جنگ، زندگی و رمان "هستی"

به گزارش خبرنگار ایمنا، فرهاد حسن زاده نویسنده رمان "هستی" شامگاه گذشته در گفت‌وگویی اینستاگرامی با تیمور آقا محمدی که با عنوان "زندگی با داستان" و با موضوع رمان نوجوان برگزار شد، اظهار کرد: به صورت کلی می‌توان گفت دو نوع رمان داریم؛ رمان ماجرایی و رمان شخصیت محور. رمان "هستی" ماجرا محور است، اما آنچه در این کتاب برای مخاطب تازگی دارد شخصیت هستی است. هستی یکی از دختران نوجوانی است که با مسائل سنتی جامعه و خانواده خود درگیر است.

وی افزود: من همیشه چنین نوجوانانی را در جامعه می‌دیدم. کسانی که شرایط اجتماعی آنها را محدود کرده بود، همواره فکر می‌کردم که جای آنها در ادبیات کجا است و چرا نویسندگان به اینگونه شخصیت‌ها نمی‌پردازند. این آن چیزی است که در پس ذهنم بود، به شکل اتفاقی وارد این رمان شد و سپس با جنگ و سایر ماجراها آمیخته شد.

این نویسنده در خصوص کتاب خود "هستی" ادامه داد: زمانی که این رمان را نوشتم تا ۵۰ صفحه شخصیت داستان پسر بود، اما به یک باره به ذهنم رسید که آنچه پیش تر درباره‌اش فکر کرده بودم، یعنی دختر نوجوانی که قصد دارد متفاوت باشد، جایش در همین رمان است و اگر وارد شود می‌تواند اثر را متفاوت و خاص کند.

نباید نوجوانان را دست کم گرفت

حسن زاده تصریح کرد: مطالعاتی در خصوص دخترانی که مایل به متفاوت بودن و انجام کارهای اصطلاحاً مردانه هستند، انجام دادم. در عین حال به این مساله نیز توجه کردم که به صورت سنتی سعی می‌شود تا برای کودکان و نوجوانان الگو سازی صورت گیرد، در حالی که من معتقدم، نوجوانان باید به نقطه‌ای برسند که خود واقعی‌اش باشد و برای به اثبات رساندن این خود تلاش کنند. همانطور که هستی داستان نیز در چنین موقعیتی قرار گرفت و توانست ثابت کند که با ویژگی متفاوت بودنی که دارد، از توانایی نجات جان خانواده خود نیز بهره مند بوده و در موقعیت‌های سخت شخصی مقاوم و مبارز است.

وی اضافه کرد: هدفم از نوشتن رمان برای کودک و نوجوان این است که آنها از اثر من لذت ببرند، یعنی وجه آموزشی را کمرنگ و وجه لذت بخشی اثر را با ترفندهایی چون طنز و ماجراهای شیرین بیشتر می‌کنم تا اعتماد مخاطب خود را جلب کنم چراکه هر زمان نسبت به یک اثر ادبی اعتمادی جلب شود، آنچه در اثر است راحت‌تر پذیرفته می‌شود.

این نویسنده ادامه داد: در هر اثرم و بخصوص "هستی" سعی کرده‌ام از موضع بالا به مخاطب نگاه نکنم و کاری کنم که او احساس کند من نیز از خودش هستم. در کارهای اولیه‌ام گمان می‌کردم مخاطب دانش کم‌تری نسبت به من دارد و باید پیام ذهنی خود را به او القا کنم. به مرور که تجربیاتی به دست آوردم به من ثابت شد که نباید نوجوانان را دست کم گرفت. در واقع درست است که آنها تجربه کم‌تری نسبت به نویسنده دارند اما نویسنده نباید بر صندلی پند و اندرز بنشیند. بلکه مخاطب باید در اثر مشارکت داشته باشد، آن را خود بداند و با شخصیت‌های رمان همزاد پنداری کند.

نوجوانان حق دارند تجربه و اشتباه کنند

حسن زاده افزود: رمان نویسی در کشور ما شرایط خاص خود را دارد. شاید یکی از دلایلی که باعث می‌شود آثار با کیفیت نشود، شرایط زیست و زندگی نویسنده‌هایی است که نمی‌توانند چندان روی کار خود تمرکز کنند. در حالی که نوشتن رمان به تمرکز شش ماه تا یک سال نیاز دارد.

وی در خصوص زمان داستان "هستی" گفت: فکر می‌کنم جنگ مانند سنگی است که در آبی آرام فرود می‌آید و آن را مواج می‌کند. به علاوه معتقدم اساس یک خانواده ممکن است دچار آسیب‌های سطحی شود، اما در شرایطی چون جنگ خانواده حامی یکدیگرند. در نهایت شاهد این بودیم که هستی با وجود تمام مشکلاتی که با پدر خود داشت، نسبت به او حس تعهد داشت و پدر نیز حامی او بود. تمام نوجوانان در انتهای اثر به این نتیجه می‌رسند که اگر با خانواده خود دچار بحران می‌شوند، دائمی نیست و در نهایت چتر حمایت پدر و مادر بالای سر آنها هست.

این نویسنده ادامه داد: این عینک سنتی که گمان می‌شود، رمان کودک و نوجوان باید چیزی به آنها آموزش دهد را برداشتم و فکر می‌کنم آنها حق دارند که تجربه و اشتباه کنند، در غیر این صورت ساخته نمی‌شود. در واقع فکر می‌کنم که آنها در کوران اشتباهات ساخته می‌شوند.

وی افزود: همچنین سخن گفتن از چیزی که برای کودکان و نوجوانان مساله است، مثلاً عشق در ادبیات نوجوان ما یک تابو بوده است. من فکر می‌کنم اگر قرار باشد نوجوانی خود را در داستان پیدا کند؛ آن داستان باید از مسائل و دغدغه‌های او سخن بگوید. و یکی از این مسائل عشق است که اگر از راه کتاب به آن نرسند شاید سعی کنند از راه‌های دیگری به شناخت از آن برسند.