به گزارش خبرنگار ایمنا، احمد محیط طباطبایی در حاشیه امضای تفاهم نامه سه جانبه بین مجموعه تخت فولاد، اداره‌کل میراث فرهنگی استان اصفهان و ایکوم در خصوص مجموعه تخت فولاد، اظهار کرد: گورستان مهم‌ترین نهاد در ایجاد تعلق و پیوند دادن گذشته به امروز برای آینده است. امروزه مفهوم گورستان فراموش شده است. با ساخت بهشت زهرا در ۵۰ سال گذشته این عمل تسریع شد و گورستان به یک ساختار یا نهاد خاموشی که افراد در آن دفن می‌شوند، تعریف شد.
وی افزود: یکی از مهم‌ترین نهادهای فرهنگی در ایجاد تعلق شهری، تعلق افراد به گذشته و محله خود و همچنین استمرار هویت شهری و روستایی در میان مردم "گورستان" است. یعنی اگر شهرداری بخواهد در مکانی یک شهرک جدید راه اندازی کند؛ ابتدا باید به گورستان آن فکر کند.
رئیس کمیته ایکوم ایران، ادامه داد: این در حالی است که امروزه برای شهرسازی به میدان، فروشگاه و… فکر می‌شود و گورستان که عامل تعلق است را در نظر نمی‌گیرند. در واقع به علت همین تعلق است که محله‌های قدیمی گورستان‌های خاص خود را داشتند چراکه ارزش محله اینگونه مشخص می‌شد. این کار با بهشت زهرا تغییر مسیر داد و باعث شد که بحران شهروندی در شهری چون تهران تسریع شود.
طباطبایی با بیان اینکه "اصفهان نماد تنوع فرهنگی است"، اضافه کرد: امری که طی دهه‌های اخیر رایج شده، یکسان سازی فرهنگی است. این را در یک شکل کردن قبر، اندازه و نوشته‌های آن می‌توان مشاهده کرد. در حالی که این کار مخالف هویت فرهنگی است. قطعاً گورستانی که اینگونه باشد در حوزه‌های فرهنگی قرار نمی‌گیرد. اگر می‌بینید در زمانی قبرها مشابه یکدیگر است یا جنگ شده و یا قحطی و اپیدمی در آن زمان رخ داده است.
وی تصریح کرد: برای نمونه اپیدمی اول که در ۱۲۹۵ منتشر و به آنفلوانزای اسپانیایی معروف شد، یک گورستان داشت؛ یعنی در آنجا همه را مانند یکدیگر دفن می‌کردند. وقتی قبرها را به یک شکل می‌بینید باید متوجه شوید که وارد یک مصیبت شده‌اید، در واقع چنین گورستانی خود را معرفی می‌کند.
رئیس کمیته ایکوم افزود: باوجود اینکه گورستان تخت فولاد در طی دهه‌های اخیر به علت توسعه شهری و سایر موارد به لحاظ فیزیکی صدمات خاصی دید اما خوشبختانه مدتی است که به آن توجه می‌شود. برای موزه شدن گورستان نیاز به ساخته شدن سالن در آن نیست و این موارد غیر ضرور هستند. یک گورستان مرکب از فضاهای واجبی چون نمازخانه و مکان‌های دارای آب و مخصوص تطهیر و غیره است.
طباطبایی با اشاره به اینکه ویروس کرونا منجر به توجه بیشتر به لزوم فضای مجازی برای موزه‌ها شد، گفت: ویروس کرونا این امر را تسریع کرد که در شکل یک اپلیکیشن توضیحاتی در خصوص قبور داده شود، باید نقشه راهنمای گورستان تهیه شود به علاوه توضیحات و کتاب‌هایی در خصوص آن تهیه شود و نمایشگاه‌هایی به شکل مجازی و تصویری درباره آن برپا شود.
وی ادامه داد: اگر مجموعه تخت فولاد بخواهد از سطح ملی فراتر رود به همکاری شهرداری، مدیریت مجموعه و تبعیت تمام واحدهای تجاری و مسکونی اطراف آن برای حفظ ساختار اصلی این مکان نیاز است. ایکوم در کنار تخت فولاد است و از آن حمایت می‌کند تا به عنوان یک نمونه خوب در کشور عرضه شود.
رئیس کمیته ایکوم اضافه کرد: قطعه هنرمندان و فرهنگیان بسیار خوب است به دلیل اینکه وقتی دست کسانی که به آنها مدیون هستیم از دنیا کوتاه شد از آنها حمایت شود، اما در تخت فولاد قطعه نداریم، همه در کنار یکدیگر هستند و این فرهنگ ایرانی است. در واقع دولت به عنوان کسی که از هنرمند، عالم، شاعر و غیره بهره مند شده، شایسته است که اگر جایی هم در تخت فولاد وجود دارد برای بزرگترین مشاهیر شهر اصفهان در نظر بگیرد؛ این کار خوب است اما خوب‌تر آن است که هر کس در جایگاه خود و در میان مردم دفن شود؛ گورستان‌های قدیمی به خوبی نشان دهنده مردمی بودن حوزه فرهنگ و هنر در طی تاریخ ما است.
اصفهان یک موزه شهر است
در ادامه اردشیر صالح پور نماینده تام الاختیار ایکوم در این تفاهم نامه، اظهار کرد: ما دو دولت داریم، یک دولت سیاسی که به استراتژی و چشم اندازهای سیاسی می‌پردازد و یک دولت مردمی که شهرداری است. در واقع شهرداری دولتی است که در نزدیک‌ترین ارتباط روزمره با آحاد و اقشار مردم است، زندگی و حیاط بخشی می‌کند و اعتبار جهانی عمدتاً به دست شهرداری‌ها است.
وی افزود: به همین دلیل است که برای شهرداری وظیفه‌های بسیاری طرح شده، اما اینکه شهرداری اصفهان مساله فرهنگ را به عنوان مبنا و معیار زیست اجتماعی قرار داده اتفاق بسیار مهمی است. یک تعریف از موزه داریم که بر اساس آن شئی را در ویترین قرار می‌دهیم و از آن دیدن می‌کنیم. اما در سالیان اخیر در ایکوم جهانی تحت یونسکو موزه به حدی گسترش پیدا کرده که ما را از افق‌های کلاسیک فراتر می‌برد و زمانی که با این معیارهای جدید اصفهان را بررسی می‌کنیم، می‌بینیم که اصفهان یک کلان شهر موزه است.
نماینده ایکوم ادامه داد: به همین علت مدت‌هاست به این نتیجه رسیده‌ایم که دیگر اصفهان را با میدان نقش جهان، چهارباغ و ابنیه و آثار تاریخی نشناسیم، هر چند آنها زیبایی‌های خاص خود را دارند اما افق‌های جدید می‌بینیم که موهبت‌های تازه‌ای ایجاد کرده است.
صالح پور اضافه کرد: برای نمونه در اصفهان سه قوم عشایری عرب جوقویه، قشقایی و بختیاری زندگی می‌کنند اما هر گز اصفهان را به عنوان یک استان عشایری ندیده‌اند. قوچ سفید اصفهان در محیط زیست و حیات وحش، گونه‌ای است که در رده بندی جانور شناسی برند است، اما کمتر کسی این موضوع را می‌داند. طبیعت اصفهان، گونه‌های گیاهی آن، عروسک‌های بومی و غیره افق‌های بسیار جدیدی برای این شهر مطرح و آن را از حالت‌های کلاسیک خارج کرده است. بنابراین برای اینکه از تکرار اصفهان در ابنیه و آثار تاریخی معروف آن پرهیز کنیم، باید تعینات و تجلیات جدیدی برای این شهر تعریف کنیم.
وی تصریح کرد: زمانی در فرهنگ ما گورستان پایان همه چیز بود اما در نگاه جدیدی که به مقوله فرهنگ می‌شود، اینگونه نیست. تخت فولاد یک موزه با نام و نشان است یعنی علما، مشاهیر، بزرگان، زاهدان، هنرمندان، شاعران و فلاسفه همه در آن دفن هستند، به علاوه هنر خوشنویسی، سنگ نگاری و باورها و اعتقاداتی را می‌توان در این محل مشاهده کرد. تخت فولاد یک مجموعه وسیع و گسترده محسوب می‌شود که مانند رودخانه‌ای است که از هر جای آن می‌توان آب برداشت.
نماینده ایکوم افزود: امضای این تفاهم نامه که با تولیت سه نهاد با وظایف حقوقی و حقیقی از جمله شهرداری که دولت مردمی است، میراث فرهنگی که حافظ منافع ملی در بعد میراث ملموس و غیر ملموس است و کمیته ملی موزه‌های ایران که به دنبال بسترسازی، راه اندازی، شکوفایی، تجلی و تعیین این جلوه‌های معرفت شناسی است، اتفاق بسیار بزرگی است.
صالح پور اضافه کرد: به گمان من تخت فولاد بستر بسیار خوبی است که می‌تواند برای هر مخاطبی خوراکی داشته باشد و اصفهان را در ابعاد گسترده معرفی کند و از این باب بسیار خوشحالیم که ایکوم ایران بتواند در خدمت این مجموعه باشد. فکر می‌کنم با امضای این تفاهم نامه اتفاق خوبی رخ می‌دهد که باید آن را به فال نیک گرفت؛ چراکه الگویی برای گورستان استان‌های دیگری چون آذربایجان غربی، خوزستان، خراسان و غیره می‌شود. اصفهان در پایتخت فرهنگی بودن خود باید رویه‌های خوبی را ایجاد کند. امیدوارم که در کنار یکدیگر بتوانیم زمینه ثبت جهانی این میراث ملی را فراهم کنیم.
نظر شما