به گزارش خبرنگار ایمنا، جامعه شناسان معتقدند آسیب‌های اجتماعی از الگو و مدل خاصی پیروی نمی‌کند اما مهم‌ترین عوامل رشد و ترقی هر پدیده‌ای، شناسایی آسیب‌های آن و رفع آنها برای تداوم حیات آن پدیده است. مقابله درست و علمی با آسیب‌های اجتماعی، درمان یا پیشگیری از گسترش و پیدایش آنها ضروری است، البته آنچه جوامع مختلف را در این مورد از هم متفاوت می‌سازد، نوع نگرش این جوامع به علل به وجود آورنده آسیب‌ها و راهکارهای اصلاح و بهبود آن است.
به منظور بررسی هر چه بیشتر دلایل و اهمیت آسیب‌های اجتماعی در جامعه با سرهنگ مختار درخشان، معاون اجتماعی فرماندهی انتظامی استان اصفهان گفت‌وگویی انجام داده‌ایم که مشروح آن را در ادامه می‌خوانید:
تعریف شما از آسیب اجتماعی چیست و علت بروز آن را چه می‌دانید؟
آسیب اجتماعی در واقع مجموعه‌ای از ناهنجارهایی است که در جامعه وجود دارد و می‌تواند رنج‌ها و چالش‌های روانی، جسمی یا مادی بر افراد وارد کند. ناهنجاری‌های رفتاری به وجود آمده در جامعه همان آسیب‌های اجتماعی است که پیامدهای نامطلوبی دارد و باعث می‌شود روند عادی جامعه دچار به هم ریختگی و آشفتگی شود.
عوامل ظهور آسیب‌های اجتماعی زیاد است؛ بسیاری از چالش‌های جامعه منشأ بروز آسیب‌های اجتماعی می‌شود، مواردی همچون بهزیستی روانی در جامعه؛ یعنی وقتی بهزیستی روانی در جامع کم باشد با آسیب‌های اجتماعی رو به رو هستیم. مباحث مالی و اقتصادی در جامعه و وجود اختلافات طبقاتی باعث ظهور آسیب‌های اجتماعی در جامعه می‌شود.
زمانی که یک فرد تأمین نیازهای عادی و طبیعی خود را با چالش مواجه ببیند، قطعاً مسیر درست زندگی خود را طی نمی‌کند، زیرا سلامت روان در صورتی وجود خواهد داشت که نیازهای اصلی و اساسی افراد تأمین شده باشد.
اگر یک فرد با فقر مالی در جامعه مواجه باشد، پایه و اساس انحراف اجتماعی برای او به وجود خواهد آمد، حتی زمینه مجرم شدن برای فرد ایجاد می‌شود چرا که ایجاد فاصله طبقاتی فرد را دچار آسیب و انحراف اجتماعی و اخلاقی می‌کند؛ موضوع بیکاری نیز می‌تواند یکی از عوامل زمینه‌ساز انحرافات اجتماعی در افراد باشد.
اگر بخواهیم عوامل بروز و ظهور آسیب‌های اجتماعی را در جامعه مورد بررسی قرار بدهیم و منشأ آنها را بدانیم ابتدا باید ببینیم که آیا نیازهای اساسی افراد بر اساس ویژگی‌ها و نیازمندی‌هایی که دارد، تأمین می‌شود یا خیر؟
محیطی که فرد در آن قرار دارد، نوع نگاه خانواده به حوزه تربیت، نوع آموزش و پرورش در محیط‌های آموزشی مبنای آن می‌شود که فرد به سمت بروز انحرافات اجتماعی و آسیب‌های اجتماعی قدم بردارد یا بر ندارد.
بنابراین در موضوع آسیب‌های اجتماعی باید موارد مهمی همچون برابری‌های اجتماعی، اقتصادی، مالی، نیازهای اصلی و اساسی یک فرد و رفاه خانواده، ارتباط عاطفی بین اعضای خانواده، نوع نگاه تربیتی والدین به فرزندان را مبنا قرار دهیم؛ اگر این زمینه‌ها در خانواده‌ها وجود داشته باشد، قطعاً از بروز آسیب اجتماعی در یک فرد پیشگیری می‌کند.
اما اگر زمینه‌های ارتباط سالم، روابط مؤثر انسانی بین اعضای خانواده وجود نداشته باشد و مهارت‌های لازم برای رشد و ارتقای سطح فکری، فرهنگی و آموزشی فرزندان فراهم نباشد، زمینه مساعدی برای اینکه فرد در مسیر آسیب‌های اجتماعی قرار بگیرد، ایجاد خواهد شد.
به انواع آسیب‌های اجتماعی اشاره کنید!
آسیب‌های اجتماعی گستره زیادی دارد، اولین و اساسی‌ترین آسیبی که زمینه‌های بروز و ظهور آسیب‌های بعدی را به وجود بیاورد، کانون خانواده است.
اگر اعتیاد و طلاق را به عنوان یک آسیب حساب کنیم، سر منشأ آن در خانواده است.
آسیب‌ها در حوزه‌های اعتیاد، خانواده، طلاق، بهزیستی روانی جامعه و غیره وجود دارد که به عنوان آسیب‌های اصلی و اساسی مورد توجه است، اما سر منشأ این آسیب‌ها که باعث بروز درگیری‌ها در جامعه، رفتارهای خشن، نزاع، پرخاشگری در جامعه می‌شود، در "خانواده" است.
در یک خانواده باید بسترهای لازم برای قرار گرفتن دو نفر در کنار هم وجود داشته باشد، بدان معنا که علاوه بر رابطه همسری والدین، همسفر یکدیگر باشند و نگاه آموزشی و تربیتی آنها به فرزندان مناسب باشد تا بتوانند محیط مناسب را برای ارتقای رشد سلامت فکری و جسمی و عاطفی و روحی فرزندان خود فراهم کرده و مبنایی برای پیشگیری از آسیب‌های اجتماعی باشد.
بنابراین رشد فکری، فرهنگی در نظام خانواده مبنای اساسی برای پیشگیری از بروز آسیب‌ها در جامعه است؛ البته نظام آموزشی و پرورشی و مراکز علمی و آموزشی کانون رشد فکری افراد است، اما نگاه ما به حوزه رشد فکری نظام خانواده مهم و ضروری است.
شاید از دیدگاه عموم افراد جامعه اعتیاد، طلاق، آسیب‌های ناشی از استفاده ماهواره و اینترنت، مواد مخدر آسیب‌های اجتماعی باشد، اما پایه و اساس عزت نفس، خودباوری و اعتماد به نفس فرد برای رسیدن به آینده بهتر، رشد بیشتر و به نگاه مثبت‌تر برای ساختن آینده بهتر در نظام خانواده است.
قطعاً اهمیت آسیب شناسی اجتماعی بر کسی پوشیده نیست، زیرا از بروز بسیاری از چالش‌ها جلوگیری خواهد کرد.
آسیب‌های اجتماعی از چند جنبه قابل بررسی است؟
در حوزه آسیب شناسی اجتماعی وقتی نابسامانی‌ها، اختلالات و کج کارکردی‌ها را در حیات اجتماعی مورد مطالعه قرار می‌دهیم، به این نتیجه می‌رسیم که این کج کارکردی‌ها علل و عوامل و ریشه‌هایی دارد.
ریشه‌های آن در مبناهایی که فرد در آن رشد می‌کند قابل جست و جو است، قطعاً یک محیط آلوده که در آن بسترهای اعتیاد وجود دارد روی شکل‌گیری شخصیت فردی که در آن محیط زندگی می‌کند تأثیر گذار خواهد بود.
اگر بستر خانواده دچار کج کارکردی شده و ستیز بین والدین وجود دارد یا حوزه نیازهای اصلی و اساسی فرد مورد آسیب قرار می‌گیرد، باید عوامل آن مورد بررسی قرار گیرد.
از زاویه اجتماعی اگر به آسیب‌های اجتماعی به موقع رسیدگی نشود، افزایش جرم و جنایت را در پی دارد که مخرب انضباط اجتماعی است.
نزاع و درگیری در خیابان بدان معناست که مهارت گفت و گوی فرد زیر سوال رفته و فرد توان اینکه بخواهد به خواسته خود برسد یا احساس می‌کند اعتماد به نفسش زیر سوال رفته از این رو با خشم و درگیری سعی می‌کند آن را پوشش بدهد.
بسیاری از افراد در خیلی از مهارت‌ها دچار ضعف هستند و باید به تقویت آن بپردازند، زمانی می‌توانیم در مسیر درست زندگی قرار بگیریم یعنی زبان زندگی ما، زبان ارتباط بدون خشونت است؛ ارتباطی که در آن گفت و گو و همدلی و هم زبانی اتفاق می‌افتد.
خانواده، مسائل اقتصادی و اجتماعی، مباحث فرهنگی، اعتیاد، طلاق، درگیری‌ها در جامعه حوزه‌های آسیب‌ها به شمار می‌آید.
راهکارهای پیشگیری از آسیب‌های اجتماعی را چه می‌دانید؟
پیشگیری از آسیب‌های اجتماعی به منظور بهسازی محیط زندگی از اهمیت خاصی برخوردار است. البته اولین بستر بروز آسیب در نظام خانواده است، اما اینکه آموزش خانواده به چه صورت باشد، بسترهای آن در سیستم آموزشی و پرورشی شکل می‌گیرد. حوزه‌ها و نهادهای فرهنگی همچون رسانه‌ها در پیشگیری از آسیب‌های اجتماعی نقش دارند، اما بستر اساسی برای آموزش و پرورش یک فرد، در نظام آموزشی و پرورشی جامعه وجود دارد.
در حوزه اقتصادی باید گفت وقتی فرد نگرانی مالی داشته باشد به موضوعات دیگر نمی‌تواند بپردازد چون نیازهای اساسی او تأمین نشده است، البته در حوزه‌های دیگر مانند اعتیاد، خشم و غیره دستگاه‌های فرهنگی نقش دارند.
در مجموع پیشگیری بهترین راهکار کاهش آسیب‌های اجتماعی است، همچنین ارائه آموزش‌های لازم به خانواده‌ها با هدف پیشگیری از آسیب‌های اجتماعی، آموزش مهارت‌های زندگی به همه افراد جامعه به خصوص نوجوانان و جوانان امری اجتناب‌ناپذیر است.
نظر شما