به گزارش خبرنگار ایمنا، شیوع کرونا ویروس سبب شد هفته فرهنگی اصفهان در سال جاری با تجریه ای جدید در بستر مجازی برگزار شود. نقطه آغاز این هفته روز گرامیداشت شیخ بهایی و نقطه پایانی آن روز ملی خلیج‌فارس بود.
مراسم اختتامیه باید حسن ختامی برای اصفهانِ فرهنگی و به نام خلیج‌فارس می‌بود بنابراین انتخاب عمارت عالی‌قاپو به عنوان میراث‌دار فرهنگ اصفهان و نماد سیاست استقلال‌طلبانه صفوی، می‌توانست بهترین گزینه برای اجرای اختتامیه باشد. البته این انتخاب الزاماتی داشت که پس از اجرای روزبه نعمت‌اللهی در این مکان و پخش قطعه خلیج‌فارس او از طریق فضای مجازی، به ذهن دغدغه‌مندان میراث فرهنگی اصفهان خطور کرد.
آیا پروتکلی برای اجرای موسیقی در اماکن تاریخی وجود دارد؟
در حالی که حاضران در مراسم اختتامیه اذعان می‌کنند تمام الزامات اجرای موسیقی بدون آسیب رسیدن به بنای عالی‌قاپو رعایت شده بود، اما دغدغه‌ها از جانب افرادی که از بیرون نظاره‌گر برنامه بودند به شورای شهر رسید و موجب شد مهدی مزروعی، رئیس کمیسیون فرهنگی شورا از صاحب‌نظران دعوت کند که دغدغه خود را مطرح کنند تا مبنای تصمیمی جدید برای آینده اصفهان در اجرای موسیقی بر پیکره بناهای تاریخی شهر باشد.
دغدغه‌ها و نظرات تخصصی ردیف شد تا در جلسه همفکری در خصوص شرایط برگزاری اجرای برنامه‌ها و کنسرت‌های موسیقی در بناهای تاریخی، ذیل کمیسیون فرهنگی و ورزشی شورای شهر اصفهان مطرح شود. جلسه با حضور کارشناسان و صاحب‌نظران این حوزه و البته جای خالی کارشناسان یا نمایندگان اداره کل میراث فرهنگی (با وجود دعوت برای حضور در این جلسه) برگزار شد تا این پرسش مطرح شود که آیا برای این دست برنامه‌ها پروتکلی وجود دارد یا خیر؟ و فارغ از بودن یا نبودن چنین پروتکل مشخصی اجرای موسیقی در بناهای تاریخی چه آینده‌ای خواهد داشت؟
وجود پروتکل مشخص از برخورد سلیقه‌ای جلوگیری می‌کند
مزروعی در این جلسه اظهار کرد: نگاه این نشست به آینده است و درصدد پرداختن به رویدادهای گذشته نیستیم هر چند یکی از فلسفه‌های تشکیل شورای شهر در ساختار سیاسی ایران این بود که محلی باشد تا در هر نقطه از کشور مسائل آن نقطه در چنین شورایی حل شود.
وی با بیان اینکه ظرفیتی برای شورای شهر در قانون پیش‌بینی شده که حق ورود به همه مسائل محدوده شهری خود را دارد، افزود: در دوره پنجم، شورای شهر محلی برای گفت‌وگو و اظهارنظر کارشناسان بوده و است؛ گاهی حتی موضوعی داخلی مربوط به مدیریت شهری با محوریت اعضای شورای شهر را به بحث گذاشتیم و روی آن موضوع تصمیم‌گیری شده که مصداق آن تصمیم‌گیری و اخذ نظرات کارشناسی در موضوع تالار شهر بوده است.
رئیس کمیسیون فرهنگی شورای اسلامی شهر اصفهان در خصوص برگزاری زنده موسیقی در اماکن تاریخی اصفهان گفت: زمانی که یک کنسرت موسیقی در یک مکان تاریخی برگزار می‌شود بحث این موضوع داغ شده و پس از آن به فراموشی سپرده می‌شود، اما اکنون می‌خواهیم بدون نظر به گذشته و با نگاه به آینده نظرات صاحب‌نظران در این زمینه را دریافت کنیم.
وی با بیان اینکه در برگزاری کنسرت در مکان‌های تاریخی نظرات دو طیف دیدگاهی مطرح است، اظهار کرد: طیفی به صورت کامل مخالف این موضوع هستند و طیف دیگر تعامل بیشتری دارند و این موضوع را به جهات و دلایل مختلفی تجویز می‌کنند.
مزروعی با بیان اینکه شورای شهر نه در صدور مجوز نه در اصل برنامه و نه در صدور مجوز استفاده از یک فضای تاریخی تصمیم‌گیر نیست، گفت: علاقمند بودیم نظرات کارشناسان میراث فرهنگی و ارشاد اسلامی و دیگر صاحب‌نظران در این زمینه را دریافت کنیم.
وی در تشریح این موضوع خاطرنشان کرد: خواهان این موضوع هستیم که دریابیم میراث فرهنگی پروتکلی برای شرایط و جزئیات برگزاری کنسرت‌های موسیقی در اماکن تاریخی دارد یا خیر؟ زیرا اطلاع از این دستورالعمل حق همه شهروندان است و قطعاً از برخوردهای سلیقه‌ای جلوگیری می‌کند که بهتر بود کارشناسان اداره میراث فرهنگی هم در این جلسه حضور می‌یافتند تا نقاط مبهم این بحث را روشن کنند.
اجرای موسیقی در مکان‌های تاریخی باعث ایجاد ارزش‌افزوده می‌شود
فریده روشن، نایب‌رئیس کمیسیون فرهنگی شورای اسلامی شهر اصفهان در این جلسه اظهار کرد: وقتی به دیگر نقاط جهان نگاه می‌کنیم اجرای موسیقی در اماکن تاریخی هم به موسیقی و هم به آن مکان تاریخی وزن می‌دهد و در ایجاد علاقمندی مخاطبانی که ارزش این دو را می‌دانند مؤثر است.
وی با تاکید بر اینکه فردی که این موسیقی را در اماکن تاریخی ارائه می‌دهد بسیار مهم بوده و برخی مباحث اعم از صوت، نور یا تجمع افراد در اماکن تاریخی ممکن است آسیب‌هایی برای مکان تاریخی داشته باشد، خاطرنشان کرد: ما به عنوان میراث‌دار مکان تاریخی این مسئولیت را داریم که از این میراث حمایت کنیم و اگر پروتکل‌های لازم در جهت میراث داری باشد مشکلی نیست و اگر در بحث حفاظت از این اماکن برگزاری موسیقی هیچ آسیبی به آنها نداشته باشد اجرای موسیقی نه تنها ضرری ندارد، بلکه باعث ایجاد ارزش‌افزوده هم برای موسیقی و هم برای آن مکان تاریخی خواهد شد و قطعاً باید به اثرات نور، صوت و تجمع در این مکان‌ها توجه شود تا عامل آسیب نباشند.
به چرایی اجرا در مکان‌های تاریخی توجه شود
بهزاد بابایی، رئیس اداره هنری اداره کل فرهنگ و ارشاد اسلامی استان اصفهان در این جلسه اظهار کرد: مجوز برگزاری کنسرت روال قاعده‌مندی دارد که وزارت فرهنگ و ارشاد آن را اعلام کرده و در پی درخواست گروه‌های موسیقی استعلام لازم از آنها انجام می‌شود.
وی با بیان اینکه اخذ مجوز برای هنرسرای خورشید که از موسیقی ایرانی حمایت می‌کند متفاوت است، افزود: این گروه‌ها اگر شرایط تکنیکال آنها درست باشد و مشکل محتوایی نداشته باشند سریع‌تر به نتیجه می‌رسند، برای اجرای بالای ۵۰۰ نفر شرایط خاصی برقرار است، اما برای هر اجرا استعلام خاص از اداره اماکن، اورژانس، پلیس راهور، آتش‌نشانی و فرمانداری صورت می‌گیرد که برای انواع اجرا اعم از فضای باز یا بسته، بدون صندلی ثابت یا… تأیید آتش‌نشانی و دستگاه‌های مربوطه لازم است زیرا برگزاری در این مکان‌ها تبعات خاصی دارد و مباحث امنیتی آنها چندان قابل کنترل نیست.
رئیس اداره هنری اداره کل فرهنگ و ارشاد اسلامی تصریح کرد: گذشت زمان و پیر شدن بناهای تاریخی طبیعی است، اما اینکه بتوانیم مدت‌زمان بیشتری این بناها را حفظ کنیم هم مهم است چون به دلیل وجود نوع تزئینات در مکان‌های تاریخی حجم بالای صوت و تردد می‌تواند در فرسایش بنا تسریع ایجاد کند همچنان که حد و اندازه گروه‌های موسیقی که در این فضاها خواهان اجرا هستند هم امر بسیار مهمی است.
وی با تاکید بر اینکه توانایی خواننده مورد نظر مهم است و ژانر موسیقی ارائه شده باید فاخر باشد، خاطرنشان کرد: خواننده و گروه فاخر با بنا پیوندی فاخر خواهند داشت، اما موسیقی که با باند و سیستم صوت امروزی باشد چندان مناسب این فضای تاریخی نیست.
بابایی با بیان اینکه شرایط اخذ مجوز شرایط خاصی است، گفت: علیرغم همه توجهات و حمایت‌های برخی، درخواست‌ها به نوعی در دقیقه ۹۰ می‌رسد در حالی که پروسه استعلامات از اورژانس، آتش‌نشانی، اداره اماکن، فرمانداری، شورای تأمین همگی فرآیند زمان‌بری است.
وی با تاکید بر اینکه گروه موسیقی مذکور باید ثبت دفتر موسیقی باشد، اظهار کرد: در اصفهان صدور مجوزها به سختی انجام می‌شود و اساساً شهر سختی در صدور مجوزهاست که این موارد باعث می‌شود با نگاه متعادل‌تری به موضوعات نگاه شود.
بابایی در خصوص لزوم ایجاد دستورالعملی شفاف در این زمینه گفت: بهتر است طرح‌واره‌ای برای موسیقی در اصفهان تدوین و با دستگاه‌های دیگر مانند فرمانداری، شورای تأمین و اماکن در این زمینه همفکری شود تا اتفاقات بهتری برای شهر رقم بخورد و باعث جذب بیشتر گردشگر به اصفهان شویم.
وی تصریح کرد: یکی از مشکلات اساسی اجرای موسیقی در اصفهان ظرفیت پایین سالن‌هاست، افزود: همه تهیه‌کنندگان به دنبال ظرفیت بیشتر سالن‌ها هستند و در بنایی همچون چهلستون که باید ۱۲۰۰ صندلی چیده شود عملاً ۳ هزار صندلی می‌چینند که در ابتدا باید به چرایی لزوم برگزاری کنسرت در چنین مکان‌هایی توجه کرد.
اجرا در عالی‌قاپو آرزوی خیلی‌هاست
در ادامه حامد یونسی، مدیرگروه موسیقی دانشگاه سپهر اصفهان، اظهار کرد: در تاریخ، بناهایی باعث پیوند موسیقی و معماری بودند و همچنان که کلیساهایی در غرب ساخته شد که آهنگسازان برخی از قطعات خود را وقف این کلیساها می‌کردند و پس از گذشت صد سال هنوز این موسیقی‌ها با همان ابزارهای قدیمی در آن فضا اجرا می‌شود که در این زمینه کلیسایی در ونیز وجود دارد که سه گروه کُر در آن می‌توانند اجرا کنند.
وی با بیان اینکه بهتر است نقاره‌خانه شاهی در کنار سر در قیصریه را احیا کنیم، تصریح کرد: بهتر است اجراهایی که تقویم زمانی داشته باشد و ورود توریست به شهر را افزایش دهد ایجاد کنیم، اگر بخواهیم روی موضوع موسیقی در فضای تاریخی کار کنیم هویت فضا و هویت موسیقی مباحث مهمی است.
مدیرگروه موسیقی دانشگاه سپهر اصفهان با اشاره به پیوند موسیقی و معماری، اظهار کرد: حتی موسیقی خیابانی در چهارباغ هم باید متناسب با فضای تاریخی باشد همچنین پل‌های تاریخی ما هم فاکتورهای مناسبی برای جذب توریست هستند هرچند به فلسفه موسیقی خیابانی توجهی نشده و نوعی جدی نگرفتن و افسارگسیختگی در این حوزه را شاهد هستیم.
وی با تاکید بر اینکه موسیقی می‌تواند با تغییر فضای تاریخی تغییر کند، خاطرنشان کرد: سازهایی مانند دهل یا سرنا را نمی‌توان در فضاهای بسته نواخت و اگر بخواهیم به سمت درستی برویم باید موسیقی در هر فضای تاریخی مناسب آن محل باشد.
یونسی با اشاره به وجود برخی کنوانسیون‌های میراث فرهنگی در یونسکو که داعیه‌دار مکان‌های تاریخی هستند، تصریح کرد: میزان ارتعاشات در فضای تاریخی بحث مهمی است و همواره فکر می‌کنیم فرکانس بالا مضر است در حالی که عملاً فرکانس‌های پایین هم می‌تواند مخرب‌تر از دینامیک صوت باشد.
وی با بیان اینکه در داخل هشت بهشت و چهلستون میزان نور فلش باعث رنگ‌پریدگی رنگ‌ها می‌شود، گفت: در شرایط واقعی نور آفتاب ممکن است تخریب را در زمان طولانی‌تری انجام دهد در حالی که یک فلش در یک لحظه می‌تواند روند پیری بنا را تسریع بخشد.
این موسیقی‌دان و استاد دانشگاه با اشاره به وجود پروتکل اجرای موسیقی در کنوانسیون‌های میراث فرهنگی، اظهار کرد: ایران هم جزئی از این کنوانسیون‌هاست همچنین هماهنگی موسیقی و تناسب آن با ژانر تاریخی امر مهمی است و همان اندازه که در فضای تاریخی نمی‌توانیم موسیقی با دسیبل بالا اجرا کنیم ژانرهای مختلف پاپ، سنتی و کلاسیک هم هر کدام ابعاد مختلفی در تأثیرگذاری دارند.
وی در خصوص استفاده از فناوری‌های جدید در اجرای موسیقی، گفت: در اجرای موسیقی و موضوع تقویت صوت، نمونه‌هایی داریم که به وسیله هدفون‌های پرتابل صوت به افراد رسانده می‌شود و در این روش نیازی به وجود اسپیکرهای بزرگ هم نیست که با این شیوه مشکلی برای بنای تاریخی ایجاد نمی‌شود پس نباید همیشه به دنبال اجرا به سبک گذشته و قدیمی آن باشیم.
یونسی در لزوم هویت‌بخشی به گذر چهارباغ، تصریح کرد: ما در اجراهای مختلف مخاطب ثابت یا مخاطب سیار داریم مانند اجرای خیابانی یا اجرا در کنار پل‌های تاریخی که مخاطب در حال گذر است و نوع موسیقی برای این دو مخاطب متفاوت است، موسیقی همچون سرنا و دهل معمولاً در حال حرکت اجرا می‌شود و موسیقی همواره به شکل ثابت یا روی سن نبوده است.
وی با تاکید بر اینکه استفاده از موسیقی در فضاهای شهری به جذب توریست کمک می‌کند، افزود: استفاده از هنرمندان شاخص اعم از موسیقی‌دانان مطرح در موسیقی خیابانی یا نقاشان معروف مرسوم است که نمونه آن را در کنار کلیسای نوتردام می‌توان دید و با این تعبیر می‌توان گفت نباید موسیقی خیابانی را به سطح نازل تنزل دهیم.
این محقق رشته موسیقی با تاکید بر لزوم ایجاد سامانه‌ای برای ثبت درخواست هنرمندان برای اجرا در اصفهان، تصریح کرد: شاید بسیاری از افراد آرزویشان باشد که در رزومه کاری خود اجرایی در کاخ چهلستون یا عالی‌قاپو اجرا داشته باشند و ایرادی ندارد با طراحی یک سامانه به آرزوی آنها پاسخ مثبت داد و مطمئن باشیم در موسیقی علمی هیچ حرف و حدیثی نیست و قطعاً شورای شهر اصفهان پتانسیل خوبی برای سازماندهی این موضوع دارد.
با هر اجرایی مخالف هستم
در ادامه این جلسه علیرضا جعفری زند، باستان‌شناس با ابراز مخالفت شدید خود در زمینه اجرای موسیقی در بناهای تاریخی اصفهان، اظهار کرد: به شدت مخالف اجرای هر کنسرت یا برنامه‌های اینچنینی در مکان‌های تاریخی شهر هستم.
وی با بیان اینکه به ضعف معماری صفویه آگاهم، افزود: اجرای هیچ نوع موسیقی در هیچ ژانری در این بناها درست نیست و حتی اگر استادان شاخص و طراز اول موسیقی ایران بخواهند در این مکان‌ها اجرا داشته باشند بازهم مخالف این موضوع هستم.
این باستان‌شناس تصریح کرد: با توجه به وجود ضعف و شکنندگی در معماری تاریخی و البته ضعف مرمت در کشور ما که شیوه آن مربوط به ۵۰ سال قبل است موافق اجرای موسیقی در این فضاها نیستم چون خرابکاری‌های مختلف مرمت در سال‌های اخیر را شاهد بودم.
وی با بیان اینکه بناهای تاریخی غرب تحمل چنین موضوعاتی را دارد، اظهار کرد: مکانی چون تخت جمشید که بنایی سنگی است می‌تواند چنین اجراهایی را تحمل کند اما بناهای تاریخی اصفهان تحمل این موضوع را ندارد همچنان که در چند سال گذشته سقف چهلستون در حال از بین رفتن بود.
جعفری زند با انتقاد از اینکه همه افراد وارد شده به فضاهای تاریخی اطلاع چندانی از سبقه آن بنا ندارند، افزود: این نوع اجراها را می‌توان در فضاهای دیگری حتی در کنار پل‌های تاریخی اجرا کرد هر چند وجود آتش‌بازی و نورافشانی در کنار این پل‌ها هم خطرات و آسیب‌های خود را دارد همچنین کنترل ایمنی و امنیت جانی افراد در مکان‌های تاریخی بسیار مشکل است.
وی با بیان اینکه اجرای هر نوع مراسمی در بناهای تاریخی باید ممنوع شود، گفت: سیستم صوت، برق و نور در این فضاها حتی در اجرا با تعداد مخاطب اندک نیز می‌تواند باعث آسیب به فضای تاریخی می‌شود.
به عالی‌قاپو هیچ خشی نیفتاد
علیرضا روحانی، معاون فرهنگی هنری سازمان فرهنگی اجتماعی و ورزشی شهرداری اصفهان، در خصوص اجرای موسیقی در عالی‌قاپو، اظهار کرد: اگر یک خش به عالی‌قاپو بیفتد قطعاً خش به قلب من است؛ علت انتخاب عالی‌قاپو برای این اجرا، ایجاد پیوند میان اصفهان و ماندگاری خلیج‌فارس بود.
وی با بیان اینکه انتخاب ما خواننده‌ای بود که قطعه‌ای در وصف خلیج‌فارس داشته باشد، افزود: در ابتدا از همایون شجریان درخواست کردیم که ایشان به جهت بیماری پدر و مشکلات دیگر این درخواست را نپذیرفتند.
معاون فرهنگی هنری سازمان فرهنگی اجتماعی و ورزشی شهرداری اصفهان خاطرنشان کرد: شاید تعداد هنرمندانی که در مورد خلیج‌فارس قطعه‌ای داشته باشند به اندازه انگشتان یک دست هم نباشد بدین معنا که نه تنها در انتخاب افراد محدودیت داشتیم که هزینه‌های آن هم برای ما مهم بود زیرا مشکلات مالی بسیاری داریم.
وی با بیان اینکه به دلیل بیماری کرونا باید محدود کردن اجتماعات را مدیریت می‌کردیم، افزود: در اجرای فضای مجازی هیچ تجربه‌ای وجود نداشت علاوه بر آن با همه محدودیت‌ها مذاکرات لازم با میراث فرهنگی هم انجام شد و نظر مثبت خود را اعلام کردند همچنین تلاش کردیم تعداد سازها و حضور افراد محدود شود و مانیتورینگ هم به صورت گوشی بود.
روحانی با اشاره به اینکه نظر مثبت میراث فرهنگی را به عنوان مبنای تصمیم‌گیری قرار دادیم، گفت: در افتتاحیه هفته فرهنگی هم در پل خواجو از آتش‌بازی مهیا شده برای این مکان جلوگیری کردیم و همواره تلاش کردیم به آثار تاریخی صدمه‌ای وارد نشود.
وی با تاکید بر اینکه برای برگزاری هر مراسمی باید با دستگاه‌های مختلف به همگرایی خاصی برسیم، اظهار کرد: امسال سال پایانی قرن حاضر است و برای شهری چون اصفهان که شهر مکاتب است باید بازخوانی حوزه‌های فرهنگی و هنری اصفهان را داشته باشیم و بهتر است همه جزئیات فیلمبرداری، عکاسی، موسیقی و ساخت فیلم در بناهای تاریخی مشخص شود.
معاون فرهنگی هنری سازمان فرهنگی اجتماعی و ورزشی شهرداری اصفهان، گفت: شاید احداث یک شهرک سینمایی که بتوانیم ماکتی از بناهای تاریخی را در آن داشته باشیم به ما کمک کند تا بتوانیم برای اجرای مراسم از این شهرک استفاده کنیم.
وی تصریح کرد: شاید بدین نحو شورای شهر باعث شود تا بناهای تخریب شده اصفهان را هم در این شهرک احیا کنیم همچنین بتوانیم با ایجاد یک سامانه، اهالی فرهنگ و موسیقی را برای اجراهای مختلف به اصفهان دعوت کنیم.
نیازمند دستورالعملی بومی هستیم
امیراحمد زندآور، عضو شورای اسلامی شهر اصفهان هم اظهار کرد: اصل و اساس در توسعه شهرها حفظ داشته‌های آنها بوده و این آثار تاریخی بخشی از داشته‌های شهرهاست.
وی با بیان اینکه استفاده از ساختمان‌ها و فضاهای تاریخی را نباید به شکل صفر و صدی دید، افزود: متأسفانه میراث فرهنگی استان هم در مدیریت این ساختمان‌ها چندان نقشی ندارد و معمولاً برای اجرای مراسم، سازمان میراث فرهنگی از تهران نظر می‌دهد.
این عضو شورای شهر اصفهان تصریح کرد: برگزاری چنین اجراهایی محاسن و معایبی دارد که باید به مواردی چون آلودگی صوتی، ترافیکی و مباحث ایمنی و امنیت جانی افراد در این مکان‌ها توجه کرد.
وی با بیان اینکه نمی‌توانیم از مکان‌های تاریخی جدا شویم، گفت: باید به نوعی از این مکان‌ها استفاده کرد و نمی‌توان گفت مردم در آن تردد نکنند یا بازدیدی از آنها صورت نگیرد چون اینگونه، ارتباط انسان با این ساختمان‌ها قطع می‌شود در حالی که این ارتباطات سازنده فرهنگ و شکل‌دهنده گردشگری فرهنگی است.
زندآور اظهار کرد: باید این ساختمان‌ها حفظ شود و این یک اصل است هرچند باید پروتکل استفاده از آنها و جزئیات آن تدوین شود و شورای شهر می‌تواند یکی از متولیان این امر باشد تا مسیر مشخصی برای این موضوع تدوین شده و کمیته‌ای این امر را پیگیری و دستورالعملی بومی برای اجرای مراسم در بناهای تاریخی طراحی کند.
به گزارش ایمنا، نتیجه سخن اینکه اگر پروتکل مشخصی با اعمال‌نظر کارشناسان و متولیان مربوطه موجود باشد، برنامه‌ای که روزها برای طرح‌ریزی آن وقت صرف شده در حاشیه یک ابهام بزرگ و مواضع احساسی و مقطعی کمرنگ نمی‌شود؛ هر اجرایی براساس این پروتکل سنجیده شده و در صورتی که قدمی برای ارتقا فرهنگی اصفهان بردارد، قابلیت اجرا خواهد یافت؛ امری که همت بیشتر مسئولان میراث فرهنگی اصفهان که البته غایب خودخواسته و بزرگ این جلسه بودند را طلب می‌کند.
نظر شما