به گزارش ایمنا و بر اساس چکیده یک مقاله، در ایران با تداوم روند مهاجرت از روستاها به شهرها و نیز تغییرات و تقسیمات کشوری جمعیت شهرها در آینده افزایش خواهد یافت.
بر مبنای سرشماری ۹۵ هم اکنون در استان و شهرستان اصفهان به ترتیب حدود ۸۸ و ۹۴ درصد جمعیت در نواحی شهری ساکن هستند. این امر، مسئولیت خطیری را متوجه مراکز دولتی و متولیان ارائه خدمات به شهروندان خواهد کرد.
پدیده رشد شهری تأثیر مهمی روی افراد و جوامع دارد، فرایند شهرنشینی سریع با ناکافی بودن ظرفیت و گاهی منابع برای برآوردن نیازهای توسعه شهری مواجه شده است.
در بسیاری از مناطق، شهرنشینی با فقدان زیرساخت‌های مناسب، اسکان ضعیف، طرح‌های نامناسب، فقدان قوانین مؤثر و مکانیسم‌های تأمین مالی و غیره مشخص شده که مانع پیشرفت شهرنشینی می‌شود. فهم و درک این تأثیرات ضروری است و در این راستا بی‌شک نیازمند داده و منابع اطلاعاتی هستیم.
می‌توان گفت مهمترین نقش شهرها فراهم کردن کیفیت قابل قبولی از زندگی برای ساکنان حال و آینده خود است و شهرهای مختلف به درجات گوناگون به این موفقیت دست می‌یابند، از این رو بسیاری از شهرها در جهان به منظور پاسخگویی به نیاز مدیران و برنامه‌ریزان شهری به اطلاعات صحیح و مفید و همچنین آینده پژوهی روندهای شهری اقدام به تأسیس رصدخانه‌های شهری در سطوح مختلف کرده‌اند.
در این راستا، معاونت برنامه ریزی و توسعه سرمایه انسانی شهرداری اصفهان، ایجاد رصدخانه شهری را با هدف استقرار سازوکار پایش مستمر شهری و کمک به برنامه ریزی‌ها و سیاست‌گذاری‌ها در دستور کار خود قرار داد.
شکل‌گیری شبکه جهانی رصدخانه‌های شهری در پاسخ به یک چالش
اگر شهر را موجودی زنده بدانیم، ویژگی‌های آن پیوسته در حال تغییر و تحول است؛ زندگی شهروندی روز به روز پیچیده‌تر می‌شود و نمی‌توان ابعاد مختلف زندگی را بدون ارتباط متقابل با یکدیگر در نظر گرفت.
در واقع همین تحولات و تأثیرات متقابل است که شهر را به موجودی زنده تبدیل می‌سازد که می‌تواند رو به تکامل یا افول باشد.
نداشتن اطلاعات صحیح و دقیق از زمینه‌های بالقوه جمعیت شناختی، اقتصادی، فرهنگی، فیزیکی و زیست محیطی در شهرها موجب شده بسیاری از برنامه‌ریزان بدن اتکا به شواهد درست و بدون پیش‌نگری و دوراندیشی عمل کنند.
شبکه جهانی رصدخانه‌های شهری در پاسخ به این چالش شکل گرفت و بر همین اساس ضرورت ایجاد رصدخانه‌های شهری را می‌توان فعالیت موازی سازمان‌ها و نهادهای مرتبط در حوزه مدیریت شهری که هریک بر اساس مأموریت‌های قانونی خود بخشی از اختیارات مدیریت کلانشهر اصفهان را بردارد، اتلاف منابع، همپوشانی در تصمیم گیری ها و تمامی لایه‌های خدمات رسان و تصمیم‌ساز مدیریت شهری عنوان کرد.
رصدخانه شهری، مکانی برای ایجاد چرخه تولید و هم‌افزایی دانش در حیطه مدیریت شهری است؛ مرکز اسکان بشر ملل متحد رصدخانه شهری را چنین تعریف کرده که «رصد خانه شهری شبکه‌ای از ذی‌نفعانی است که مسئول تولید، تحلیل و انتشار داده‌ها در مجموعه‌ای معنادار از شاخص‌ها هستند و به طور جمعی در اولویت بندی مسائل مربوط به توسعه پایدار انعکاس می‌یابند».
منابع داده‌ها و اطلاعات تولید شده توسط شبکه محلی برای حمایت از تصمیم‌گیری و شکل‌گیری سیاست‌های آگاهانه‌تر استفاده می‌شوند؛ بنابراین رصد خانه شهری نقطه‌ای کانونی برای پایش شهری در سطح محلی، ملی یا منطقه‌ای است.
کاربرد واژه رصدخانه برای توصیف فرایند گردآوری داده، پایش و انتشار اطلاعات در زمینه‌های گوناگون به نظر می‌رسد توسط فرانسویان ابداع شد.
«آگوستین گیرارد» رئیس پیشین گروه مطالعات و پیش بینی وزارت فرهنگ و ارتباطات فرانسه از انتخاب سنجیده این واژه سخن می‌گوید؛ به گفته وی، این نهاد جدید برای قانونگذاری یا کنترل ایجاد نشده است، بلکه به رصد پایش و ارائه اطلاعات می‌پردازد. به باور او، رصدخانه یک نام خوشایند و محل مذاکره و تعامل است نه محل قضاوت.
واژه رصدخانه توسط بسیاری از مراکز تحقیقاتی که بر روی یک موضوع یا قلمروی ویژه تمرکز دارند، مورد استفاده قرار گرفته است، همچون رصدخانه مهاجرت، رصدخانه رسانه، رصدخانه‌های زیست محیطی یا رصدخانه هیدرولوژیکی در اینگونه موارد واژه رصد خانه با تأکید بر موضع محوری و دانش مبنایی- برآمده از رصد و مشاهدات- پیرامون یک موضوع خاص، مشروعیت علمی آن مرکز را مورد تأکید قرار می‌دهد.
رصدخانه یک اصطلاح فراگیر است که برای نشان دادن طیف گسترده‌ای از ساختارهای مختلف استفاده می‌شود.
این ساختارها در مقیاس شیوه عملیاتی، قلمروی موضوعی و خروجی‌های خود متفاوت هستند، با این حال همه آنها در یک مفهوم محوری که شیوه عملیاتی آنها را توصیف می‌کند، مشابهت دارند همه آنها رصد می‌کنند و از روش‌ها و تکنیک‌های پایش استفاده می‌کنند.
هرچند این فعالیت جدید نیست و ادارات دولتی از سال‌ها قبل در حال انجام سرشماری و تهیه آمار هستند؛ با این حال، در چند دهه گذشته سازمان‌هایی با نام رصدخانه در حال رواج یافتن هستند.
در مجموع بر اساس تعاریف و تحلیل‌های فوق، می‌توان رصدخانه را چنین تعریف نمود: سازمان یا نهادی که مسئولیت گردآوری تحلیل، پایش و انتشار اطلاعات را با استفاده از مجموعه شاخص‌های تعریف شده در یک حوزه معین به منظور تأثیرگذاری بر خط مشی‌ها بر عهده دارد.
انجام ارزیابی مستمر، شامل بازیابی شاخص‌ها و موضوعات و بازنگری فرآیندها و فعالیت‌ها در رصدخانه‌ها حائز اهمیت است که در مؤسسات آماری عمدتاً شامل بازیابی شاخص‌ها می‌شود.
اهداف رصدخانه‌های شهری
اهداف رصدخانه شهری جهانی شامل کمک به همه کشورهای عضو برای پایش و ارتقا وضعیت و روندهای شهری، کمک به همه کشورهای عضو برای استفاده از داده‌های شهری در فرایند تصمیم گیری مشارکتی در تمامی سطوح است.
فعالیت‌های کلیدی رصدخانه شهری جهانی را می‌توان پایش و گزارش دهی جهانی، پایگاه داده شاخص‌های شهری، پایش نابرابری‌های شهری، مرکز دریافت گزارش‌های مختلف شهری، ظرفیت سازی محلی، رصدخانه‌های شهری محلی، اطلاعات خط مشی‌های محلی، اطلاعات شهری (سامانه مدیریت اطلاعات) و برنامه GIS برای یک‌هزار شهر عنوان کرد.
رصدخانه‌های شهری منطقه‌ای در سازمان‌های منطقه‌ای یا دانشگاهی میزبانی می‌شوند تا به ارائه خدمات فنی به NUO و LUO از طریق بومی‌سازی ابزارهای پایش، ظرفیت‌سازی و همچنین هدایت خط مشی‌ها با استفاده از دانش مبتنی بر شواهد بپردازند.
وجود ۲۰۰ رصدخانه شهری در بیش از ۵۰ کشور دنیا
شبکه رصدخانه‌های شهری محلی به وسیله رصدخانه‌های شهری ملی در صورت لزوم تسهیل می‌شوند. رصدخانه‌های ملی شهری مساعدت‌های مربوط به ظرفیت سازی را هماهنگ کرده و به جمع آوری و تحلیل داده‌های شهری برای پایش روندها و تدوین سیاست‌های ملی می‌پردازند.
یک رصدخانه شهری محلی برای یک شهر یا شهرستان نقطه کانونی برای تدوین و برنامه ریزی سیاست‌های شهری است که در آن همکاری میان سیاست گذاران، کارشناسان فنی و نمایندگان گروه‌های همکار مورد حمایت و تقویت قرار می‌گیرد.
این مراکز به تولید، مدیریت و تحلیل داده‌های مربوط به عملکرد شهر در شاخص‌های کلیدی شهری و سایری مسائل موضوعی مربوط به تصمیم گیری محلی و پایش جهانی می‌پردازند.
منشأ توسعه رصدخانه‌های شهری را می‌توان به برنامه توسعه هزاره سازمان ملل متحد در سال ۲۰۰۰ نسبت داد که موجب شد بسیاری از شهرهای جهان به ایجاد مراکز گردآوری و رصد اطلاعات توجه کنند.
هم اکنون حدود ۲۰۰ رصدخانه شهری در بیش از ۵۰ کشور دنیا در سطوح مختلف به رصد شهری می‌پردازند و در لایه‌های مختلف مدیریت شهری ارائه خدمات می‌کنند.
نظر شما