به گزارش خبرنگار ایمنا، در دهه‌های اخیر گردشگری یکی از بخش‌های اجتماعی _ اقتصادی و یکی از مؤلفه‌های عمده تجارت بین‌المللی شده که در این راستا یکی از موارد برای توسعه گردشگری واژه دیپلماسی شهری است که به معرفی شهرهای گردشگری کمک شایانی می‌کند البته مفهوم دیپلماسی در چند دهه اخیر به موازات تحولات سیستم دیپلماتیک بین‌المللی دستخوش تغییرات شده، اما ارائه هر نوع تعریفی از دیپلماسی شهری باید واجد این ویژگی باشد که ارائه علایق، مفهوم و عنصر اساسی دیپلماسی شهری است.
در واقع دیپلماسی شهری نوعی از تمرکززدایی مدیریت روابط بین‌الملل است که شهرها را به عنوان بازیگران کلیدی بر می‌گزیند و اعضای اصلی دیپلماسی شهری را مشاوران، مسئولان شهری شهرداری و راهنمایان شهرداری‌ها بر عهده دارند و شهروندان نمی‌توانند نقش دیپلماتیک را در مقیاس کلان بازی کنند و فقط می‌توانند در سطح دیپلماسی شهروندی نقش ایفا کنند.
در این ارتباط برای آگاهی هر چه بیشتر از نقش دیپلماسی شهری در توسعه گردشگری و کسب درآمد پایدار شهرداری با «میلاد پارسافر» کارشناس ارشد برنامه‌ریزی شهری گفت و گویی انجام داده‌ایم که مشروح آن را در ادامه می‌خوانید:
لزوم توجه به دیپلماسی شهری از چه نشأت می‌گیرد؟
امروزه شهرها به خصوص کلانشهرهای کشورهای در حال توسعه و توسعه نیافته درگیر مسائل و مشکلاتی هستند که منجر به کاهش استانداردهای زیستی در این نواحی شده است. افزایش فقر، دسترسی ناکافی به مسکن و خدمات اصلی شهری، گسترش زاغه نشینی و مسکن‌های غیرقانونی، سیستم حمل و نقل ناکافی، بیگانگی شهروندان، رقابت شغلی و اقتصادی نابرابر، نارسایی امکانات اصلی شهر، ویرانی محیط زیست، آلودگی هوا، تراکم جمعیت، ناکافی بودن خدمات بهداشتی اصلی، آب و بحران‌های اجتماعی را می‌توان از چالش‌های پیشروی اشاره کرد.
در کلانشهرها علاوه بر چالش‌های مذکور، می‌توان مواردی همچون حفظ و توسعه زیرساخت‌های بهداشت انسان و رسیدگی به مشکلات بهداشت شهری، نظارت بیماری‌های مسری، حفاظت از گروه‌های آسیب‌پذیر، فقر و بررسی راه‌های مقابله با فقر شهروندان، تهیه منابع مالی مکفی برای اداره شهر، چالش‌های اجتماعی، بحران زیست محیطی و آلودگی هوا، تدارک سرپناه و بهبود مدیریت اسکان شهروندان، تسهیل حمل و نقل عمومی و درون شهری، مدیریت و توسعه هماهنگی منابع آب، تغییر الگوی مصرف شهری، سیستم روان و فنی حمل و نقل درون شهری، پایداری کالبدی - اقتصادی - اجتماعی و حمل و نقل را نیز به عنوان نگرانی‌ها و چالش‌های کلانشهرها برشمرد. حل این مسائل و گذر از این بحران‌ها در سایه سرمایه‌گذاری‌های پایدار و فراهم کردن زیرساخت‌های توسعه امکان پذیر است در این میان می‌توان به نقش گردشگری به عنوان اهرمی قدرتمند اشاره کرد.
در این میان دیپلماسی شهری به عنوان یکی از ابزارهای توسعه و گسترش گردشگری شهری و ابزار اصلی تعاملات بین شهرهای نقاط مختلف در تقویت گردشگری است موضوعی که اساساً در دوران پس از جنگ سرد و با گسترش فرایند جهانی شدن در چارچوب فضای جریان‌ها مطرح شده و امروزه به عنوان یکی از ابزارهای نوین، کارآمد و قدرتمند کنش در فضای بین‌الملل در برابر دیپلماسی سنتی قرار گرفته است.
ریشه شکل‌گیری دیپلماسی شهری مبتنی بر کاستی‌های دیپلماسی سنتی برای تحقق اهداف سیاست خارجی تأمین منافع بازیگران دولتی و غیردولتی عرصه بین‌الملل در چارچوب تعاملات فزاینده و چندجانبه اقتصاد جهانی است.
از سویی شهرداری‌ها در دنیا متفاوت از شهرداری‌های ایران، تمام فعالیت‌های خدماتی نظیر انشعابات آب، برق، مخابرات و گردشگری را نیز بر عهده دارند؛ واگذاری همه خدمات به شهرداری این امکان را ایجاد می‌کند که شهرداری‌ها به منابع پایدار درآمدی دسترسی پیدا کنند، درآمدهایی که بتوانند برای پیشبرد اهداف توسعه شهری و شاخص‌های رفاه اجتماعی هزینه کنند با این حال منابع مالی که هم‌اکنون به شهرداری اختصاص داده شده ناپایدار و ناشی از خرید و فروش ملک یا ساخت و ساز است، بنابراین تغییرات شهری روی آن اثر خواهد داشت از سوی دیگر منابع مالی اختصاص داده شده متناسب با انتظاراتی که از این نهاد وجود دارد نیست و در این میان لایحه درآمدهای پایدار به عنوان راهکار اساسی برای تأمین منابع مالی شهرداری‌ها سال‌ها است که مطرح شده، اما مسکوت مانده است.
مهمترین عامل در توسعه پایدار شهر، منابع پایدار شهری است. با این حال چالش‌های زیادی در وضعیت موجود درآمد شهرداری‌ها باعث شده که تکلیف شهرداری‌ها به خوبی مشخص نباشد. شهرداری اصفهان نیز با تاکید بر دوری از درآمد ناشی از تراکم فروشی، قصد دارد شهر را با مشارکت بخش خصوصی و کاهش هزینه‌ها و افزایش بهره‌وری اداره کند.
درآمدهایی همچون عوارض نوسازی، مالیات بر زمین و مستغلات، همچنین درآمدهای حاصل از فروش خدمات، درآمدهای پایدار است و استمرار دارد، اما درآمدهای ناشی از تراکم یا تخلفات ساختمانی و جرایم ماده صد درآمدهای پایداری نیست، بنابراین نمی‌توان وظیفه اصلی شهرداری را که خدمات رسانی مداوم به مردم است از طریق درآمدهای ناپایدار انجام داد.
در کشورهای پیشرفته که مدیریت یکپارچه شهری حاکم است، مردم نقش اصلی را در تأمین منابع مورد نیاز برای اداره شهر دارند؛ اصفهان نیز قصد دارد در این مسیر، مردم را در جریان فرآیند تدوین، تصویب و نحوه مصرف بودجه قرار دهد تا شهروندان در تأمین درآمدهای شهرداری مشارکت کنند.
در راستای توسعه شهر، می‌توان با مشارکت مردم و سرمایه‌گذاران بخش خصوصی، گام‌های ارزشمندی برداشت در این مسیر ارائه خدمات عمومی به مردم امری مستمر و دائمی است. در واقع در جهان امروز برقراری ارتباط و تبلیغ به منظور عرضه محصول نقش اساسی در فتح بازارهای بین‌المللی دارد. گردشگری نیز از این قاعده مستثنی نیست و بازاریابی گردشگری یکی از موارد مطرح در دیپلماسی شهری بوده که نقش اساسی در جذب درآمدهای پایدار برای شهرداری‌ها دارد.
دیپلماسی شهری چه نقشی در توسعه گردشگری شهر اصفهان دارد؟
دیپلماسی شهری به سرعت به یکی از شاخه‌های اصلی ارتباط بین‌المللی در جهان تبدیل شده و مدیریت بخش عمده‌ای از زیست اجتماعی انسان مدرن از طریق آن انجام می‌شود. اهمیت دیپلماسی شهری تا حدی ناشی از اهمیت موضوع شهر و جایگاه بی‌نظیر کنونی آن در طول تاریخ تمدن‌های بشری است و شبکه ارتباطی بین شهرها زمینه مساعدی برای پرداختن به شماری از موضوعات را فراهم می‌کند که دیگر چارچوب‌های دیپلماسی موجود توان و ظرفیت پرداختن بهینه به آنها را ندارند.
به طور کلی دیپلماسی شهری و متعاقب آن سیاست خارجی شهرها دارای ابعاد و کارکردهای مختلفی است، این ابعاد را می‌توان از پنج کارکرد دیپلماسی یعنی تسهیل ارتباطات، مذاکره، جمع‌آوری اطلاعات، ممانعت از کشمکش و اختلافات و نمادین ساختن وجود یک جامعه بین‌المللی استنباط کرد. در صورتی که متولیان شهری اصفهان بتوانند از دیپلماسی شهری در توسعه شهر و اقتصاد شهری خود بهره کافی را ببرند، می‌توانند جهشی سریع به خواسته‌های خود داشته باشند.
رشد دیپلماسی شهری در شهرها می‌تواند خروجی‌هایی همچون توسعه گردشگری، از بین رفتن بیکاری و تأمین اشتغال، کسب درآمدهای پایدار، تقویت روابط بین دولت‌ها و شهرداران از طریق ایجاد روابط دیپلماسی با همتایان خود در دیگر شهرهای جهان به همراه داشته باشد.
متخصصان گردشگری و جاذبه‌های توریستی و صاحبنظران عرصه توسعه صنعت گردشگری معتقد هستند که کشورهایی که اقتصادشان را وابسته به توسعه صنعت گردشگری می‌دانند، می‌کوشند تا جاذبه‌های گردشگری را در کشور خود ارتقا دهند و به این واسطه پول خوبی به جیب بزنند. علاوه بر این میراث فرهنگی و آثار باستانی یکی از منابع اقتصادی است که برای مردم آن کشور مشاغل ایجاد می‌کند.
شهر اصفهان با دارا بودن ۲۰ هزار اثر تاریخی و دو هزار اثر ثبت شده و همچنین پایتختی در دولت‌های گذشته همچون آل‌بویه، سلجوقیه و صفویه و داشتن خواهر خوانده‌های متعدد، می‌تواند در توسعه دیپلماسی شهری خود بسیار مؤثر واقع شود.
تقویت روابط دائمی با دیگر شهرهای توریستی جهان، معرفی آثار به دیگران می‌تواند توسعه گردشگری اصفهان را رونق دهد. در واقع می‌توان گفت دیپلماسی شهری همانند آینه‌ای عمل می‌کند که شهر را به دیگر شهرهای جهان نشان می‌دهد.
کارکرد دیپلماسی شهری در این کلانشهر را چگونه تبیین می‌کنید؟
همگام با جهانی شدن و با رشد فناوری اطلاعات و توسعه شبکه‌های ارتباطی، شهرها در فضایی متشکل از جریان‌ها به بازیگران اصلی حوزه ارتباط و اقتصاد جهانی تبدیل شده‌اند. تمرکز و همگرایی حوزه‌های مختلف در شهرها نشان دهنده حرکت سریع جهان به سمت شهری شدن و توسعه هرچه بیشتر کلانشهرها و تبدیل آنها به شهرهای جهانی و در نهایت جهان شهرها است.
در این فضا، شهرها با ارتقای جایگاه اقتصادی، سیاسی، فن‌آوری، فرهنگی و زیر ساختی خود از توان، نفوذ و اعتبار کافی برای اجرای فعالیت‌های دیپلماتیک برخوردار می‌شوند و در راستای فعالیت‌های خود شکل نوینی از دیپلماسی را نمایان می‌سازند که از آن با عنوان دیپلماسی شهری یاد می‌شود.
با نگاهی به تاریخ اصفهان در عصر صفوی متوجه می‌شویم که اصفهان در آن زمان محلی برای حضور شاهان و فرمانروایان دیگر کشورها بوده و این نشان دهنده جهانی بودن اصفهان و نمونه‌ای از دیپلماسی است.
همچنین امروزه نیز اصفهان نقش مؤثری را در عرصه دیپلماسی شهری برقرار کرده است؛ با مدرن شدن مدیریت شهری و توسعه نهاد شهرداری، اداره‌ای برای دنبال کردن امور بین‌المللی شهر ایجاد شد تا بتواند دیپلماسی شهری را به عنوان اصلی‌ترین مأموریت خود دنبال کند.
نمادسازی و برند شهری در توسعه گردشگری شهر اصفهان چقدر حائز اهمیت است؟
یکی از موضوعات مهم در توسعه گردشگری، برندسازی مقصد گردشگری است. مهمترین موضوع در برند سازی گردشگری، ساختن یک تصور ذهنی از شهر یا تصویر برند است و تصویر برند نقش مهمی در ساختن هویت برند ایفا می‌کند در حالی که تصویر برند نیز انعکاسی از هویت برند است. اصفهان در ساخت برند سازی شهری در چند سال اخیر با همت کمیسیون گردشگری اتاق بازرگانی، صنایع، معادن و کشاورزی استان اصفهان و همکاری نهادهای ذیربط فعالیت خود را آغاز کرده است. مدیران شهری در صورتی که بتوانند اصفهان را تبدیل به یک برند و باور مثبت در نقوش مردمان دیگر کشورها کنند، شاهد رشد و توسعه گردشگری در اصفهان خواهند بود.
نقاط قوت و فرصت‌های توسعه گردشگری اصفهان از طریق دیپلماسی شهری چیست؟
بین نقش دیپلماسی شهری و توسعه گردشگری شهر اصفهان رابطه معنا داری وجود دارد. نقاط قوت و فرصت‌ها در توسعه گردشگری از طریق دیپلماسی شهری را می‌توان برخورداری از جاذبه‌های متعدد تاریخی، طبیعی و انسان ساخت در سطح شهر، موقعیت استراتژیکی شهر اصفهان و مرکزیت آن در کشور و وجود صنایع مادر در آن، وجود مکان‌های ویژه گردشگری در شهر اصفهان همچون ناژوان و کوه صفه، وجود صنایع دستی متعدد و متنوع به همراه کارگاه‌ها و استادکاران ماهر در سطح شهر، برخورداری از میراث فرهنگی و تاریخی ملموس و ناملموس، بی‌بدیل، باستانی و غنی، امنیت شهری بالا، الگوهای معماری اصیل ایرانی در بناهای بافت تاریخی اصفهان و کمبود اعتبارات بخش خصوصی در سرمایه‌گذاری امور زیربنایی عنوان کرد.
توسعه گردشگری می‌تواند مناطق دارای استعداد و قابلیت را از انزوای جغرافیایی و اقتصادی خارج کند و تحرک چشمگیری در بنیان‌های اقتصادی منطقه به وجود آورد.
توسعه صنعت گردشگری تنها به دستاوردهای اقتصادی محدود نمی‌شود بلکه پیامدهای اجتماعی، سیاسی و فرهنگی آن نیز حائز اهمیت است؛ بنابراین شهر اصفهان دارای توانمندی برای توسعه پایدار گردشگری با توجه به دیپلماسی گردشگری است.
پیشنهاد می‌شود به گردشگری فرهنگی - تاریخی به دلیل وجود آثار تاریخی و فرهنگی فراوان در شهر توجه ویژه شده و مسئولان رده بالای شهری به توسعه گردشگری نرم (گردشگری فرهنگی) به دلیل وجود فرهنگ و آداب و رسوم و سنت‌های منحصر به فرد شهر اصفهان بیشتر توجه کنند همچنین بهتر است برنامه‌هایی برای افزایش مشاغل درآمدزا و استفاده از نیروهای بومی در مشاغل مرتبط با گردشگری تهیه و تسهیلات تفریحی به منظور افزایش فضاها و مکان‌های عمومی به خصوص در نزدیکی جاذبه‌های گردشگری منطقه ایجاد شود و ارتقا یابد. تسهیلات ویژه و زمینه‌های مناسب، همچون اعطا و واگذاری وام‌های با نرخ بهره پایین و باز پرداخت بلند مدت به منظور هدایت و حمایت از فعالیت‌های بخش خصوصی می‌تواند در بسط و توسعه گردشگری داخلی و خارجی تأثیرگذار باشد.
نظر شما