جنجال گام نخست به برجام

مطبوعات و رسانه‌های آزاد و شفاف در هر جامعه‌ای، از ارکان توسعه و دموکراسی محسوب می‌شود، لذا خبرگزاری ایمنا، مرور بر بخشی از عناوین مطبوعات کشور را به صورت روزانه در دستور کار خود دارد.

روزنامه آرمان ملی، در صفحه نخست خود با تیتر «جان، ارزان‌تر از این؟» به بررسی گلایه‌ها و نگرانی‌های فزاینده مردم درباره خرید واکسن کرونا پرداخت و نوشت: درگذشت مهرداد میناوند و حال نامساعد علی انصاریان و بستری شدن گوهر خیراندیش به‌عنوان سلبریتی‌های ایران، تلنگری دیگر است که کرونا خیلی بیش از آمارهایی که این روزها مسئولان بیان می‌کنند به همه ما نزدیک است و البته چه جان‌هایی که به واسطه این امر در خطرند، جان‌هایی که حتی جوان و ورزشکار هم هستند. اتفاق این روزها باز هم نیاز به واکسیناسیون سراسری از طریق واکسن‌های مطمئن و مورد تأیید سازمان جهانی بهداشت را گوشزد می‌کند؛ مسأله‌ای که از قرار معلوم فعلاً به یک معضل تبدیل شده است. دولت می‌داند باید این کار را خیلی زودتر از آنکه واکسن‌های ایرانی بخواهند مورد استفاده سراسری قرار بگیرند آغاز کرده و باید اقدام به خرید واکسن کند. اما با توجه به شرایط پیچیده‌ای که برای ایران در این مساله پیش آمده است، وعده خرید واکسن‌های چینی و روسی و کوبایی را می‌شنویم؛ کشورهایی که خواهی‌نخواهی نگاه به آنها تم سیاسی، در قبال خرید واکسن را به نمایش می‌گذارد؛ البته از سوی دیگر لزوم استفاده از واکسن‌های روسی یا چینی صرفاً به همین علت، یعنی اینکه از شرق آمده‌اند و نه غرب، نیز نوعی نگاهی خاص به ماجراست. با توجه به اینکه مثلاً گفته می‌شود واکسن‌های سینوفارم چینی از مطلوبیت خوبی هم برخوردارند و در مسیر تاییدهای بایسته نیز قرار گرفته‌اند. البته ناگفته نماند اطلاعات چینی‌ها آنقدر در زمینه اصل کرونا مبهم است که در رده‌بندی کشورهای جهانی درباره وضعیت مهار کرونا جای نمی‌گیرند.

اما مشکل ایران، هشتم بهمن‌ماه بود که محمود واعظی رئیس دفتر رئیس‌جمهور خبر از خرید واکسن‌های روسی و انتقال آن‌ها به ایران تا قبل از ۲۲ بهمن داد. وی گفت که دو میلیون دوز واکسن خریداری‌شده از روسیه، در سه مرحله وارد کشور می‌شود. واعظی اضافه کرد که تاییدیه ایران در مورد واکسن روسی چند روز پیش صادر شده است. وی اما توضیح نداد ایران کدام واکسن روسیه را خریداری کرده است و اساساً تأیید ایران چه ارتباطی با تاییدیه سازمان‌های بین‌المللی دارد و بر چه اساس کشورمان بدون اینکه این سازمان‌ها واکسن روسی را تأیید کنند آنها را تأیید کرده است؟ تهیه واکسن‌های روسی از همان ابتدا نیز با اما و اگرهای بسیاری همراه بود. سازمان جهانی بهداشت بارها اعلام کرد که چون روسیه این واکسن‌ها و اطلاعات راجع به آن را مخفی نگه داشته و البته اجازه نظارت یا نظر سازمان جهانی بهداشت را نیز دراین‌باره فراهم نکرده است، نمی‌تواند آن را تأیید کند. با این حال خرید واکسن روسی در چنین شرایطی از سوی تهران آنقدر جدی شده که مینو محرز عضو ستاد مبارزه با کرونا اعلام کرد که به این واکسن‌ها اعتماد ندارد و به‌عنوان کادری از درمان آن را تزریق نمی‌کند.

وی اظهار کرد: «تهیه و واردات واکسن کرونای روسی توسط دولت از شانس بد مردم ایران است. در حال حاضر به هیچ عنوان از این انتخاب راضی نیستم. من به‌عنوان یکی از اعضای کادر درمان این واکسن را تزریق نمی‌کنم زیرا تاکنون هیچ اطلاعاتی از آن منتشر نشده است. واکسن کرونا باید دارای استانداردهای جهانی باشد.» همه اینها در حالی است که محرز پیش‌تر نیز در گفت‌وگویی بیان داشته بود برای نجات مردم باید از واکسن تأیید شده سازمان جهانی بهداشت استفاده کرد.

روزنامه ابتکار، در صفحه نخست خود با تیتر «جنجال گام نخست» به بررسی تنش بازگشت به برجام بین وزرای امور خارجه ایران و آمریکا پرداخت و نوشت: برزخ برجام و بازگشت به آن همچنان ادامه دارد. در حالی که برخی معتقد بودند رئیس جمهور شدن بایدن مسیر بهبود روابط و البته کم شدن فشار تحریم را در پی خواهد داشت اما به نظر می‌رسد همچنان برای دستیابی دوباره به توافق هسته‌ای با پیچیدگی‌های دیپلماتیک بیشتری روبه‌رو باشیم.

ظریف هم با بیان اینکه هرگز با بایدن رفاقتی نداشته، اظهار کرد: «تصور اینکه روابط شخصی وی با بایدن می‌تواند به یک موفقیت بزرگ دیپلماتیک بین دو رقیب دیرینه کمک کند اشتباه است.»

در این بین حتی گزینه معرفی شده به عنوان نماینده آمریکا در امور ایران یعنی رابرت مالی هم علیرغم اینکه می‌تواند یک نشانه مثبت برای عبور از تنش‌ها باشد اما با این حال هنوز برگشتن به شرایط دوران برجام هنوز کمی دور به نظر می‌رسد. شاید صحبت‌های وزیر جدید امور خارجه موید این دور بودن باشد.

وزیر امور خارجه جدید ایالات متحده آمریکا روز چهارشنبه هشدار داد، واشنگتن تنها هنگامی‌که تهران تعهدات هسته‌ای خود را انجام دهد، به برجام باز خواهد گشت که این موضوع مدتی طول خواهد کشید.

به گزارش یورونیوز، آنتونی بلینکن در نخستین نشست خبری خود گفت: «جو بایدن کاملاً روشن کرد که اگر ایران به تعهدات خود در توافق هسته‌ای ۲۰۱۵ بازگردد، ایالات متحده آمریکا نیز همین کار را خواهد کرد.»

بلینکن افزود: «ایران عمل به تعهدات خود را در چندین مرحله در زمینه‌های مختلف متوقف کرده است. اگر تصمیم به بازگشت بگیرد مدتی طول خواهد کشید. همچنین برای ارزیابی اینکه آیا آن‌ها به تعهدات خود عمل می‌کنند زمان نیاز است.»

وی تاکید کرد که برای رسیدن به این نقطه فاصله وجود دار و در عین حال تصریح کرد که دولت به دنبال تقویت و طولانی کردن مفاد این توافق نیز است. این سخنان در حالی مطرح می‌شود که تهران خواستار برداشتن نخستین گام از سوی واشنگتن و لغو کردن تحریم‌ها شده است.

توافق هسته‌ای ایران و ۶ قدرت جهانی (برجام) در سال ۲۰۱۵ امضا شد و به تأیید سازمان ملل نیز رسید. اما در سال ۲۰۱۸، دونالد ترامپ به‌طور یکجانبه از این توافق خارج شد و تحریم‌ها علیه ایران بازگشت و تشدید شد.

روزنامه اعتماد، در صفحه نخست خود با تیتر «تعهد در برابر تعهد» به بررسی بازدید قالیباف از فردو پرداخت و نوشت: محمدباقر قالیباف، رئیس مجلس شورای اسلامی روز پنجشنبه با همراهی علی‌اکبر صالحی، رئیس سازمان انرژی اتمی و بهروز کمالوندی سخنگوی سازمان انرژی اتمی در سایت هسته‌ای فردو حضور یافت و بر ضرورت پیشرفت کشور در صنعت هسته‌ای همچنین اجرای مصوبه مجلس به منظور رفع تحریم‌ها تاکید کرد.

رئیس مجلس در بازدید از مجتمع غنی‌سازی شهید علی‌محمدی فردو با گرامیداشت دهه فجر و یاد امام و شهدای انقلاب گفت: آن روز بر اساس نظارت میدانی و قانون راهبردی لغو تحریم‌ها که در مجلس به تصویب رسید و زمانبندی‌های اجرایی آن به سایت فردو آمدیم.

وی با بیان اینکه طی بازدیدهایی که داشتیم مشخص شد این قانون مرحله به مرحله به اجرا درآمده است، ادامه داد: در غنی‌سازی ۲۰ درصد اورانیوم که قرار بود سالانه ۱۲۰ کیلوگرم اورانیوم غنی شود از جهت زمانبندی جلوتر هستیم و در عرض حدود یک ماه ۱۷ کیلوگرم اورانیوم غنی‌سازی شده است.

نماینده تهران در مجلس با تاکید بر اینکه برای پیشرفت کشور نیاز به پیشران‌هایی در حوزه صنعت و اقتصاد هستیم، عنوان کرد: یکی از آن صنعت‌هایی که در آن نیازمند پیشرفت هستیم، صنعت هسته‌ای است و ترکیبی از فناوری و علوم دیگر را هم شامل می‌شود.

رئیس مجلس شورای اسلامی عنوان کرد: امروز نمونه‌های جدی این روند را در این صنعت دیدیم در حوزه کشاورزی، رادیو دارو و … این صنعت فعال و مؤثر است اگر دشمن محکم ایستاده که ما دارای این بنیه علمی نباشیم و از ایران قوی ناراحت هستند ما مصمم هستیم در این راه گام برداریم و مجلس با مصوبه‌اش در رفع تحریم وارد این روند شد.

قالیباف با بیان اینکه همه اقدامات ایران در چارچوب برجام است، اضافه کرد: ما هیچ وظیفه‌ای نداریم که وقتی آنها پایبند نیستند، ما باشیم هر وقت آنها به تعهدات‌شان عمل کردند یعنی رفع تمام تحریم‌ها و مشکلات بانکی و نفتی و تجاری ما برداشته شد با گزارش به مجلس دوباره بر اساس مواد ۳۶ و ۳۷ به تعهدات خودمان می‌توانیم برگردیم با این تصمیم دشمنان ما باور کنند که ما مصمم بر اجرای این قانون هستیم تا رفع کامل تحریم را شاهد باشیم.

قالیباف همچنین اظهار کرد: صنعت هسته‌ای گام بزرگی در مسیر خنثی‌سازی تحریم برداشته است و معتقدیم با اقدام و مواضع واحد به گونه‌ای پیش رویم که مردم در آینده با آسایش و امنیت و رفاه بیشتر زندگی کنند.

روزنامه شرق، در صفحه نخست خود با تیتر «مناسبات پنهانی و معمای ارزانی» به بررسی آمارهای رسمی از رشد مناسبات غیرمتعارف بر محور قاچاق پرداخت و نوشت: گزارش خلاصه تحولات اقتصادی کشور که بانک مرکزی منتشر کرده، از یک پدیده بیمارگونه در اقتصاد ایران حکایت دارد. در پایان ۱۳۹۸ درحالی‌که شاخص هزینه مصرف‌کننده نسبت به سال قبل‌تر ۴۱.۲ درصد رشد نشان می‌دهد، رشد شاخص هزینه تولیدکننده به ۶۱.۵ درصد می‌رسد؛ یعنی مصرف‌کننده نهایی نسبت به قیمت تمام‌شده تولید ۵۰ درصد کمتر می‌پردازد. این اتفاق در ظاهر شاید نفع مصرف‌ کننده را نشان دهد؛ اما در پسِ ماجرا به گفته استاد اقتصاد دانشگاه علامه طباطبایی یک مناسبات غیرمتعارف بر محور قاچاق و واردات شکل گرفته است که فشار زیادی را بر بدنه تولید کشور وارد می‌کند و به‌تدریج هر آنچه به‌عنوان بخش مولد در کشور وجود دارد، جای خود را به کالاهای تولید چین، ترکیه، عراق و افغانستان می‌دهد.

علی دینی‌ترکمانی، کارشناس اقتصادی، در پاسخ به این پرسش «شرق» که کمتر بودن شاخص هزینه مصرف‌کننده به شاخص هزینه تولیدکننده چه مفهومی دارد، گفت: اینکه EPI 41.2 درصد و PPI 61.5 درصد است، به این مفهوم است که درصد رشد قیمت تولید به دلیل هزینه‌های تمام‌شده بیشتر بوده است؛ اما آنچه در بازار به دست مصرف‌کننده رسیده، هزینه به‌مراتب کمتری از هزینه کالای تولیدشده داشته است. این می‌تواند ناشی از تفاوت شرایط بازار و شرایط تولید باشد؛ یعنی هزینه‌های تولید اگرچه بالا می‌رود؛ اما در بازار به دلیل مناسباتی که وجود دارد، به همان میزان قیمت‌ها رشد نکند. یکی از علل مهم این کنترل رشد قیمت مصرف‌کننده می‌تواند ناشی از واردات یا کالای قاچاق باشد. در نتیجه بازار از این محل تأمین شده و تفاوت ۵۰ درصدی بین قیمت عمده‌فروشی و خرده‌فروشی ایجاد می‌شود.

وی با تأکید بر اینکه برای پایین‌بودن قیمت‌ها در بازار نسبت به هزینه تمام‌شده تولید عوامل مختلفی را می‌توان مطرح کرد، اظهار کرد: برای مثال افزایش دستمزدها و هزینه‌های تولید در کارخانه‌ها باعث رشد هزینه‌های تولید می‌شود؛ ولی در بازار به دلیل افت توان خرید، هزینه‌ها به همان نسبت بالا نمی‌رود. یا آنکه عرضه از محل دیگری افزایش می‌یابد؛ بنابراین بازار اجازه نمی‌دهد قیمت نهایی که به دست مصرف‌کننده می‌رسد، به همان میزان که در سطح عمده‌فروشی رشد می‌یابد افزایش پیدا کند.

دینی متذکر شد: در شرایط عادی و در یک اقتصاد سالم بین این دو شاخص قاعدتاً باید ارتباط برقرار باشد؛ چون قیمت خرده‌فروشی تابعی از قیمت عمده‌فروشی است؛ اما نکته‌ای که وجود دارد، این است که قیمت عمده‌فروشی بیشتر بر مبنای هزینه‌های حسابداری طرف عرضه یا طرف تولید تعیین می‌شود که همان دستمزد، هزینه مواد اولیه و مقداری سود این هزینه را تشکیل می‌دهد؛ اما وقتی بازار را نگاه می‌کنیم، می‌بینیم شرایط دیگری بر نرخ‌ها تأثیر دارد. هم قدرت تقاضا تأثیر دارد و هم واردات و قاچاق کالا که باعث تعیین قیمت‌ها می‌شود.

روزنامه کیهان، در صفحه نخست خود با تیتر «آب پاکی روی دست خوش‌خیال‌ها با اعلام مواضع برجامی دولت بایدن» به بررسی مواضع برجامی وزیرخارجه آمریکا پرداخت و نوشت: مقامات دولت بایدن، اظهارات گستاخانه مقامات دولت ترامپ درباره برجام را تکرار کردند. در همین رابطه، آنتونی بلینکن وزیر امور خارجه آمریکا در اولین نشست خبری خود درباره موضوع ایران و توافق هسته‌ای گفت: بایدن بسیار شفاف بوده، اگر ایران به پایبندی کامل از تعهدات خود ذیل برجام بازگردد، آمریکا نیز همان کار را می‌کند.

بلینکن ادامه داد: سپس از آن به عنوان بستری برای ایجاد توافق قوی‌تر و طولانی‌تر که دیگر مسائل مشکل‌زا در روابط با ایران را برطرف کند، با کمک متحدان خود استفاده می‌کنیم. اما هنوز فاصله زیادی با آن نقطه داریم.

وی افزود: ایران در چندین حوزه در تناقض با برجام است و مدتی زمان طول می‌کشد که اگر تصمیم بگیرند به تابعیت برگردد و ما باید ابتدا راستی‌آزمایی کنیم که در حال تبعیت هستند.

وزیر خارجه آمریکا تصریح کرد: اگر ایران تصمیم بگیرد که به پایبندی به برجام برگردد، ما نیز تیم قدرتمندی از کارشناسان تشکیل خواهیم داد تا ابعاد مختلف این موضوع را بررسی کنیم.
محمدجواد ظریف وزیر خارجه ایران به شرط‌گذاری اخیر آنتونی بلینکن وزیر خارجه جدید آمریکا درباره بازگشت این کشور به برجام پاسخ داد.

ظریف در توئیتی نوشت: بررسی واقعیت برای آنتونی بلینکن: ایالات متحده برجام را نقض کرد، از ورود دارو و غذا برای ایرانی‌ها ممانعت کرد، و (ایران را به خاطر) پایبندی به قطعنامه ۲۲۳۱ شورای امنیت سازمان ملل در تمام آن دوره نابسامان (دوره دولت ترامپ) تنبیه کرد.

وی افزود: ایران به برجام پایبند ماند و تنها اقدامات اصلاحی پیش‌بینی شده (در بند ۳۶ برجام) را اتخاذ کرد. خوب حالا چه کسی باید اولین گام را بردارد؟ هرگز شکست حداکثری ترامپ را فراموش نکنید.

رهبر معظم انقلاب- ۱۹ دی ۹۹- فرمودند: «این بحث را مطرح می‌کنند که آمریکا به برجام برگردد یا برنگردد؟ جمهوری اسلامی هیچ اصرار و عجله‌ای برای بازگشت آمریکا به برجام ندارد، بلکه مطالبه منطقی ما رفع تحریم‌ها و بازگرداندن حق غصب‌شده ملت است که این وظیفه آمریکا و اروپایی‌های دنباله‌‎رو آن است».

ایشان در ادامه فرمودند: «اگر تحریم‌ها برداشته شد بازگشت آمریکا به برجام معنا می‌دهد البته مسئله خسارت‌ها که جز مطالبات ما است در مراحل بعدی دنبال خواهد شد، اما بدون رفع تحریم‌ها بازگشت آمریکا به برجام حتی ممکن است به ضرر کشور هم باشد… عمل کردن جمهوری اسلامی به همه تعهدات خود در شرایطی که طرف مقابل به همه تعهدات خود عمل نمی‌کند، بی‌معنی است. البته اگر آنها به تعهدات خود بازگردند ما نیز برمی‌گردیم، همچنان‌که بنده از ابتدای برجام گفتم اقدامات باید به صورت متناظر و «کار و تعهد آنها در مقابل کار و تعهد ما» باشد که البته این، اولِ کار انجام نگرفت اما اکنون باید انجام شود».