به گزارش خبرنگار ایمنا، در حال حاضر حدود سه هزار محیط‌بان در ایران مشغول خدمت هستند که به واسطه اقلیم منحصربه‌فرد این سرزمین شرایط خاصی را تجربه می‌کنند و ممکن است در منطقه حفاظت شده کشور از دمای ۲۰- درجه (بخش‌هایی از فیروزکوه) تا بالای ۵۰ درجه (بخشی از کویر در تابستان) را در فصل‌های مختلف تجربه کنند این در حالی است که شرایط کم و بیش مشابهی در استان‌های مختلف وجود دارد. در کشور ما برای نظارت هر ۱۰ الی ۱۱ هزار هکتار منطقه حفاظت شده، به‌طور متوسط یک محیط‌بان وجود دارد در حالی که استاندارد جهانی برای هر هزار هکتار عرصه خشکی یک نفر نیرو و برای هر ۵۰۰ هکتار عرصه تالابی و آبی یک نفر را پیشنهاد کرده و این بدان معناست که در کشور ما اغلب محیط‌بانان مجبور به اضافه کار و پذیرش مسئولیت مضاعف هستند.
در حال حاضر مهمترین مشکل محیط‌بانان، تأمین معیشت آنها است. کمبود نیرو و امکانات در عرصه حفاظت از محیط‌زیست موضوعی است که شاید باید بیشتر به آن پرداخته شود. این مسئله از این نظر اهمیت دارد که محیط‌بانان معمولاً مجبور هستند روزها یا شاید هفته‌ها در محل خدمت و به دور از حداقل امکانات باشند این در حالی است که سهمیه‌های پایین بنزین و جیره‌های غذایی محیط‌بانان نیز اغلب تأمل برانگیز هستند، سازمان حفاظت محیط زیست باید در نظر داشته باشد که گله‌مندی‌هایی از این دست، محیط‌بان‌ها را بی‌انگیزه می‌کند در حالی که محیط‌بانان ایران که تا به امروز ۱۲۴ شهید و تعداد بسیاری جانباز و از کار افتاده را تقدیم طبیعت کشور کرده‌اند، نیازمند حمایت تمام‌قد از جانب سازمان حفاظت محیط زیست هستند.
از محیط‌بانان حمایت نمی‌شود
محمدعلی یکتانیک، فعال محیط زیست و سرپرست تیم نجات حیات‌وحش با بیان اینکه وضعیت محیط‌بانان نابسامان است در گفت‌وگو با خبرنگار ایمنا، اظهار می‌کند: کشور ایران یک دهم استاندارد جهانی در خشکی و یک بیستم استاندارد جهانی در تالاب‌ها و زیست بوم‌های آبی قرار دارد و در این بین حدود سه هزار محیط‌بان در کشور فعال هستند اما از شرایط شغلی و حمایت قضائی، حقوقی و شغلی مناسبی برخوردار نیستند و اوضاع آنها همچنان نابسامان و نمادین است. آنها باید آموزش‌های لازم را ببینند چرا که کار با طبیعت امروزه یک علم است و باید مطالب جدید در این حوزه را فرا بگیرند.
وی ادامه می‌دهد: متأسفانه نبود حمایت قضائی و حقوقی از محیط‌بانان سبب می‌شود که این قشر امنیت لازم را نداشته باشند و جانشان در خطر باشد چرا که همواره با متخلفان درگیرند و نسبت به نحوه استفاده سلاحی که در دست دارند تکلیف شأن روشن نیست، سازمان حفاظت محیط زیست متولی امور محیط‌بانان است اما دستگاه قضائی باید به تخلفات رسیدگی و حکم صادر کند که متأسفانه نبود برخورد قاطع و تبرئه شدن متخلفان بارها اتفاق افتاده است به همین دلایل درگیری مسلحانه با محیط‌بانان به کرات ادامه دارد و در این بین محیط‌بانان آسیب می‌بینند یا شهید می‌شوند و تاکنون ۱۴۵ محیط‌بان در کشور به درجه شهادت نائل شده‌اند.
این فعال محیط زیست اضافه می‌کند: محیط‌بانان در پاسگاه‌های محیط‌بانی با مشکل کمبود آب و تجهیزات اولیه، خودرو، بی‌سیم و موتورسیکلت روبه‌رو هستند در حالی که در کشورهای دیگر محیط‌بانان از بهترین امکانات و تجهیزات استفاده می‌کنند، متأسفانه در ایران تجهیزاتی که در اختیار آنها قرار می‌گیرد بسیار محدود و فرسوده است و از طبیعت به شدت آسیب دیده کشور به صورت بدوی حفاظت و حراست می‌شود که بسیار ضعیف و ناکارآمد است.
یکتانیک خاطرنشان می‌کند: آنچه از طبیعت ایران تاکنون بر جا مانده است مرهون عشق، دلسوزی، تلاش و فداکاری محیط‌بانان است، حیات وحش یکی از شاخص‌های سلامت و کیفیت زندگی در یک جامعه است، زمانی که حیات وحش نابود شود کیفیت آن منطقه از بین می‌رود و هیچ سرمایه و علمی نمی‌تواند طبیعت از دست رفته را تجدید کند و بازگشتی برای آن وجود ندارد.
محیط‌بانی رویارویی با خطر با حقوق حداقلی
حامد بحرنیا، محیط‌بان با بیان اینکه شغل محیط‌بانی در ایران شرایط دشواری دارد، به خبرنگار ایمنا می‌گوید: محیط‌بانان به صورت شیفتی کار می‌کنند و در ماه ۱۵ شبانه‌روز باید خدمت کنند که جمعاً هفته‌ای ۱۰۰ ساعت می‌شود با توجه به این حجم کار حقوق دریافتی بسیار حداقلی است و هزینه‌های سنگین زندگی را تأمین نمی‌کند.
وی ادامه می‌دهد: محیط‌بانان با خطرات گوناگونی روبه‌رو هستند، شکارچیان غیرمجاز، سقوط از ارتفاع، تصادف با موتورسیکلت، شرایط جوی نامساعد و دیگر اتفاقات سختی این حرفه را دو چندان کرده است، در حال حاضر محیط‌بانان در بدو خدمت و حین خدمت آموزش‌های مختلفی شامل آشنایی با قوانین محیط زیست، وظایف محیط‌بانی، آشنایی با اسلحه سازمانی و تمرین تیراندازی، آشنایی با وظایف ضابطین دادگستری، آشنایی با حیات وحش، آموختن دفاع شخصی و آمادگی جسمانی از مباحثی است که محیط‌بانان آموزش می‌بینند.
این محیط‌بان اضافه می‌کند: محیط‌بان زمانی که با متخلفان روبه‌رو می‌شود باید از درگیری جلوگیری کند چون متخلف مسلح است و اگر درگیر شوند و متخلف کشته شود مأمور زندانی می‌شود بنابراین این محیط‌بان است که باید جریان را مدیریت کند و بتواند بدون درگیری مشکل را برطرف کند.
محیط‌بانان و لزوم مهارت آموزی و کسب دانش محیط زیستی
علی کشمیری، فعال محیط زیست با بیان اینکه محیط‌بانان باید اطلاعات مختلفی در زمینه‌های گوناگون داشته باشند، به خبرنگار ایمنا می‌گوید: تعداد محیط‌بانان در کشور حدود ۳۴۰۰ نفر است که از مناطق مختلفی محافظت می‌کنند که یازده درصد از کل مساحت کشور است. محیط‌بانان علاوه بر دانش محیط زیست مهارت‌های مختلفی دیگری را باید بیاموزند باید با گونه‌های جانوری آشنا باشند، رفتار حیوانات را بشناسند و از پوشش‌های گیاهی مطلع باشند، اهل مطالعه و دانش افزایی باشد و اطلاعات خود را به روز کنند و نحوه کار با سلاح را هم بدانند.
وی ادامه می‌دهد: یک محیط‌بان باید با اصول بقا در طبیعت آشنا باشد، جوامع محلی با محیط‌بان ارتباط دارند به همین علت باید روابط عمومی بالایی هم داشته باشد، متأسفانه تاکنون ۱۴۷ محیط‌بان را در حوادث و درگیری با شکارچیان از دست داده‌ایم. نمونه موفق تلاش محیط‌بانان در پارک ملی توران است سه روستای زیان، قلعه بالا و گیوز که مردم این مناطق فضایی توریستی فراهم کردند که از طبیعت بهره‌مند شوند و در این مناطق از شکارچیان خبری نیست.
این فعال محیط زیست ادامه می‌دهد: از مشکلات مهم محیط‌بانان تقابل با شکارچیان غیرمجاز است که در سال‌های اخیر به دلیل کارآمد نبودن بازدارندگی قوانین گستاخ شده‌اند چرا که قوانین مکمل هم نیستند و بازنده این جریان محیط‌بانان هستند زیرا شکارچیان تبرئه می‌شوند و می‌توانند تقاضای خسارت کنند اما در اکثر مواقع محیط‌بان نمی‌تواند از اسلحه استفاده کند.
وی تصریح می‌کند: سازمان محیط زیست آن گونه که باید از محیط‌بانان حمایت نمی‌کند و وزارت صمت هم در بسیاری از تصمیم‌ها به محیط زیست آسیب می‌زند، مشکلات محیط‌بان با تمام این مسائل گره خورده است. باید به محیط‌بان تجهیزات لازم داده شود تا بتواند بدون درگیری منطقه را رصد کند در بسیاری از کشورها بدون درگیری مستقیم از منطقه حفاظت می‌کنند که متأسفانه این کمبود امکانات در ایران حس می‌شود.
محیط‌بانی از مشاغل پرخطر
نوشین میرجهانیان، روانشناس با بیان اینکه برخی مشاغل خطرات بیشتری دارند، به خبرنگار ایمنا می‌گوید: هر شغلی سختی‌ها، موانع و یا حتی و مزیت‌های خاص خود را دارد اما برخی مشاغل بیش از بقیه خطرناک به نظر می‌رسند، برآورد شده است که در سراسر جهان سالانه بیش از ۳۵۰ هزار مرگ و میر و بیش از ۲۷۰ میلیون آسیب در محل کار رخ می‌دهد، آسیب‌های شغلی منجر به از دست دادن ۳٫۵ سال زندگی سالم برای هر یک هزار کارگر می‌شود و سه هزار آسیب‌های شغلی منجر به مرگ و میر می‌شود.
وی می‌افزاید: مشاغل مرتبط با این خطرات در سراسر جهان بسته به صنایع عمده در یک کشور خاص متفاوت است، در کشورهای توسعه یافته، شغل ساخت و ساز و تولید با افزایش میزان آسیب‌های ستون فقرات، دست و مچ دست مرتبط است ولی در کل، مشاغل در کشاورزی، ماهی‌گیری، و جنگلبانی و (محیط‌بانی) خطرات خاصی دارد، در این نوع مشاغل فاکتورهایی مانند قرار داشتن در معرض اشعه‌های مضر، نداشتن زمان خواب مناسب، قرار گرفتن در معرض سرما و یا گرمای طولانی مدت محیط، اجبار به نشستن‌های طولانی مدت یا راهپیمائی‌های طاقت فرسا، داشتن محیط کار ناسالم از نظر همکاری و حتی رویارویی با قاچاقچیان، علاوه بر این، قرار گرفتن در معرض سر و صدا که می‌تواند باعث کم شنوایی شود از این موارد خطر هستند.
این روانشناس اضافه می‌کند: اکثر این آسیب‌ها می‌تواند واکنش‌های خفیف تا شدید، از جمله بستری شدن و حتی مرگ را در پی داشته باشند، مواردی اینچنین همه مصداق پرخطری یک شغل است، باید در نظر داشت شاید مهمترین عامل فردی که زمینه‌ساز افزایش خطر است، سن باشد. افراد در گروه سنی بالا به احتمال زیاد از درد کمر رنج می‌برند که ممکن است تحت شرایط کاری که معمولاً فرد جوان‌تر را تحت تأثیر قرار نمی‌دهد، وضعیت آنها بدتر شود.
وی تصریح می‌کند: کارگران سالمند بیشتر احتمال دارد که در یک سقوط حین ساخت و ساز کشته شوند و یا توان کمتری برای انجام فعالیت‌های مرتبط داشته باشند. آنها در معرض خطر بیشتر آسیب ناشی از افت شنوایی مرتبط با سن، کاهش بینایی و استفاده از داروهای تجویزی متعدد که با میزان بالای آسیب‌های کار مرتبط است قرار می‌گیرند.
تأمین امنیت شغلی از فاکتورهای مهم محیط‌بانی
میرجهانیان ادامه می‌دهد: امروزه تأمین امنیت شغلی یکی از پایه‌های مهم زندگی شغلی افراد است، افراد دارای شغل همواره با مشکلات معیشتی و شغلی مواجه هستند اما امنیت جانی و روحی به نظر بسیار قابل توجه‌تر از دیگر موارد ساختار شغلی است، اگر احساس ناخوشایند نبود امنیت شغلی در زندگی فرد وجود داشته باشد تحمل شرایط نامطلوب کاری سخت‌تر خواهد شد و فرد و خانواده همیشه نگران شرایط جسمی، سلامتی و حتی شرایط روحی او هستند.
وی تصریح می‌کند: یکی از عواملی که پیشرفت افراد را تحت تأثیر قرار می‌دهد نگرانی و ترس است همیشه یافتن مانع خلاقیت و پیدا کردن راه حل‌های مورد نیاز در شغل ضروری است و ممکن است همین عامل فرد را از نظر توانایی در شغلش ضعیف نشان دهد. احساس فقدان امنیت شغلی، امید را تحت‌الشعاع قرار می‌دهد و ممکن است موجب افسردگی و گاه بیماری‌های روحی شدید شود.
این روانشناس می‌افزاید: در مفهوم امنیت شغلی موضوعات دیگری چون تغییرات شغلی، از دست دادن شغل، دست نیافتن به شغل مناسب نیز برای فرد وجود دارد آمارهای بغرنج حاکی از افزایش بیکاری در جامعه نمونه‌ای با وجود تأثیر نبود امنیت شغلی است. در یک جامعه وقتی احساس نبود امنیت شغلی افزایش می‌یابد خطرات ملموس‌تر و به سادگی قابل درک هستند از این رو باید در جهت دستیابی به این امر مهم تلاش‌هایی مثبت از سوی مسئولان و کارفرمایان صورت پذیرد تا به بازدهی بالاتری دست پیدا کنیم.
نظر شما