به گزارش خبرنگار ایمنا، نکته‌ای که نباید آن را فراموش کرد این است که حفاظت از بافت تاریخی شهر نباید با خنثی سازی این فضاها همراه باشد، زیرا در صورتی که برنامه‌ها و طراحی‌های جذاب برای ساماندهی این بافت در نظر گرفته نشود، عدم استقبال کنشگران شهری از این مکان‌ها رکود اقتصادی و به دنبال آن کم توجهی به این بافت را به دنبال خواهد داشت در صورتی که اگر طراحی‌ها با یک نگاه کارشناسی باشد می‌توان یک زندگی مدرن و پویا را در دل همین فضای سنتی شکل داد. بازار شهر اراک با معماری و طراحی ویژه‌ای که دارد از خاص‌ترین بناهای تاریخی سطح کشور محسوب می‌شود که توجه بیشتر و تخصصی‌تر به آن تأثیر بسزایی در گردشگری این شهر خواهد داشت.
شهرداری در کنار میراث فرهنگی موظف به حمایت از بافت تاریخی است
نگین شاه کرمی، شهردار بافت تاریخی اراک در این باره به خبرنگار ایمنا گفت: شهر اراک بر اساس نقشه‌ای ساخته شده که فرانسوی‌ها آن را در گذشته پیاده کردند، بازار اراک تنها بازار در کشور است که سوق‌های آن در یک امتداد مستقیم شکل گرفته‌اند. هر ساله بودجه‌ای برای مرمت بازار و بناهایی که در محدوده بافت تاریخی هستند در نظر گرفته می‌شود، سال گذشته دو میلیارد تومان صرفاً برای ترمیم نقاط حادثه خیز بازار و پشت بام بازار و ۲ میلیارد و نیم هم برای مرمت بناهای تاریخی در نظر گرفته شد که در سال ۱۴۰۰ این مبالغ افزایش پیدا خواهد کرد ولی هنوز مصوب نشده است، این بودجه‌ها بر اساس طرح و ضرورت‌هایی که میراث فرهنگی ارائه می‌دهد در نظر گرفته می‌شود و سپس شهرداری بودجه را در اختیار پیمانکاری که میراث فرهنگی معرفی می‌کند قرار خواهد داد، ناظر هم میراث فرهنگی است، اما پرداخت هزینه بر عهده شهرداری است.
وی ادامه داد: در شهرداری ضوابط و مقرراتی وجود دارد که مسئولان شهرداری را موظف به حفظ بافت تاریخی و جلوگیری از دخل و تصرف به این بافت می‌کند بر همین اساس دبیرخانه‌ای در شهرداری با عنوان ماده ۱۰۰ به تخلفات ساختمانی رسیدگی خواهد کرد و شهرداری از این طریق از ایجاد تغییرات در بناهای تاریخی جلوگیری می‌کند. همچنین اگر بنایی نیاز به مرمت فوری داشته باشد شهرداری در این موضوع پیش قدم خواهد بود.
شاه کرمی گفت: در کنار اداره میراث فرهنگی موظف به حمایت از بافت تاریخی هستیم، اما متولی، بانی و ضابط در زمینه حفاظت از بافت تاریخی، اداره میراث فرهنگی است که این طرح جامعی را در خصوص بازار و مجموعه بافت تاریخی در نظر گرفته و مراحل تصویب آن در حال انجام است اما تا این لحظه به نتیجه نرسیده است.
وی افزود: هر کدام از مالکانی که در بافت تاریخی سکونت دارند برای هر گونه ساخت و ساز باید الگوی ساخت را از میراث فرهنگی بگیرند، اما صدور مجوز احداث و نوسازی در حیطه وظایف شهرداری است.
شهردار بافت تاریخی شهر گفت: قسمتی از مسیر پروژه پیاده راه‌ها در محدوده مرکزی شهر با بافت تاریخی در خیابان محسنی و حصار همپوشانی دارد که بر اساس اولویت بندی قسمتی از این پروژه انجام شده اما فعلاً با توجه به برودت هوا متوقف شده که پس از اینکه شرایط آب و هوایی مناسب شود پیگیری خواهد شد که در کاهش شلوغی‌ها و ترافیک مرکز شهر مؤثر خواهد بود.
وی با بیان اینکه تملک بناهای تاریخی از وظایف شهرداری نیست افزود: تملک بناهای تاریخی با توجه به محدودیت بودجه‌های شهرداری امکان پذیر نیست، تقریباً می‌توان گفت همه بناهای تاریخی در تملک افراد شخصی است که طبق قوانین میراث فرهنگی موظفند از ملک خود حفاظت کنند، بعضی از این بناها ارزش تاریخی داشته و برخی نیز ثبت ملی هستند که میراث فرهنگی روی دخل و تصرف و ایجاد تغییرات در این بناها کاملاً نظارت و کنترل دارد اما اگر مالک به دلایل ثابت شده توان مالی برای مرمت بنا را نداشته باشد، طبق قانون، میراث فرهنگی موظف به مرمت این بناها است.
شاه کرمی در ادامه گفت: تملک قسمتی ازملک تاریخی متعلق به خانواده محسنی واقع در خیابان عباس آباد کوچه ارسطو در سال گذشته انجام شد و تملک ده شعیر آن باقی مانده بود که در گذشته مبالغ آن پرداخت شد و بنا به طور شش دانگ در اختیار شهرداری قرار گرفت در حال حاضر همکاران ما در حال مرمت این بنا هستند و مقرر شده به عنوان یک مجموعه فرهنگی مورد استفاده قرار گیرد.
تخفیف‌های پروانه ساخت در بافت تاریخی مقرون به صرفه نیست
علی جعفر محصولی، عضو شورای شهر اراک نیز در این خصوص به خبرنگار ایمنا گفت: تفاوت بافت تاریخی با دیگر مناطق شهرداری این است که در بافت تاریخی نمی‌توان خیلی مانور عمرانی داد، در دیگر مناطق شهرداری هم درآمدها بالاتر است و همین طور با توجه به خیابان‌های عریض‌تر و ساختمان‌های جدیدتر خدمات‌رسانی با سهولت بیشتری انجام می‌گیرد. ولی در بافت تاریخی با تکیه بر فضای موجود باید خدمات‌رسانی را انجام داد، ضمن اینکه قوانین خاصی که تا به حال مورد تصویب مجلس قرار گرفته و شوراهای شهر اقدام به رعایت آن کرده‌اند، بازدهی خوبی نداشته است.
وی افزود: دلیل این موضوع یکی گرانی زمین و دوم یکسان بودن هزینه‌های ساخت و ساز در بافت تاریخی و دیگر نقاط شهر است در حالی که مالکان در بافت تاریخی بر خلاف دیگر مناطق امکان بالا بردن ارتفاع املاک خود را ندارد و این موضوع باعث استقبال نکردن شهروندان از تملک و نوسازی بناها در بافت تاریخی می‌شود.
این عضو شورا اظهار کرد: اجرای پروژه پیاده راه سازی از جمله اقداماتی است که در بافت تاریخی اراک انجام شده است، اما در زمینه تملک بناهای تاریخی به غیر از تملک ملکی در خیابان محسنی به علت بالا بودن قیمت‌ها کار چندانی نشده است، اما در زمینه ترمیم بناهای تاریخی هر ساله بودجه‌ای در نظر گرفته شده و اقداماتی در این خصوص انجام می‌شود.
وی در خصوص شرایط ارائه تسهیلات به مالکان و ساکنان بافت تاریخی افزود: به پروانه‌های ساخت و نوسازی در بافت تاریخی تخفیفات ویژه‌ای تعلق می‌گیرد که متأسفانه مقرون به صرفه نیست، چرا که قیمت زمین در این مناطق بالا بوده و ساخت دو پیلوت در چنین زمینی برای سرمایه گذار صرفه اقتصادی ندارد و خود مالکان نیز علاقه‌ای برای نوسازی و ساخت املاک خود نشان نمی‌دهند.
پیاده راه سازی به احیای بافت تاریخی کمک می‌کند
سید محسن رحمتی، معاون میراث فرهنگی اداره کل میراث فرهنگی و گردشگری استان مرکزی به خبرنگار ایمنا گفت: بافت تاریخی شهر اراک شامل دو بخش است؛ بافت شطرنجی شکل اراک که ۲۲ هکتار مساحت دارد. علاوه بر آن، محدوده‌ی بلافصل بافت یا همان بافت ارگانیک شهر است که پیرامون بافت شطرنجی قرار دارد و عمدتاً در دوره پهلوی و دهه‌های اخیر شکل گرفته است و دارای تک پلاک‌ها و همچنین جداره‌سازی‌های با ارزشی بوده که امروزه تنها بخش‌هایی از این جداره سازی ها باقی مانده است.
وی افزود: بافت شطرنجی اراک دارای طرح از پیش اندیشیده شده است؛ خیابان‌های اصلی و گذرهای فرعی به صورت عمود بر هم در آن ایجاد شده و بلوک‌های منظم ساختمانی در بین آنها در نظر گرفته شده است که عمدتاً کاربری‌های مسکونی در این بلوک‌ها پیش بینی شده است. همچنین مجموعه بازار تاریخی اراک ستون فقرات بافت را تشکیل می‌دهد که یکی از زیباترین بازارهای ایران است. مجموعه بازار با ۲۰ سرا و تیمچه مجموعه‌ای ارزشمند است به طوری که هر یک از سراهای ۲۰ گانه دارای فرم و پلان متمایز از یکدیگر هستند. علاوه بر کاربری‌های تجاری، کاربری‌های مذهبی، آموزشی، خدماتی و… در این مجموعه پیش بینی شده است.
رحمتی اظهار کرد: برای مدیریت و ساماندهی بافت تاریخی شهر اراک، شهرداری بافت تاریخی بیش از یک دهه است که تشکیل شده و علیرغم مشکلات موجود و ناهماهنگی‌هایی که وجود داشته خوشبختانه اقدامات بسیار خوبی انجام داده و یکی از مهمترین دستاوردهای مشترک شهرداری با این اداره کل، جلوگیری از ایجاد تراکم در بافت شطرنجی است.
معاون میراث فرهنگی اداره کل میراث فرهنگی و گردشگری استان مرکزی گفت: مدیریت شهری و به ویژه شهرداری بافت تاریخی باید حفاظت، مرمت و ساماندهی بافت تاریخی شهر را بر اساس رویکردهای کلی حفاظت از بافت‌های تاریخی کشور با نظارت میراث فرهنگی انجام دهد به گونه‌ای که ضمن ارائه خدمات مناسب به ساکنان بافت و ایجاد فضاهای شهری مناسب، از تخریب و دخل و تصرف‌هایی که منجر به تغییر ماهیت اساسی در بافت می‌شود، جلوگیری کند.
وی افزود: تاکنون پیاده راه سازی خیابان‌های حصار و محسنی و نیز خیابان امیر کبیر در دستور کار شهرداری قرار گرفته که بخش‌هایی از آن انجام شده است. پیاده راه سازی یکی از آیتم‌هایی است که به حفظ و باز زنده سازی بافت کمک می‌کند، عدم حضور خودرو یا کاهش تردد آن در مرکز شهر و بافت تاریخی سلامت جسمی و روحی شهروندان و نیز سلامت شهری را به دنبال خواهد داشت، البته به شرطی که همه مسائل مرتبط، به ویژه آسایش ساکنان و بهره برداران بافت مد نظر قرار گیرد.
رحمتی گفت: مهم‌تر از بحث تملک، احیا و باز زنده سازی بناهای با ارزش توسط مالکان و سرمایه گذاران است و شهرداری هم می‌تواند یکی از این سرمایه گذاران و بهره برداران باشد. راهکار مؤثرتر ترغیب مالکان به احیا از طریق ارائه تسهیلات مناسب و سایر امتیازات است. از مهمترین اقدامات انجام شده در این زمینه تهیه طرح مرمت و احیا بازار تاریخی اراک و نیز انجام مرمت‌های مشارکتی با مالکان و نهادها از جمله شهرداری است.
برای ساماندهی جای جای بافت تاریخی باید برنامه‌ریزی کرد
داوود پرچمی، کارشناس معماری و شهرسازی و دبیر هیأت مدیره نظام مهندسی استان مرکزی نیز در این خصوص به خبرنگار ایمنا گفت: شهر اراک در وهله اول با بازار سرپوشیده و شطرنجی و در وهله بعدی با صنعت اش در کشور شناخته می‌شود، بازار اراک با قدمتی ۲۰۰ ساله از نظر سبک و سیاق از شاخص‌ترین و زیباترین بازارهای خطی محسوب شده و در اطراف خود بناها و کاروانسراها و تیمچه‌های زیبایی دارد. این بنا برای شهر اراک یک پتانسیل مثبت محسوب می‌شود و در صورتی که روی این بنا کار شود، جاذبه توریستی بیشتری هم خواهد داشت.
وی گفت: در زمینه حفظ و مرمت بازسازی و پویایی بناهای با ارزش بافت تاریخی می‌توان کار کرد، در اکثر شهرهای ایران مستقل از ساختمان‌های شاخص متعلق به دوره صفویان، بیشتر ساختمان‌های به جا مانده از دوره قاجار هستند که بیشترشان هم مسکونی است که همه آنها بناهای باارزشی محسوب نمی‌شوند، می‌توان پس از شناسایی و ارزش گذاری این بناها برایشان کاربری‌های مختلفی چون رستوران، موزه و کارگاه تعریف کرد البته بهتر است خود مالکان بناهای تاریخی واقع در کاروانسراها یا دیگر نقاط بافت تاریخی شهر را مجاب به مرمت این بناها کرد.
این کارشناس معماری و شهرسازی گفت: پیاده راه‌های سطح شهر اگر با مصالح خوب و ماندگاری ساخته و از طراحی‌های جذابی برای آن استفاده شود می‌توان با ایجاد فضاهای مکث و تفرجگاه و استفاده از کاربری‌های لوکس امروزی، در این محدوده فضای تأثیرگذاری برای یک زندگی مدرن و پویا در همان فضای سنتی رقم زد که این مساله در بعد اقتصادی شهر نیز تأثیرگذار خواهد بود.
پرچمی افزود: سنگ‌های استفاده شده در کف بازار سنگ‌های مناسبی نیست، جنس این مصالح رسوبی بوده و ضخامت مناسبی ندارند در مکان‌های شلوغی مثل بازار باید سنگ‌هایی با ضخامت بیشتر مورد استفاده قرار گیرد تا به مرور زمان که مورد سایش قرار گرفت مشکلی پیش نیاید. که این مسئله با وجود همه کارها و زحماتی که شهرداری و سازمان میراث فرهنگی و کارشناسان این دو سازمان در طی این سال‌ها در اجرا و مرمت انجام داده‌اند، از نگاه غیرکارشناسی در زمان ساخت ناشی می‌شود.
وی با اشاره به لزوم توجه به بافت تاریخی در طراحی‌های شهری افزود: با توجه به تغییراتی که در فرهنگ، اقتصاد و جمعیت هر شهر رخ می‌دهد هر ۱۰ سال طرح جامع شهر مورد بازبینی قرار می‌گیرد، ولی معمولاً چند مورد همیشه در این بازبینی لحاظ نمی‌شود که بافت تاریخی هم از همین موارد محسوب می‌شود، که دلیل آن هم ویژه بودن این موارد است برای مثال در بافت تاریخی باید یک مشاور تخصصی کار را به عهده بگیرد. در نظر گرفتن یک شهرداری مستقل برای بافت تاریخی عملکرد مثبتی بوده اما لازم است شهرداری با یک دفتر فنی برای این بافت برای یکسان سازی نماها و کارهای اینچنینی مشورت کند.
این کارشناس معماری و شهرسازی تصریح کرد: برای شهر اراک که دارای بنای خاص و ویژه‌ای مثل بازار است، باید یک مشاور که دارای رزومه خوبی در احیا بافت تاریخی است در این زمینه کار کرده و بر اساس مطالعات اجتماعی و فرهنگی و اقتصادی برای این بنا دست به طراحی بزند، آن هم طراحی که منسجم و فکر شده است، باید برای جای جای بافت و برای تمامی فضاهای آن طرح و نقشه و کاربری جدید دیده شود می‌توان در دل این بازار آمفی تئاتر رو باز بر روی بناهای که فاقد ارزش است طراحی شود و در بعضی کاروانسراها می‌توان سالن اجتماعات و گالری طراحی کرد که این موضوع باعث پویایی و جذابیت بنا خواهد شد. یا طراحی دیگری که هزینه چندانی هم ندارد در نظر گرفتن نور و روشنایی بر روی جداره‌ها و سقف بازار و چهار سوق برای باشکوه جلوه دادن نمای بیرونی این بنا است.
نظر شما