به گزارش خبرنگار ایمنا، اسناد و منابع مکتوب میراثی گران‌بها بوده که نقش بسیار مهمی در تاریخ هر کشور و انتقال تجربیات آن به آیندگان ایفا می‌کنند. از سویی مجموعه‌ای ارزشمند در شناخت هویت و اصالت تاریخی و بالندگی ملی نیز محسوب می شود و به همین دلیل به عنوان یکی از شاخص‌های توسعه فرهنگی در نظر گرفته می‌شود. وظیفه نگهداری از چنین اسنادی در کشور ما بر عهده سازمان اسناد و کتابخانه ملی است. این سازمان طبق اساسنامه خود ملزم به گردآوری تمامی آثار مکتوب از جمله نشریه، جزوه، خبرنامه و غیره، ساماندهی منابع شامل فهرست نویسی، رده بندی، نمایه سازی و چکیده نویسی، اشاعه اطلاعات در موضوعاتی از جمله مبحث نسخ خطی و پژوهش و آموزش است. ۱۷ اردیبهشت در تقویم رسمی به عنوان روز اسناد ملی و منابع مکتوب نامگذاری شده است.
مسعود کثیری، رئیس مرکز اسناد و کتابخانه ملی اصفهان در گفت‌وگو با خبرنگار ایمنا با اشاره به اینکه سازمان اسناد و کتابخانه ملی متولی نگهداری از اسناد چاپی شامل نامه‌ها، مدارک و شواهدی که از گذشته برجای مانده دانسته می‌شود، می‌گوید: بخشی از این اسناد ممکن است نامه‌های اداری بوده باشد که توسط دیوانیان، حکومتیان و بعدها وزارتخانه‌ها و مراکز دولتی نوشته شده باشد که یک نمونه آنها قدیمی ترین سندی است که اکنون در اصفهان داریم و از زمان ایلخانان مغول بر جای مانده؛ بخش دیگری از این اسناد ممکن است مکاتبات شخصی و خانوادگی بوده باشد که همه توسط مرکز اسناد نگهداری می‌شوند.
وی می‌افزاید: در حال حاضر نیز وظیفه ما این است که گاهی به ادارات مختلف سرکشی کرده، نامه‌ها و بایگانی‌های راکد آنها را ارزشیابی کنیم و آن بخشی که جنبه تاریخی داشته و برای قضاوت تاریخی قابلیت دارد را برای پژوهشگران نگهداری کرده و آن‌هایی که در این خصوص استفاده و کارکردی ندارد را امحا کنیم.
رئیس مرکز اسناد و کتاب خانه ملی اصفهان در تشریح وظایف این سازمان، اضافه می‌کند: کار دوم ما این است که با اعتماد سازی به حوزه‌های شخصی افرادی که می‌دانیم مدارک و اسناد خانوادگی دارند، ورود کنیم و آنها را متقاعد سازیم که اسناد و مدارک خود را در اختیار سازمان قرار دهند، چراکه سازمان اسناد ملی به دلیل استانداردهای بالایی که دارد می‌تواند به گونه‌ای بهتر از این اسناد مراقبت کرده و در صورت لزوم آنها را مرمت کند.
نگهداری اسناد چه دردی را دوا می‌کند؟
کثیری با بیان اینکه ممکن است این سوال پیش آید که این کار چه دردی را دوا خواهد کرد، تصریح می‌کند: شاید در گذشته نگاهی که به سازمان اسناد و کتابخانه ملی وجود داشت، این بود که آنجا مکانی برای نگهداری افتخارات، اسناد و مدارک گذشته است تا بتوانیم تاریخ را به سبکی که وجود داشته است، بنویسیم. اما امروزه نگاهی که به تاریخ وجود دارد نگاهی متفاوت است و در واقع اسناد، مدارک و شواهد ابزار کار یک مورخ محسوب می‌شود و کار مورخ نیز پیش بینی آینده است بنابراین امروزه دنیا به حوزه آرشیوهای ملی خود به عنوان مراکز آینده‌نگری نگاه می‌کند در نتیجه دیگر این اسناد را موزه تاریخی نمی‌دانیم، بلکه معتقد هستیم آنها ابزارهایی برای برنامه‌ریزی زندگی بهتر، کنترل شرایط و حتی تغییر شرایط به گونه‌ای که قصد داریم برای خود بسازیم، هستند.
وی در خصوص مشکلات فعلی این سازمان در اصفهان اظهار می‌کند: متأسفانه پیش تر سازمان اسناد و کتابخانه ملی جای مناسبی نداشت و به همین دلیل بسیاری از مدارک آن در معرض نابودی قرار گرفته بود اما خوشبختانه با همکاری‌هایی که از سوی نهادهای مختلف از جمله شهرداری اصفهان صورت گرفت، توانستیم ساختمان مناسبی را تهیه کنیم که حداقل مطمئن باشیم تا بیست سال آینده جوابگوی نیازهای این سازمان خواهد بود و در نتیجه به لحاظ فیزیکی فعلاً مساله خاصی وجود ندارد اما مشکلی که در حال حاضر در این حوزه مطرح است عدم توجه کافی پژوهشگران به حوزه اسناد است.
رئیس مرکز اسناد و کتاب خانه ملی اصفهان ادامه می‌دهد: اگر بتوان ذهنیت مردم و پژوهشگران را به این سمت معطوف کرد که مرکز اسناد را محل پژوهش و خانه خود دانسته و بر روی این اسناد و مدارک کار کنند، می‌توانیم به آینده‌ای بهتر از حال امیدوار باشیم اما تا زمانی که این اسناد مهجور بماند و پژوهشگران نخواهند آنها را بررسی کرده و به آنها بپردازند؛ همچنان محکوم به تکرار اشتباهات تاریخی خواهیم بود. بنابراین من از رسانه‌ها خواهشمندم به گوش تمام پژوهشگران برسانند که درهای مرکز اسناد به روی تمام پژوهشگران باز است و ما تمام اسناد را در اختیار آنها قرار می‌دهیم تا برای تحقیقات خود از آنها استفاده کنند.
بازگرداندن گینجه اصفهان از تهران
کثیری خاطرنشان می‌کند: متأسفانه به دلیل نبود فضای کافی، یک گنجینه بسیار خوب از مطبوعات ایران که مربوط به دوره ناصرالدین شاه به بعد است، پیش از مدیریت من به تهران منتقل گردید اما خوشبختانه در سال گذشته با تعامل و همکاری که از سوی شهرداری با سازمان اسناد و کتابخانه ملی اصفهان صورت گرفت همه آنها مجدداً به اصفهان بازگردانده شد و مالکیت این مطبوعات که نزدیک به چند کامیون نشریه و روزنامه بود را به کتابخانه مرکزی شهرداری منتقل کردیم تا در آنجا نگهداری شود و امیدوارم اهتمامی از سوی مسئولان کتابخانه صورت گیرد تا این مجموعه هرچه سریع‌تر برای پژوهشگران راه اندازی شود.
وی در خصوص امکان دیجیتالی کردن اسناد ملی تصریح می‌کند: امکان دیجیتالی کردن همه اسناد وجود ندارد، چراکه این اسناد حجمی بالغ بر دوازده میلیون برگ سند است و برای دیجیتال کردن آنها نیاز به امکانات فراوانی داریم که شامل ابزار و لوازم دیجیتال سازی و سپس سرورهایی برای نگهداری و در اختیار گذاشتن آنها بوده و مستلزم صرف هزینه بسیار زیادی است که از عهده ما خارج است. در واقع اسناد فهرست نویسی می‌شود و در نرم افزاری به نام "رسا" قرار می‌گیرد اما امکانات لازم برای اینکه اصل همه اسناد را دیجیتال کنیم، در اختیار نداریم، چراکه از طرفی دیجیتال کردن این اسناد استانداردهای خاص خود را می‌طلبد؛ اما اگر ارگان‌ها و مراکز فرهنگی بتوانند بر روی این مساله سرمایه گذاری کنند سریع‌تر محقق می‌شود تا بتوانیم مرکزی پیشرفته و مجهز مطابق با شأن و شئونات اصفهان داشته باشیم، چراکه باوجود اینکه چیزی که الان هست نسبت به گذشته عالی است اما مطلوب شهری چون اصفهان که زمانی پایتخت فرهنگی جهان اسلام بود، نیست.
رئیس مرکز اسناد و کتابخانه ملی اصفهان تاکید می‌کند: سازمان اسناد و کتابخانه ملی متعلق به ما یا دولت نیست بلکه متعلق به همه مردم است بنابراین نگهداری از این اسناد صرفاً وظیفه یک گروه و اداره نیست و همه مردم باید نسبت به این امر حساس بوده و اگر اسنادی دارند، تحویل دهند تا از آنها محافظت گردد.
باید سطح دسترس پذیری به اسناد را فراهم کرد
طیبه فاطمی، رئیس اداره کتابخانه‌های سازمان فرهنگی، اجتماعی و ورزشی شهرداری اصفهان در خصوص گنجینه‌های واگذار شده به کتابخانه مرکزی شهرداری به خبرنگار ایمنا می‌گوید: در شرایط شیوع ویروس کرونا که کتابخانه مشغول ارائه خدمات به مخاطبین خود نیست استفاده کرده و یکی از بخش‌های کتابخانه که به دلیل حضور مخاطبین، پیش تر نمی‌توانستیم روی آن کار کنیم را جمع کردیم، اسناد را با موجودی مطابقت دادیم و در حال جایگزین کردن آنها هستیم.
وی می‌افزاید: تا آخر این هفته کار کنترل اسناد صورت می‌گیرد و در بخشی که در نظر گرفته‌ایم، چیده خواهد شد؛ سپس بحث سازماندهی این اسناد باقی می‌ماند؛ که کاری زمان بر است و احتمالاً در اواسط یا اواخر تابستان به شهروندان اطلاع رسانی خواهیم کرد تا از این اسناد استفاده کنند؛ نحوه استفاده نیز اینگونه است که هر فردی عضو کتابخانه شهرداری باشد می‌تواند از تمامی منابع آنکه یک نمونه‌اش آرشیو نشریات قدیم و جدید است استفاده کند.
فاطمی، اضافه می‌کند: اسناد و مطبوعات پیشینه تاریخی هر جامعه‌ای هستند و باید در حفظ و نگهداری این آثار، اسناد و نسخ خطی بیشترین تلاش صورت گیرد تا همان گونه که از گذشتگان به دست ما رسیده‌اند ما نیز آنها را به بهترین شکل ممکن در اختیار محققان، پژوهشگران و شهروندان قرار دهیم تا به نسل بعد منتقل گردند.
فاطمی ادامه می‌دهد: باید کاری کنیم که این اسناد از طریق دیجیتال شدن برای تمام افرادی که در خارج و داخل کشور به این اطلاعات نیاز دارند، در فضای مجازی قابل دستیابی شود و به عبارتی باید سطح دسترس پذیری این اسناد را به گونه‌ای که حداکثر اطلاعات را در حداقل زمان و به راحت‌ترین شکل ممکن منتقل کنند، فراهم کنیم. البته دیجیتالی شدن این اسناد نیاز به مبالغ میلیاردی دارد، بنابراین نمی‌توانیم قول دهیم که در فاز اول اقدام به دیجیتال شدن آنها کنیم؛ اما این نوید را می‌دهیم که فهرست نویسی، رده بندی و سازماندهی آنها را انجام دهیم و به مرور زمان با بودجه‌ای که سازمان در اختیار ما قرار خواهد داد به صورت فاز به فاز منابع را دیجیتالی کرده و در اختیار مخاطبان قرار دهیم.
نظر شما