به گزارش خبرنگار ایمنا، امروزه عباراتی مانند جهان پرشتاب، تغییرات سریع محیطی، حمل‌ونقل سریع‌السیر و مواردی اینچنین بسیار شنیده می‌شود. انسان‌ها در عصر شتابزدگی به یکدیگر توصیه می‌کنند تا از این قافله سرعت عقب نمانند و بر این اساس مکتب جدیدی با نام "آهسته شهری" در حال شکل‌گیری است.
در سال ۱۹۸۶ جنبش آرام شهرها، به منزله جنبشی فرهنگی و به منظور افزایش کیفیت زندگی و کاهش سرعت در شهرها ایجاد شد. این جنبش نخست با طرح ایده غذاهای آهسته در برابر غذاهای سریع و اعتراض به شبکه غذاهای مک دونالدی شروع شده و به تدریج توسعه پیدا کرد.
کلانشهر اصفهان نیز از این قاعده مستثنی نیست و با سابقه شهرسازی پایدار در عصر فعلی به سمت شهرسازی با شتاب پیش می‌رود. بزرگراه‌های وسیع، فروش تراکم بی ضابطه، تعداد فست‌فودها، بی‌توجهی به سبزه‌ها و سایر عوامل مردم را به پیوستن به جرگه سرعت تشویق می‌کند. ارزیابی و تحلیل شاخص‌های آرام شهری در اصفهان برای کلانشهر اصفهان که شتابزدگی مزمن دارد، راهکاری مؤثر در توسعه شهر به صورت آهسته و لذت بخش است. با توجه به اهمیت موضوع، در گفت‌وگویی با" رضا مختاری ملک آبادی"، دانشیار جغرافیا و برنامه‌ریزی شهری، ابعاد مختلف مکتب آهسته شهری و تحلیل شاخص‌های شهر آرام در مناطق ۱۵ گانه شهر اصفهان را مورد ارزیابی قرار دادیم. مشروح این گفت‌وگو را در ادامه می‌خوانید:
" سرعت" در زندگی شهری امروز چه مزایا و معایبی دارد؟
زمان ما، زمان سرعت است؛ سفر، ارتباطات، تولید و مبادله، تصمیم‌گیری و تغییرات آب و هوایی سریع‌تر انجام می‌شود. مردم روزانه آثار شدید سرعت را به شکل‌های گوناگون تجربه می‌کنند. بعضی از نمودهای سرعت زیاد مزایایی دارد؛ زمان سریع واکنش در شرایط اضطراری، سرعت عملیاتی و معیارهای مرتبط با فناوری ارتباطات و اطلاعات از جمله داده‌های تولیدی هستند که به افزایش کارایی نظام شهری کمک می‌کند.
مشکلات ناشی از سرعت زمانی اتفاق می‌افتد که زندگی بیش از حد زیر سلطه آثار ثانویه منفی آن قرار می‌گیرد از سوی دیگر جامعه‌ای که بیش از حد تحت تأثیر آهستگی قرار گرفته باشد نیز ممکن است بی‌مسئولیتی، مسئولیت‌های نامربوط، نداشتن خلاقیت یا مخالفت با آن دچار شود.
مکتب" آهسته شهری" با چه هدفی وارد ادبیات شهرسازی شد؟
در راستای سریع‌تر شدن تمامی جنبه‌های زندگی انسان‌ها جنبش آرامش‌ها در سال ۱۹۸۶ در جهان به ویژه شهرهای اروپایی به مثابه جنبشی فرهنگی در راستای افزایش کیفیت زندگی و کاهش سرعت در شهرها ایجاد شد. این جنبش نخست با طرح ایده غذاهای آهسته در برابر غذاهای سریع و اعتراض به شبکه غذاهای مک دونالد در جهان به ویژه کشور ایتالیا شروع شد و به تدریج به سایر بخش‌های توسعه شهری راه یافت.
پس از آن ایده کلاسیک آرام شهرها نخست در کشور ایتالیا در اکتبر سال ۱۹۹۹ شکل گرفت و در سال ۲۰۰۶ شبکه‌ای از آرامش‌ها در کشورهای ایتالیا، نروژ آلمان و انگلستان ایجاد شد. هم اینک این جنبش بر رشد و توسعه آرامش‌ها تاکید و شهرسازی انسان‌گراهای سازگار با محیط زیست، افزایش ضریب پایداری‌های اجتماعی، افزایش شاخص‌های نشاط و سرزندگی شهری، کاهش سرعت در خیابان‌ها و محلات شهری، جنبش پیاده مداری و دوچرخه سواری به جای استفاده زیاد از خودروها، توجه به تاریخ محلی، معماری پایدار، اقتصاد آرام و پایدار، شهروندان آرام، میهمان نوازی شایسته، توسعه شهری اندیشیده شده و آرام، ترویج فرهنگ محلی و غذاهای آهسته تاکید دارد.
نهضت آهستگی به هیچ وجه مخالف پیشرفت علم و فناوری نیست و هرگز کسی را به کنار گذاشتن مظاهر مدرنیته دعوت نمی‌کند بلکه خواستار تغییر نگرش سرعت زده و پرشتاب به زندگی است که در آن همه چیز باید به سرعت اتفاق افتد.
این کره خاکی میدان مسابقه است که هر یک از ما دوندگان سرعت آن هستیم؛ مسابقه‌ای همیشگی و بی پایان. بر این اساس در رویکرد مبتنی بر آهستگی قرار نیست هواپیما سوار نشد یا از قطار تندرو و یا مترو استفاده نکرد، بلکه هدف این است که مراقب وسواس زمان‌زدگی باشیم که نتیجه آن بی‌قراری و شتاب جنون آمیزی است که آسایش را از زندگی سلب می‌کند.
شهرهای ایران چه تجربه‌ای از این شتابزدگی در زندگی شهرنشینی دارد؟
ایران یکی از کشورهای در حال توسعه در منطقه شرق مدیترانه است که سرعت زیادی در حرکت به سوی شهرنشینی دارد. حدود ۴۵ میلیون نفر از جمعیت این کشور در مناطق شهری زندگی می‌کنند و بیشتر آنان در شهرهای تهران، اصفهان، مشهد، تبریز، قم و شیراز ساکن هستند. افزایش شهرنشینی ایران در دو دوره مشهودتر است، پیش از سال ۱۳۴۰ و پس از آن. دوره اول افزایشی آهسته را در وضعیت شهرنشینی و جابه‌جایی جمعیت از روستاها به شهرها نشان می‌دهد در حالی که در دوره دوم این روند با افزایش سه برابر سرعت، موج انفجار جمعیتی در کشور شده است و لذا در ۴۰ سال گذشته جمعیت شهرنشین در ایران از ۳۱ درصد در سال ۳۵ به بیش از ۷۱ درصد در سال ۹۵ رسید و این روند همچنان ادامه دارد.
افزایش جمعیت شهرنشین ناشی از عوامل تبدیل سکونتگاه‌های روستایی به شهری و مهاجرت روستاییان به شهرها است. شهر اصفهان از این روند مستثنی نیست و جز یکی از بزرگ‌ترین و در عین حال پر شتاب ترین شهرهای ایران است. متأسفانه در سال‌های اخیر همه ایده‌های شهرسازی ما در ایران و همچنین در شهر اصفهان، بر افزایش سرعت در شهرها تأکید داشته است که نمونه آن را می‌توان در احداث خیابان‌ها و بزرگراه‌های وسیع، ایجاد رینگ‌های پرسرعت ترافیکی، از هم پاشیده شدن نظام محله محوری، ساختمان سازی‌ها، تراکم فروشی‌های متعدد و رشد قارچ‌گونه غذاهای آماده و سریع به جای غذاهای آرام دید، در حالی که به نظر می‌رسد یکی از بهترین راه‌های برگشت شهرها به سمت آرامش، آسایش و زیبایی تاکید بر مدل‌های آهسته شهری و تلاش در راه پیوستن به شبکه شهرهای آرام جهان است.
شاخص‌های شهر آرام کدام است؟
در تجزیه و تحلیل شاخص‌های آرام شهری به اصول زیست محیطی و زیرساختی بافت شهری، تولیدات محلی مهمانداری و آگاهی رسانی به مثابه ارکان حقیقی شهر آرام توجه شده است. از جمله شاخص‌های آرام شهری کیفیت هوا و منابع آب، فناوری کمپوست آلودگی نوری، منابع جایگزین انرژی، آلودگی الکترومغناطیسی، آلودگی صوتی، آلودگی بصری، اغتشاش محیطی، انتظام رنگی مدیریت زیست محیطی و مشارکت عمومی و محلی در بخش زیست محیطی است.
همچنین در بخش زیرساختی مهمترین شاخص‌ها فضای سبز عمومی، سنجش کمی کاربری زمین‌ها در منطقه شهری، سنجش میزان تنوع و گوناگونی عناصر جذاب طبیعی، میزان وابستگی کاربری‌ها به هم و لزوم همجواری آنها، مدیریت یکپارچه ترافیک، دسترسی معلولان و جانبازان به فضاهای شهری، سنجش میزان عدالت و همه شمولی در سطح منطقه است.
در زمینه بافت شهری نیز مهمترین شاخص‌ها شامل سنجش میزان کنترل و نظارت همگانی مردم، وسایل بازیافت شدنی، کاشت گیاهان، معماری سازگاری با محیط و معماری ایرانی و اسلامی مراکز تاریخی است.
مهمترین شاخص‌ها در زمینه تولیدات و محصولات محلی، ثبت محصولات محلی، جشنواره‌های فرهنگی و هنری کشاورزی ارگانیک، آگاهی‌رسانی مواد غذایی، حمایت از مواد غذایی محلی، گواهینامه عرضه تولیدات و محصولات، طرح‌های آگاهی‌رسانی غذای سنتی و حمایت از محصولات سنتی است.
در زمینه آگاهی رسانی شهر آرام، شاخص‌های مهمی همچون نگهداری یک کتابچه راهنمای سازمان‌های محلی برای کمک به اهداف و مقاصد شهر آرام، نمایش الگوی آرام شهر در اماکن عمومی و اسناد رسمی و راه اندازی وب سایتی است که نشان می‌دهد چگونه تمام شهر در شهر عیان می‌شود، توسعه زندگی خانوادگی و زندگی سالم برای تمامی گروه‌های سنی و ارائه سیستم‌های امنیتی، همینطور اختصاص بودجه به منظور افزایش رتبه شهر در قبال اهداف عضویت آرام شهر و وجود سیاست‌های تشویقی برای مدارس، بیمارستان‌ها و کسب و کارهای محلی به استفاده از محصولات و خدمات محلی مطرح است.
چه تحلیلی می‌توان از شاخص‌های شهر آرام در مناطق ۱۵ گانه شهر اصفهان داشت؟
نتایج کلی حاصل از تحلیل شاخص‌های شهر آرام در مناطق ۱۵ گانه شهر اصفهان نشان داده مناطق سه، پنج و ۱۰ بالاترین رتبه را از نظر شاخص‌های شهر آرام دارند در درجه دوم مناطق یک، شش و ۱۵ قرار دارد. تعیین وضعیت از نظر شاخص‌های مطالعه شده مربوط به مناطق هشت، ۹ و ۱۳ است که کمترین امتیاز را در این رتبه‌بندی کسب کرده‌اند.
از این ارزیابی چه نتیجه‌ای می‌توان گرفت؟
امروز شهرها با مشکلات متفاوتی مواجه هستند که بسیاری از این مشکلات ناشی از مدرن شدن دنیای ما و پیامدهای جبران ناپذیر آن است. سرعت یکی از نتایج عصر تکنولوژی است و ارتباط با فناوری‌های دیجیتال با سرعت زیاد مزایایی دارد، اما معایب قابل توجهی نیز دارد که کاهش کیفیت کلی زندگی "من" و بازداشتن از روابط شخصی و عمومی و تشدید صدمه به مردم و اکوسیستم از آن جمله است. از طرفی فضاهای عمومی شهری بدون هیچ‌گونه بار فرهنگی و اجتماعی به حیات خود ادامه می‌دهند که این امواج موجب تشدید بحران هویت و کاهش سرزندگی در آنها شده است.
امروزه تأمین امنیت زیستی و نشاط شهروندان به یکی از دغدغه‌های اصلی نظام‌های مدیریت شهری به ویژه در کشورهای توسعه یافته تبدیل شده است، جنبه‌های متعددی از جمله شهر هوشمند، شهر خلاق و شهر الکترونیک برای پاسخگویی به مسائل شهری مطرح شده که جدیدترین و موفق‌ترین آنها جنبش آرامش‌ها بوده است. توجه دوباره به کیفیت ماهیت و اصالت با در نظر گرفتن ارزش‌ها و هنجارهای مسئولیت اجتماعی از راه درگیر کردن افراد از پایین به بالا به جای از بالا به پایین، مفهوم اصلی همه این جنبه‌ها است.
دستور کار آرام شهر تغذیه آهسته برای گسترش پایداری و حفظ و نگهداری ارتباط اجتماعی است و جنبش تغذیه آهسته به دنبال افزایش تفاوت و تنوع محلی ارتقای ارتباط اجتماعی، تقویت حس مکان و مهمان‌نوازی است و شهرهای آهسته نیز شبکه جهانی از شهرهای کوچک و بزرگ هستند که مدیران آنها ترجیح می‌دهند ساختمان‌های قدیمی را ترمیم و به جای توسعه تفرجگاه‌ها در مکان‌های ویژه، پیاده‌روهای طبیعی بیشتری ایجاد کنند و کیفیت زندگی شهروندان خود را بهبود بخشند.
نتایج پژوهش انجام شده در کلانشهر اصفهان نیز نشان داده متأسفانه شهر اصفهان عنصر سرعت و شتاب شهری را بر عنصر پایداری اجتماعی و فرهنگی ترجیح داده و بیشتر مناطق ۱۵ گانه اصفهان وضعیت زیر حد متوسط را از نظر شاخص‌های شهر آرام تجربه می‌کنند و بنابراین باید مسئولان و مدیران شهری بازنگری اساسی در راهکارها و سیاست‌های خود داشته باشند و با آموزش و اطلاع‌رسانی در راستای ترویج فرهنگ آرام شهری، به جای شتاب شهری در شهر بکوشند.
نظر شما