به گزارش خبرنگار ایمنا، در همین راستا، کمیته‌های پنج‌گانه‌ای از طرف دو کشور تعیین شدند تا حداکثر شش ماه این مذاکرات را به نتیجه برسانند و پیش‌نویس متن سند جامع همکاریهای راهبردی دو کشور را جهت امضای مقامات ارشد تهیه کنند.
دی ماه ۱۳۹۷ با سفر معاون سیاسی وزارت خارجه به افغانستان تدوین سند راهبردی همکاری دو کشور وارد بعد جدیدی شد و به مرحله نگارش رسید. بهرام قاسمی، سخنگوی وقت وزارت امور خارجه در مورد این سفر به خبرنگاران گفت که "مقدمات تدوین سند راهبردی همکاریهای مشترک دو کشور در حال نگارش است و بر اساس تفاهمات صورت گرفته در آینده عباس عراقچی، معاون سیاسی وزارت خارجه برای بررسی این موضوع سفری به کابل خواهد داشت. "
در ۲۹ مرداد ۱۳۹۷ نیز بهرام قاسمی خبر از تشکیل کمیته‌های پنجگانه درباره سند جامع همکاریهای راهبردی بین ایران و افغانستان داد و گفت که "وارد مرحله اتمام کار کمیته‌های پنجگانه بین دو کشور هستیم و هیئت‌هایی باید در سطوح لازم با اختیارات کامل بین ایران و افغانستان تبادل شود که در این زمینه در حال مذاکره هستیم و انتظار است که این هیئت‌ها مبادله شود ولی هنوز تاریخی برای این سفر مشخص نیست. "
پس از رخ دادن حوادثی برای اتباع افغانستان در یزد و هریرود ، تنش‌ها میان دو کشور افزایش یافت که باعث سفر مقامات کابل به تهران شد تا حوادث رخ داده را مورد بررسی قرار دهند.
پس از سفر مقامات عالی رتبه افغانستان به ایران، معاون وزیر امور خارجه افغانستان با انتشار پیامی در صفحه توئیترش از ملاقات خود با «سید عباس عراقچی» و رایزنی درباره گسترش روابط دوجانبه خبر داد و نوشت که "با عراقچی درباره توافقنامه همکاری جامع که امور اقتصادی، ترانزیت، سیاسی و مرزی را شامل می‌شود گفت‌وگویی سازنده داشتم. قانونی کردن وضعیت افغان‌ها در ایران اولویت اصلی ما است. همچنین از ایران به خاطر حمایت از جمهوری اسلامی افغانستان در جریان تلاش‌های صلح سپاسگزاریم. "
اما ۲۸ تیرماه ۹۹ بود که سفر عباس عراقچی، معاون سیاسی وزارت امور خارجه به کابل بحث‌ها در مورد این سند راهبردی را روی زبان‌ها انداخت. معاون سیاسی وزارت امور خارجه در رأس یک هیئت سیاسی، امنیتی و اقتصادی برای مذاکره در مورد سند جامع همکاریهای راهبردی جمهوری اسلامی ایران و افغانستان و همچنین دیدار با مقامات دولت افغانستان، تهران را به مقصد کابل ترک کرد.
عراقچی با حضور در نشست «چشم‌انداز روابط ایران و افغانستان، چالش‌ها و فرصت‌ها» که از سوی انستیتو مطالعات استراتژیک افغانستان در کابل برگزار شده بود در رابطه با سند جامع همکاری ایران و افغانستان، گفت: «برای تهیه این سند پنج کمیته تشکیل شده است که شامل کمیته‌های اقتصادی، فرهنگی، دفاعی و امنیتی اتباع و آب است. کار در سه کمیته فرهنگی، آب و اتباع پایان یافته است و در دو کمیته دیگر رایزنی‌ها و گفت‌وگوها ادامه دارد. بنای این سند که بخشی از سند جامع بین دو کشور است این است که صلح بین دو کشور را به یک امر دائمی تبدیل کند و اینکه دو کشور در هیچگونه ائتلاف، اتحاد و پیمانی با کشوری ثالث علیه کشور طرف مقابل شرکت نکنند. در این سند بر موضوع مقابله با تروریسم و همکاری دو کشور در زمینه مبارزه با قاچاق مواد مخدر تاکید شده است. "
اما بهادر امینیان، سفیر ایران در افغانستان در ۹ مرداد ۱۳۹۹ در نشست شورای مشورتی دیپلماسی اقتصادی خراسان رضوی در استانداری خراسان رضوی از نهایی شدن این سند راهبردی تا دو ماه آینده خبر داد و گفت که " کشور افغانستان در ابعاد اقتصادی، تمدنی، سیاسی و راهبردی برای ایران اهمیت فراوانی دارد و باید یک برنامه‌ریزی جدی برای افغانستان به منظور توسعه روابط از همه جوانب انجام گیرد. بسیاری از مشکلات در روابط بین ایران و افغانستان در این سند مورد توجه قرار گرفته است و این سند راهگشای بسیاری از مسائل بین دو کشور خواهد بود. "
حال باید دید سند همکاریهای جامع دو کشور ایران و افغانستان چه تأثیری در روند ارتباطات این دو کشور همسایه دارد؟
ایران و افغانستان دو متحد جدایی ناپذیر هستند
خیرالله شفیعی، کارشناس مسائل افغانستان معتقد است که ایران و افغانستان به دلیل مجاورت و همسایگی به عنوان اجزای یک سیستم تلقی می‌شوند و بر یکدیگر تأثیر می‌گذارند. باید ایران و افغانستان دو متحد جدایی ناپذیر هستند.
به گفته وی، ظهور انقلاب اسلامی در ایران بر فعال شدن نهضت مقاومت افغانستان تأثیرگذار بود و درگیری‌های داخلی در افغانستان باعث ورود موج آوارگان افغان به ایران شد. تداوم بی ثباتی در افغانستان باعث تشدید شرارت‌های مرزی شد؛ بنابراین ایران نمی‌تواند نسبت به آنچه که در افغانستان رخ می‌دهد بی تفاوت باشد.
به گفته این کارشناس مسائل افغانستان، در حال حاضر برخی از قدرت‌های خارجی مانند آمریکا که تهدیدی بزرگ برای جمهوری اسلامی ایران محسوب می‌شود در افغانستان نفوذ پیدا کرده اند که باید جلوی آن گرفته شود؛ زیرا با گسترش قدرت ایالات متحده در این کشور، به نوعی آمریکا همسایه ایران محسوب خواهد شد.
شفیعی خاطرنشان می‌کند: با توجه به تهدید گسترش قدرت آمریکا در افغانستان و همچنین فرصت‌های اقتصادی بین دو کشور، تهران و کابل می‌توانند در زمینه‌های مختلف مشارکت‌های راهبردی داشته باشند و در مسیر سود متقابل گام بردارند.
سند راهبردی ایران و افغانستان یک قرارداد برد-برد است
پیر محمد ملازهی، تحلیلگر مسائل افغانستان نیز معتقد است که دیدگاه‌های ایران درباره حضور آمریکا در افغانستان روشن است. ایران از همان ابتدا و در سال ۲۰۰۱ که آمریکایی‌ها در افغانستان دخالت کرده و نیروی نظامی خود را در این کشور پیاده کردند، موضع خودش را روشن بیان کرد و گفت که مخالف حضور کشورهای دیگر در افغانستان است و آن را نوعی اشغالگری تلقی کرد.
به گفته وی، دیدگاه ایران اساساً برای حل و فصل مشکلات افغانستان از زاویه کم‌کاری منطقه‌ای است؛ ایران معتقد است که کشورهای منطقه از جمله کشورهای همسایه افغانستان مانند هند و حتی کشورهایی که دورتر هستند اما نفوذ زیادی دارند، مانند ترکیه و عربستان بنشینند و خارج از دخالت‌های خارجی، مشکلات این کشور را حل کنند. از این زاویه است که ایران آمادگی پیدا کرده یک پیمان استراتژیک با افغانستان امضا کند، اما این موضوع نیز درست است که ابتکار پیمان‌های استراتژیک اساساً زمانی مطرح می‌شود که ضرورت‌های سیاسی و امنیتی پیش می‌آید.
به گفته این تحلیلگر مسائل افغانستان، نه تنها ایران، بلکه کل کشورهای همسایه افغانستان از جمله، ازبکستان، ترکمنستان و پاکستان نیز همین وضعیت را دارند؛ بنابراین اگر از این زاویه سفر عراقچی به افغانستان مورد توجه قرار گیرد، هر دو کشور این آمادگی را پیدا کرده‌اند که مناسبات خودشان را گسترش دهند.
ملازهی درباره آثار این سفر و همکاری بر روابط منطقه‌ای ایران می‌گوید که "افغانستان در منظومه‌های امنیتی متفاوتی قرار دارد. این کشور بخشی از آسیای مرکزی است، از این زاویه می‌توان گفت که در حوزه امنیتی روسیه، چین و پیمان شانگهای و کشورهای آسیای مرکزی قرار می‌گیرد، از یک سو افغانستان در حوزه امنیتی جنوب آسیا قرار دارد، یعنی اگر محور هند را برای امنیت منطقه‌ای در نظر بگیریم مناسبات افغانستان و هندوستان بسیار نزدیک است و در آن منظومه نیز قرار می‌گیرد؛ از طرف دیگر ارتباط افغانستان با منطقه خاورمیانه و دنیای عرب از طریق ایران شکل می‌گیرد، این نیز خودش محور دیگری است که به لحاظ امنیتی روی تحولات افغانستان اثرگذار است.
به عقیده وی، اگر با این نگاه به افغانستان توجه کنیم، واقعاً یک سند راهبردی قابل قبول دو طرفه که به تامین امنیت منجر شود و راه توسعه افغانستان را باز کند، به سود هر دو کشور خواهد بود.
این کارشناس مسائل افغانستان با بیان اینکه باید از نگاه مثبت و جنبه برد-برد به قضیه نگاه کرد که البته موانعی هم وجود دارد و اینگونه نیست که ایران و افغانستان در شرایطی قرار بگیرند که همه مشکلات برطرف شود، می‌گوید که قاچاق مواد مخدر و کاستی امنیت مرزی و دیگر مشکلات افغانستان بر ایران اثر می‌گذارد؛ بنابراین سند راهبردی ایران و افغانستان یک قرارداد برد-برد برای دو طرف است، زیرا مشکلات افغانستان باید از طریق منطقه، کشورهای همسایه و کشورهای صاحب نفوذ در منطقه حل شود و آنها به افغانستان کمک کنند.
نظر شما