میان شواهد، بیانگر اختلافات شدید درونی طالبان هم بود و اینکه حتی خبر زخمی شدن ملاغنی برادر نیز برای مدتی رسانه‌ای شد تا جایی که بعدتر او در تلویزیون به طور مشکوکی و به صورت دیکته شده خبر اختلافات خودش را رد می‌کرد. حالا دو موضوع کاملاً بر همگان آشکار شده است. نخست اینکه طالبان توان مقابله با داعش را ندارد. دوم نه توان و نه قصد تشکیل دولت فراگیر را. اما علاوه بر این طی روزهای گذشته برخی مقامات طالبان موضع‌گیری‌هایی نیز داشته‌اند آنها مشخصاً کنایه‌های سنگینی را نثار تهران کرده‌اند، به عبارتی آنها برخلاف چند ماه اخیر حاکمیت ایران را نیز تحت‌الشعاع قرار داده‌اند. مسئله‌ای که نشان از پدیدار شدن اختلافاتی می‌دهد. درست مثل وقتی که یکی از مقامات طالبان خطاب به ایران اعلام کرد که آیا خود حاکمان ایران حاضرند که حکومتی فراگیر تشکیل دهند که اکنون خطاب به دولت طالبان آن را طلب می‌کنند؟ اظهاراتی که قطعاً مقامات ایران آن را بر نمی‌تابند و چه بسا به فکر این بیفتند که باید به فکر تجدید نظر در ارتباط با افغانستان بود. برخی نگاه‌ها شاید بیانگر فاصله گرفتن و یا تلاش طالب‌ها برای جدایی سیاسی از ایران است. در مقابل دیدارهای اخیرشان با آمریکا و همینطور حضور هواپیماهای پاکستانی در جنگ طالبان علیه پنجشیر بیانگر گرایش طالبان به پاکستان بوده نه ایران.
روزنامه اعتماد در صفحه نخست امروز خود با تیتر «تلاش باکو برای جبران تنش‌آفرینی در رابطه با تهران» به بررسی گفت‌وگوی تلفنی وزیر امورخارجه آذربایجان و ایران پرداخت و نوشت: جمهوری آذربایجان تلاش برای کاهش تنش خودساخته با ایران را آغاز کرده است. درحالی‌که الهام علی‌اف، رئیس‌جمهور آذربایجان در چند هفته اخیر با اظهارات ضد ایرانی و جنجالی رابطه تهران و باکو را دستخوش تحولات ناخوشایند کرده بود به نظر می‌رسد که برخورد دیپلماتیک ایران با این فضا و تلاش برای مدیریت صحنه، مقام‌های آذربایجان را متوجه تبعات تداوم تنش‌آفرینی در رابطه با ایران کرده است. بر همین اساس روز گذشته «جیحون بایراموف» وزیر خارجه جمهوری آذربایجان همزمان در گفت‌وگویی با خبرگزاری صداوسیما از علاقه‌مندی باکو برای توسعه رابطه با تهران سخن گفته و البته تماس تلفنی هم با حسین امیر عبداللهیان وزیر خارجه ایران داشته است.
«جیحون بایراموف» در گفت‌وگو با خبرگزاری صداوسیما با تاکید بر اینکه باکو علاقه‌مند به توسعه روابط با ایران است، گفت: زمینه همکاری‌های زیادی پیش روی دو کشور است. می‌توانم بگویم با توجه به اشتراکات فراوان دو کشور، طرح‌های زیادی برای همکاری‌های دوجانبه وجود دارد. مطمئن هستم که روابط خوب گذشته را می‌توانیم بر اساس حسن همسایگی توسعه دهیم.
وزیر خارجه جمهوری آذربایجان با تاکید بر ادامه گفت‌وگوهای دیپلماتیک بین مسؤولان وزارت خارجه دو کشور گفت: از گفت‌وگوهای رسمی و غیررسمی دیپلماتیک هفته‌های اخیر خرسندیم و با گفت‌وگوهای تلفنی همکار محترم خودم (امیرعبداللهیان) اعتقاد داریم برخی مباحث قابل حل است. اختلاف‌نظر بین همه کشورها محتمل است و هیچ کشوری از این قاعده مستثنی نیست و حتی ممکن است بین کشورهای همسایه هم باشد، اما مناسبت‌های نزدیک و همسایگی ما با ایران نشان داده با گفت‌وگو می‌توان برخی از این اختلاف‌نظرها را رفع کرد.
جیحون بایراموف با اشاره به لزوم توسعه روابط دو کشور گفت: اولویت سیاست خارجی جمهوری آذربایجان حفظ و توسعه روابط با کشورهای همسایه به ویژه جمهوری اسلامی ایران است و با توجه به زمینه‌ها و ظرفیت‌های فراوان همکاری‌های دوجانبه و پیشینه همیشه مثبت این روابط، در آینده نیز شاهد توسعه روابط دو کشور خواهیم بود.
روزنامه شرق در صفحه نخست امروز خود با تیتر «سرنوشت FATF در گرو مذاکرات وین» به بررسی سرانجام لوایح مبارزه با پول‌شویی پرداخت و نوشت: انتشار خبر ازسرگیری مذاکرات وین در آذرماه، احتمال تعیین تکلیف لوایح FATF را مجدداً مطرح کرده و انتظار می‌رود در صورت نتیجه‌بخش‌بودن مذاکرات و جدی‌شدن مسئله رفع تحریم‌ها، با هدف بازگشت ایران به بازارهای مالی و تجاری شاهد بررسی لوایح پالرمو و سی‌اف‌تی در مجمع تشخیص مصلحت باشیم.
هرچند اصولگرایان مخالف پیوستن ایران به گروه اقدام ویژه مالی معتقدند پیوستن ایران به این معاهدات اهمیتی ندارد و ایران بدون مراودات بانکی و تجاری با دنیا می‌تواند امورات خود را سپری کند؛ اما برای نجات اقتصاد بیمار و متضرر ایران از تحریم‌ها، تاکنون راه‌حلی ارائه نداده و فقط از قطع روابط اقتصادی با دنیا حمایت می‌کنند. گویی منافع کاسبان تحریم و اصولگرایان تندرو در انزوای سیاسی و اقتصادی ایران است و از بیان نظرات خود در این راستا ابایی هم ندارند.
این در حالی است که نتیجه پیوستن ایران به لوایح چهارگانه، شفافیت مالی را در پی خواهد داشت که در داخل نیز سبب کاهش مفاسد اقتصادی خواهد شد؛ مفاسدی که جانی برای تولید و خودکفایی باقی نگذاشته است که با اتکا به آن مقابل تحریم‌های ظالمانه بایستیم. به‌خصوص که بخش مهمی از مواد اولیه تولیدات داخل وارداتی است.
چندی پیش علی مطهری، نماینده پیشین مجلس، با انتقاد از مواضع اصولگرایان در قبال این لوایح گفته بود: شاید عده‌ای منافعی در تصویب‌نشدن FATF و نپیوستن به این گروه و نبود شفافیت مالی در کشور داشته باشند که امیدوارم چنین چیزی نباشد. او همچنین در بیان تعلل و وقت‌کشی مجمع گفته بود: علت تعلل مجمع، یکی این است که فکر می‌کنند اطلاعات مالی ما در اختیار این گروه قرار می‌گیرد؛ درحالی‌که این‌گونه نیست و ارسال اطلاعات مسیر خاصی دارد که به این آسانی نیست و با رضایت خودمان است. کشورهای عضو این گروه هم این‌طور نیست که اطلاعات مالی‌شان را به‌راحتی اعلام کنند.
روزنامه کیهان در صفحه نخست امروز خود با تیتر «فارن افرز: رئیسی دنبال اقتصاد مقاوم در برابر آمریکاست» به بررسی یادداشت نشریه آمریکایی در مورد سیاست اقتصادی دولت سیزدهم پرداخت و نوشت: یک نشریه آمریکایی با مرور عملکرد دولت جدید در ایران تاکید کرد: رئیسی به دنبال یک اقتصاد مقاوم در برابر تحریم‌های آمریکا است.
فارن افرز در تحلیل خود می‌نویسد: در حالی که آمریکا و ایران برای از سرگیری مذاکرات پیرامون احیای برجام آماده می‌شوند، تهران در حال آماده کردن بستر دور تازه‌ای از سیاست خارجی تهاجمی است. ایران باور دارد که واشنگتن با جمهوری اسلامی بر پایه نیرنگ و بی‌احترامی رفتار کرده و بنابراین، دولت ایران بر اهرم سازی‌های اقتصادی و نظامی علیه دشمن دیرین متمرکز شده است.
دولت رئیسی شاید مایل باشد که در مذاکرات شرکت کند، اما احیای برجام، ستون اصلی سیاست خارجی این دولت را تشکیل نمی‌دهد. ایران در دولت جدید، به موضع تازه‌ای دست یافته که شامل دو اصل است: گسترش توانمندی این کشور برای مقابله به‌مثل سریع در برابر آمریکا در صورت تخطی واشنگتن از توافقاتش و گسستن پیوند فرصت‌های اقتصادی ایران با برجام از طریق ایجاد یک اقتصاد به خود متکی و آسیا محور.
با نزدیک شدن برنامه هسته‌ای ایران به نقطه‌گریز، برخی‌ها در واشنگتن خواهان اجرای طرح B و استفاده از زور و تهدید علیه تهران، در صورت سرپیچی از بازگشت کامل به تعهدات هسته‌ای هستند. به رغم مشکلات اقتصادی در داخل، به‌نظر نمی‌رسد که ایران تسلیم این سیاست زور و تهدید بشود.
مقامات ایران که از دسترسی به مزایای برجام محروم مانده‌اند، اکنون با تقویت صنایع داخلی و تقویت روابط با قدرت‌های نوظهور آسیایی به دنبال ایجاد یک اقتصاد مقاوم در برابر تحریم‌ها هستند.
رئیسی که باور دارد حتی در صورت احیای برجام، آمریکا باز هم ایران را در تنگنا خواهد گذاشت، روی تقویت اهرم نظامی و اقتصادی ایران متمرکز شده است تا از جمهوری اسلامی و مردم ایران در برابر آنچه تهدید وجودی می‌نامد، محافظت کند.
جمهوری اسلامی از نامتقارن بودن چارچوب برجام به‌خوبی آگاه است. تعهدات ایران دارای معیارهای فنی روشنی است که امکان راستی‌آزمایی آنها توسط آژانس وجود دارد. با این حال، هیچ فرمولی وجود ندارد که مزایای اقتصادی ایران را پس از لغو تحریم‌ها مشخص کند. به‌علاوه، تهران در صورت خروج از توافق با اعمال مجدد سریع تحریم‌ها مواجه می‌شود، اما پس از خروج واشنگتن از برجام هیچ مجازاتی در انتظار آمریکا نیست. در نتیجه ایران نگران از دست دادن اهرم هسته‌ای خود بدون دستیابی به مزایای وعده داده شده در صورت بازگشت کامل به تعهدات برجام است.
نخستین اصل سیاست خارجی رئیسی، ایجاد و حفظ اهرم‌هایی است که واشنگتن را از زیر پا گذاشتن هر توافقی بازدارد. رفتارهای جمهوری اسلامی در حال حاضر بیانگر آمادگی کامل این کشور برای تلافی هرگونه فشار، کارشکنی یا حمله است.
ایران همچنین روی گسترش متحدانش در سراسر خاورمیانه تمرکز کرده است. گفته می‌شود که ژنرال قاسم سلیمانی، سه ماه پیش از ترورش توسط آمریکا، شش ارتش قدرتمند ایدئولوژیکی و مردمی را در سراسر خاورمیانه تشکیل داده بود تا از ایران در برابر دشمنانش محافظت کنند.
اصل دوم سیاست خارجی دولت رئیسی، گسستن پیوند بین اقتصاد کشور و مذاکرات هسته‌ای است. هرچند روحانی امیدوار بود که از برجام برای گشودن بازار ایران به روی شرکت‌های غربی استفاده کند، دولت رئیسی مصمم است که از طریق تقویت روابط اقتصادی با چین، روسیه و همسایگانش، از ایران در برابر پیامدهای تحریم‌ها محافظت کند. ایران، کشورهای غیرمتحد با آمریکا را شرکای تجاری قابل‌اعتمادتری می‌داند.
دولت رئیسی همچنین مصمم است تا ظرفیت صنایع داخلی کشور را تقویت کند. مشاوران اقتصادی تیم رئیسی باور دارند که در واکنش به تحریم‌ها، کارآفرینان ایرانی توانسته‌اند کالاهای با کیفیتی را برای بازارهای داخلی تولید کنند. آنها نگران هستند که با لغو تحریم‌ها، شرکت‌های خارجی بار دیگر به کشور هجوم آورده و کسب و کارهای محلی را زمین‌گیر کنند. به جز تلاش برای رسیدن به یک اقتصاد خودکفا، ایران اکنون به دنبال نفوذ اقتصادی بیشتر در خاورمیانه و به ویژه در کشورهایی است که در حال حاضر در آنها نفوذ سیاسی دارد. دولت ایران فعالیت‌های منطقه‌ای سپاه پاسداران را همسو با منافع ملی ایران می‌داند و باور دارد که قدرت منطقه‌ای سپاه مزایای محسوس سیاسی و اقتصادی دارد. دولت در پی بهره‌برداری از نفوذ نظامی سپاه و نهادینه کردن دستاوردهای محور مقاومت در عراق، لبنان، سوریه و فراتر از آن است. دولت کاملاً هوشیارانه می‌کوشد تا هیچ دری را به روی همکاری‌های آتی نبندد. اما با یا بدون برجام، ایران سرنوشت اقتصادی‌اش را با آسیا و خاورمیانه پیوند می‌زند.
نظر شما