به گزارش خبرنگار ایمنا، ساخت‌وسازها پیرامون حرم رضوی در دو دهه اخیر به شکل گسترده و با ارتفاع‌سازی بوده تا نیاز اسکان زائران و مجاوران آستان مقدس رضوی را پاسخ دهد.
روند این ساخت‌وسازها چند سالی است که به دلایل مختلف مورد انتقاد قرار گرفته و ادله منتقدان نیز حائز اهمیت است؛ آن‌ها به تحت‌الشعاع قرار گرفتن هویت فرهنگی و مذهبی حرم مطهر به‌واسطه ساختمان‌های مرتفع اشاره می‌کنند و معتقدند این ارتفاع‌سازی‌ها سبب حبس آلودگی‌های ناشی از تردد خودروها می‌شود و برای سیما و منظر شهری، شکل ناهمگون ایجاد کرده است.
اخیراً مدیر دفتر محلی طرح حریم رضوی دانشگاه تهران این انتقادات را به شکلی عیان‌تر مطرح کرده و درباره غفلت‌هایی که در سال‌های گذشته در این خصوص شده هشدار داده است. در این انتقادات حتی موضوع آسیب دیدن بناهای تاریخی حرم مطهر به دلیل توقف جریان آب و نم‌زدگی بناها مطرح شده است که بیم تخریب بناهای حرم را بیش از گذشته مطرح کرده است.
محمدهادی مهدی‌نیا، رئیس کمیسیون شهرسازی و معماری شورای اسلامی شهر مشهد در گفت‌وگو با خبرنگار ایمنا درباره آسیب‌هایی که ارتفاع‌سازی‌های پیرامون حرم رضوی، به مشهد به ویژه حرم مطهر امام رضا (ع) زده، پاسخ داده که متن آن را در ادامه می‌خوانید:
برخی معتقدند که وجود آب‌های زیرسطحی، ساخت‌وسازهای هسته مرکزی شهر به ویژه بافت پیرامونی حرم امام رضا (ع) را تهدید می‌کند چون به‌واسطه مرتفع‌سازی که رخ داده، جریان این آب‌ها متوقف شده و امکان تخریب ساختمان‌ها دور از انتظار نیست، این فرضیه را درست می‌دانید؟
برخی لایه‌های خاک شهر مشهد حالت عدسی شکل دارند و هرجا که حفاری انجام شده یا در جریان احداث ساختمان‌هایی که بالای ۱۷ یا ۱۸ متر است، معمولاً به این لایه‌های آب زیرزمینی دسترسی وجود دارد.
این لایه‌های آب زیرسطحی مخلوطی از آب‌های زیرزمینی و فاضلاب‌هایی است که به وسیله چاه‌های جذبی جمع‌آوری شده است؛ با این حال بودن آب زیرسطحی مشکل بسیاری از شهرها به‌ویژه شهرهای ساحلی است که معمولاً در جریان ساختمان‌سازی بعد از عمق چند متر با این لایه‌های آبی مواجه می‌شوند اما با استفاده از فناوری به راحتی این آب‌ها تخلیه می‌شود و با برخی مواد ساختمانی حتی در نقاطی که کامل در آب است، می‌توان ساخت و ساز انجام داد و مشکلی هم پیش نمی‌آید.
آب‌های زیرزمینی در هسته مرکزی مشهد بالا بوده و با چند متر حفاری به این لایه‌ها می‌رسیم بنابراین وجود آب‌های زیرین در اطراف حرم امری بدیهی است اما می‌توان با رعایت برخی نکات در ساخت‌وسازها، بدون مشکل فعالیت کرد.
آیا این تهدید در رابطه با بناهای حرم مطهر به‌ویژه بناهایی که دارای ارزش تاریخی هستند وجود دارد؟
تصمیم‌گیری برای مجموعه ۵۳ هکتاری حرم مطهر رضوی در حیطه اختیارات مدیریت شهری نیست و آستان قدس این محدوده مستقل را اداره می‌کند و ساخت‌وساز، تهیه طرح و نگهداری و مدیریت بناهای حرم کاملاً با آستان قدس است.
بنا بر آنچه من شنیده‌ام، آستان درحال تهیه طرح جامع پهنای حرم رضوی است ولی اینکه برای سازه‌های حرم چه اتفاقی می‌افتد چون در حیطه کاری مدیریت شهری نیست اطلاعی ندارم اما با این پیشفرض که این اتفاق در پیرامون حرم رخ داده، محتمل است که در بافت حرم مطهر نیز آب‌های زیرسطحی دیده شود چون از بافت مناطق پیرامونی آن جدا نیست.
از طرفی آنچه درباره ساخت‌وسازها در هسته مرکزی شهر گفته شد، مربوط به ساخت‌های جدید است و این پیش‌بینی‌ها در ساخت بناهای تاریخی که عمده آن به دوران تیموری بازمی‌گردد، انجام نشده و درخصوص تخریب آن‌ها نگرانی وجود دارد.
به نظر می‌رسد ارتفاع‌سازی‌ها مشکلات زیادی را برای بافت پیرامون حرم رضوی ایجاد کرده است، آیا نظام مشخصی برای مقابله با آسیب‌هایی که ارتفاع ساخت‌وسازها می‌تواند در شهر مشهد ایجاد کند، تدوین نشده است؟
یکی از کارهایی که باید طرح جامع انجام دهد سیاست‌گذاری و انتظام ارتفاعی و نحوه کنترل ارتفاع بناهای شهر است و باید مشخص کند که چه بناهایی با چه ارتفاعی در کجای شهر ساخته شوند.
در این راستا سند بلندمرتبه‌سازی تدوین می‌شود که در آن مشخص شده که کجای شهر نباید ارتفاع‌سازی شود، کجا میان‌مرتبه‌سازی و در چه نقاطی بلندمرتبه‌سازی مجاز است.
طرح جامعی که سال ۹۵ برای شهر مشهد تدوین شده است فاقد این سند بود و در ابلاغیه‌ای که از سوی شورای عالی معماری و شهرسازی برای تأیید آن صادر شد تاکید شده است که سند بلندمرتبه‌سازی، کسری از اسناد طرح جامع است.
این انتقاد نه تنها در بافت پیرامون حرم رضوی بلکه درخصوص تمام شهر وجود دارد که سند مدونی برای نحوه کنترل و هدایت ارتفاعی شهر مشهد تهیه نشده است.
چرا در این خصوص بی‌توجهی شده است؟ مگر در تدوین طرح نباید وجود حرم مطهر مدنظر طراحان قرار می‌گرفت؟
اگر بخواهم به لحاظ کارشناسی پاسخ دهم، در شهرهای دنیا اگر یک المان شهری مقوم مانند حرم مطهر رضوی وجود داشته باشد، حتی فارغ از موضوعات مذهبی و معنوی آن، به لحاظ ارزش فرهنگی و تاریخی که دارد سعی می‌کنند در اطراف این بنا ارتفاع‌سازی نشود تا حرمت این بنا حفظ شود.
به‌طور مثال اجازه ارتفاع‌سازی در اطراف واتیکان داده نمی‌شود تا به لحاظ ارزش فرهنگی خدشه‌ای بر آن وارد نشود یا در واشنگتن‌دی‌سی به‌واسطه موضوعات امنیتی امکان مرتفع‌سازی تا شعاع مشخصی وجود ندارد و نمونه‌های این امر در دنیا زیاد است.
اما در مشهد ساخت‌وسازها به شکلی انجام شد که به سیما و منظر شهری و شاخص‌های هویتی و اجتماعی شهر به‌ویژه حرم رضوی آسیب زده است که یقیناً جبران ناپذیر است.
با این توضیح راهکاری برای جبران وجود ندارد؟
باید در گذشته این موازین رعایت می‌شد و نباید ارتفاع‌سازی در اطراف حرم به شکل موجود رخ می‌داد و از سوی دیگر باید اجازه می‌دادیم که در نقاط دیگر شهر با فاصله‌ای مشخص، ارتفاع‌سازی و هتل‌سازی بشود.
بالاخره این حجم از تقاضا و درخواستی که برای اسکان زائر در مشهد وجود دارد باید توسط زیرساخت‌های شهری جذب شود؛ وقتی قرار است در سال چند ده میلیون زائر در این شهر جا داده شوند، به ویژه اینکه در برخی از روزهای سال مانند ایام نوروز، تعطیلات تابستان، ماه محرم و روزهای پایانی ماه صفر، شهر با حضور انبوه زائر مواجه است، باید زیرساخت آن نیز در دسترس باشد.
نزدیک ۵۰ تا ۶۰ روز در مشهد شرایط ویژه حاکم است و باید آمادگی لازم برای آن وجود داشته باشد بنابراین اگر نمی‌توانیم در اطراف حرم مطهر ارتفاع‌سازی داشته باشیم و امکان اسکان این زائران در نزدیکی حرم وجود ندارد، حداقل باید با فاصله‌ای این زیرساخت‌ها پیش‌بینی شود.
با وجود این نه تنها چنین پیش‌بینی‌هایی در نقاط دیگر شهر نشد بلکه جلوی جریان تقاضا را گرفتیم و نتیجه این شد که در حساس‌ترین جای شهر، سرمایه‌گذاران با تخلف و به شکلی سودجویانه بدون ضابطه‌ای مشخص آمدند و اقدام به ساخت و ساز کردند.
نظر شما