به گزارش خبرنگار ایمنا، فرار مالیاتی به هر نوع اقدام و هر شیوه در راستای نپرداختن مالیات از سوی شرکت‌ها، سازمان‌ها و افراد اطلاق می‌شود. این عمل مجرمانه رفتاری است که استمرار آن با پیامدهای ناخوشایندی چون کاهش درآمدهای دولت و ناتوانی آن در ارائه کالا و خدمات عمومی چون بهداشت، آموزش و پرورش، امنیت، تضعیف رشد اقتصادی، شکاف مالیاتی اقشار مختلف و توزیع نامناسب درآمدها همراه است. با وجود شرایط اقتصادی کشور و فرهنگ ضعیف مالیاتی این رفتار غیرقانونی به کرات در کشور ما مشاهده می‌شود و هر بار هم مسئولان از قوانینی سخن به میان می‌آورند که برای فرار مالیاتی مجازات‌های سختگیرانه اعمال می‌کند، اما گویا تاکنون چنین اقداماتی برای جلوگیری از این چالش اقتصادی چندان کار آمد نبوده‌اند.
قوانین مالیاتی، زنجیره‌ای به هم پیوسته
طبق گفته مسئولان سازمان امور مالیاتی میزان فرار مالیاتی در ایران سالانه رقمی بیش از ۴۰ هزار میلیارد تومان تخمین زده می‌شود؛ اما شواهد و گفته سایر مسئولان خبر از بیشتر بودن این آمار می‌دهد؛ از آنجایی که ارقام مختلفی پیرامون فرار مالیاتی در کشور مطرح می‌شود این نتیجه حاصل می‌شود که رقم قابل توجهی فرار مالیاتی در کشور وجود دارد. اما اینکه چرا افراد مرتکب چنین جرمی می‌شوند؟ و انگیزه‌های آنها چیست؟ موضوعی است که به اعتقاد کارشناسان و مسئولان به شرایط اقتصادی و خلاءهای قانونی باز می‌گردد؛ در واقع اصلی‌ترین دلایل پیدایش فرار مالیاتی وجود درآمدهای نفتی، عدم شفافیت اقتصادی، اقتصاد زیرزمینی، قاچاق و افزایش پایه‌های مالیاتی است که زمینه‌های فرار را فراهم می‌آورد.
برخی نیز از عدم تنوع پایه‌های مالیاتی و ترکیب نامناسب درآمدهای مالیاتی نام می‌برند و عده‌ای دیگر تعدد، پیچیدگی و ابهام در قوانین، مقررات و فرآیندهای مالیاتی را دلیل اصلی می‌دانند؛ همچنین گسترش بخش غیررسمی اقتصاد، عدم اعتماد مردم به کارایی و اثربخشی دولت و فرهنگ ضعیف مالیاتی از دیگر دلایل رشد چنین معضلی محسوب می‌شوند.
مهدی طغیانی، سخنگوی کمیسیون اقتصادی مجلس در این زمینه به ایمنا می‌گوید: با وجود منبع درآمدی چون نفت، دولت‌ها به جای استفاده از روش‌های دیگر درآمدزایی، بیش از هرچه از درآمدهای نفتی استفاده می‌کرده‌اند و همین موضوع باعث عدم توجه کافی به مقوله منابع دیگری چون مالیات شد، تا آنکه در برنامه‌های چهارم، پنجم و ششم توسعه چنین مقرر شد که با استفاده از روش‌های مالیات گیری، از وابستگی اقتصاد به نفت کاسته شود که مجدداً دولت‌ها از جدی گرفتن این امر خودداری کردند و مردم هم برای رهایی از پرداخت این مالیات از انواع روش‌ها استفاده می‌کرده‌اند.
وی در رابطه با مهم‌ترین دلایل شکل گیری فرار مالیاتی تصریح می‌کند: نوسان نرخ‌ها، تورم، بیکاری و در کل بی‌ثباتی اقتصادی از جمله دلایل فرار مالیاتی به شمار می‌آیند.
سخنگوی کمیسیون اقتصادی مجلس می‌افزاید: برای رهایی از فرار مالیاتی در کشور لازم است قوانین مالیاتی تکمیل‌کننده همدیگر باشند زیرا برخی از قوانین تأثیر بخشی دیگر قوانین را تکمیل می‌کند؛ به عبارتی این قوانین مانند زنجیره‌ای متصل به یکدیگر هستند که خلأ هر کدام، مشکلاتی را موجب می‌شوند و زمانی که این زنجیره به طور کامل در کنار یکدیگر قرار گیرند قانون اصلی مالیات تأثیر خود را می‌گذارد.
طغیانی با بیان اینکه معمولاً فرارهای مالیاتی توسط بخش خصوصی صورت می‌گیرد تأکید می‌کند: به‌موجب قانون، جریمه‌ها و مجازات‌هایی برای افرادی که از مالیات دهی فرار می‌کنند وجود دارد اما موضوعی که اهمیت دارد کشف این افراد یا سازمان‌ها است که لازم است سامانه جامع مالیاتی که سال‌هاست از آن سخن گفته می‌شود فعال شود.
وی اظهار می‌کند: قوانینی که در جهت جلوگیری از فرار مالیاتی به تصویب رسیده‌اند لازم است اجرایی شود؛ به عنوان مثال راه‌اندازی سامانه مودیان و پایانه‌های فروش برای اخذ مالیات، که در دوره مجلس دهم تصویب شد اکنون لازم به اجرایی شدن آن است. زیرا بسیاری از فعالان اقتصادی با اتصال به سامانه مودیان، قادر به نصب کارت خوان بوده که خود عاملی برای جلوگیری از فرار مالیاتی است؛ همچنین مالیات بر مجموع درآمد هم مهره‌ای دیگر از این زنجیره است که در کمیسیون اقتصادی در حال بررسی است و با تصویب آن بسیاری از فرارهای مالیاتی مکشوف می‌شود.
مجازات، به گسترش اقتصاد زیرزمینی می‌انجامد
امیر هرتمنی، اقتصاددان اما معتقد است: از آنجا که مردم از چگونگی خرج مبالغ مالیاتی خود بی‌اطلاع هستند و شفافیتی در این زمینه وجود ندارد در این گمانند که پرداخت مالیات توسط آنها عادلانه نیست و در پی چنین تصوراتی فرارهای مالیاتی شکل می‌گیرد.
وی می‌افزاید: دلیل دیگر شرایط اقتصادی و تورم موجود در جامعه است که باعث ناتوانی افراد در پرداخت مالیات می‌شود؛ البته برخی نیز با وجود توان مالی فرار را زرنگی تلقی کرده و از پرداخت مالیات اجتناب می‌کنند.
این استاد دانشگاه خاطرنشان می‌کند: بدون تردید برای ایجاد چنین رفتاری، نقص و خلاهایی در قوانین وجود دارد؛ ولی لازم به ذکر است که اجرای صحیح و کامل قوانین، نیز هزینه بر است به عبارتی برای اجرای صد درصد قوانین هزینه‌ها بالاتر می‌رود.
هرتمنی یادآور می‌شود: زمانی با اعمال کامل قوانین روبرو خواهیم بود که کشورداری سیستم مالیاتی مدون و شناخته شده‌ای باشد؛ در صورتی که گاه کارشناسان مالیاتی افراد آگاه و آشنا به اقتصاد نیستند.
وی در رابطه با تأثیر میزان مجازات برای کاهش فرارهای مالیاتی اظهار می‌کند: اگر از کشور دیگری نام ببریم تعیین و اعمال مجازات‌ها تأثیراتی را خواهد داشت اما در کشور ما تمام قوانین با یکدیگر مرتبط هستند و به نوعی قوانین، شرایط فرار مالیاتی را ایجاب می‌کند. بنابراین در نظر گرفتن مجازات‌ها، شاید تا حدودی مانع این رفتار شود ولی راهکار اصلی و قطعی نیست و حتی جریمه‌های سنگین، به رشد اقتصاد زیر زمینی می‌انجامد که این خود معضلی بزرگ‌تر است.
این استاد دانشگاه خاطرنشان می‌کند: فعلاً راهکارهای کاستن از فرار مالیاتی، فرهنگ‌سازی، جوابگو بودن و شفافیت است به گونه‌ای که افراد این اطمینان را داشته باشند که مالیات‌های پرداختی آنها در کجا و چگونه خرج می‌شود؟
گزارش از: نفیسه زمانی نژاد، خبرنگار اقتصادی ایمنا
نظر شما