به گزارش خبرنگار ایمنا، پدیده فیلم‌توریسم که به رابطه بین گردشگری و سینما می‌پردازد، بسیار جالب و جدید است. صنعت گردشگری اگرچه بزرگترین صنعت و بیشترین درصد رشد را دارد، اما بسیار وابسته به پدیده‌های فرهنگی و اجتماعی دیگری است، سینما نیز یکی از همین پدیده‌ها است، این پر زرق و برق‌ترین و پر سودترین صنعت دنیا خدمات زیادی می‌تواند به گردشگری ارایه دهد.
یک فیلم سینمایی را می‌توان فرآیند کاملی از یک صنعت دانست که با قلم فیلمنامه نویس آغاز و هیچگاه به پایان نمی‌رسد. فیلم‌ها برای تماشاگر با برخواستن از صندلی سینما آغاز می‌شوند. آن‌ها اگر فیلم باب میلشان باشد به دنبال حواشی، اخبار، نقدها و تصاویری از فیلم می‌روند. اما باز هم این پایان کار نیست، مخاطبان و طرفداران فیلم‌های سینمایی برای تماشای لوکیشن‌های فیلم محبوبشان حاضرند به آن‌جا سفر کنند و این همان نقطه ارتباط سینما و گردشگری است.
صنعت سینما و گردشگری هر دو همزمان با هم ظهور و توسعه یافتند و یکی جهان را دگرگون کرد و دیگری سعی کرد با اهرم سفر جهان را به جهانگردان نشان دهد. پیوند سینما و گردشگری و خدماتی که سینما می‌تواند برای گردشگری به ارمغان آورد بی بدیل است.
گردشگری فیلم چیست؟
اهمیت فیلم‌توریسم و رابطه گردشگری و سینما باعث شد تا نشست تخصصی "گردشگری و سینما" به همت معاونت پژوهشی دانشکده پژوهش‌های عالی هنر و انجمن علمی گردشگری دانشگاه هنر اصفهان در روز سه‌شنبه _۱۹آذرماه_ برگزار شود. ندا ترابی، عضو هیئت علمی دانشگاه هنر اصفهان در این نشست اظهار کرد: گردشگری ناشی از فیلم در واقع انگیزه و تقاضای گردشگر را برای بازدید از جاذبه مورد نظر افزایش می‌دهد و یک محل ناشناخته را به مقصدی پر بازدید تبدیل می‌کند.
این استاد و متخصص گردشگری ادامه داد: گردشگری فیلم را می‌توان به سه زیر شاخه فیلم‌های تبلیغاتی گردشگری، فیلم گردشگری سفر و گردشگری ناشی از فیلم تقسیم کرد، که دسته سوم در حال حاضر بسیار پررنگ‌تر است.
وی به طور کلی فعالیت‌هایی که در گردشگری فیلم صورت می‌گیرد را اینگونه تشریح کرد: مراجعه به محل تصویربرداری، بازدید از استودیوهای فیلم، مراجعه به جاذبه‌های موضوعی با فیلم‌های موضوعی، سفر برای شرکت در جشنواره‌های فیلم، شرکت در تورهای سازماندهی شده جهت بازدید از مکان یک فیلم، سفر برای بازدید از خانه ستاره‌های دنیای سینما، بازدید از پشت صحنه سریال‌ها و فیلم‌های درحال ساخت، بازدید از مقصدی برای ملاقات با چهره سینمایی و بازدید از موزه‌های سینمایی.
ترابی در ادامه به جشنواره بین المللی فیلم کودک و نوجوان اصفهان اشاره کرد و گفت: این جشنواره هر ساله در اصفهان برگزار شده و تعداد زیادی گردشگر را به شهر می‌کشاند.
لوکیشن‌هایی که در خدمت گردشگری نیستند
یکی از محورهای یونسکو در شبکه شهرهای خلاق، سینما است و شهرهای مختلفی از جمله صوفیه، بوسان، سیدنی و سانتوز به عنوان شهر خلاق فیلم شناخته می‌شوند. هر کدام از این شهرها میزبان جشنواره‌های مختلف یا لوکیشن‌ها و استودیوهای مختلفی هستند. اصفهان نیز در مقیاس بسیار بسیار کوچک‌تر برخی ویژگی‌های شهرهای خلاق فیلم را داراست.
عضو هیئت علمی دانشگاه هنر اصفهان درباره شهرهای خلاق فیلم در دنیا، خاطرنشان کرد: یکی از مقاصد مهم گردشگری فیلم، شهرهای خلاق فیلم هستند که در شبکه شهرهای خلاق یونسکو قرار گرفتند. در این شهرها جشنواره‌ها و فعالیت‌های سینمایی بسیار زیادی صورت می‌پذیرد. این فضای سینمایی شهر باعث جذب گردشگران زیادی به شهر می‌شود.
ترابی با بیان اینکه اصفهان تا کنون لوکیشن‌های فیلم‌های زیادی بوده، اما از آن‌ها نتوانسته استفاده گردشگری بکند، تاکید کرد: بسیاری از لوکیشن‌های اصفهان در حال تخریب هستند که در صدر آن‌ها مدرسه حلبیان که سریال قصه‌های مجید در آن ساخته شده، قرار دارد. همچنین فیلم مهم شازده احتجاب در انگورستان ملک پر شده و کمتر کسی از آن خبر دارد. در فیلم مرثیه گم شده که به حضور کودکان لهستانی در طی جنگ جهانی دوم در ایران می‌پردازد، تصاویر نابی از محله جلفا و مدرسه فرانسوی‌ها وجود دارد.
وی افزود: اصفهان بزرگان زیادی در تاریخ سینما ایران داشته است، نام‌هایی چون زاون قوکاسیان، سپنتا، محمدعلی کشاورز، ارحام صدر و... که هر کدام از این افراد خود می‌توانند تبدیل به جاذبه‌ای شوند.
سینما تسخیر شده ایران
در ادامه نشست "گردشگری و سینما" بصیرسلیم علاقه‌بند، پژوهشگر حوزه سینما درباره تاریخ سینما ایران گفت: پیشا تاریخ سینما ایران ارتباطی با مردم نداشته و فقط در اختیار طبقه اشراف و درباریان بوده است. در گیر و دار ناآرامی های دوره مشروطه و جنگ جهانی اول که ایران به طور کلی تسخیر شده، اساسا سینما بی‌وجه می‌شود.
وی‌ادامه داد: در اوایل دهه ۱۳۰۰ قدرت رضاخان کم کم اوج می‌گیرد و پایداری سیاسی در فضای کشور به وجود می‌آید. در آن زمان تولیدات سینمایی در ایران وجود نداشته و اگر هم داشته چیزی به دست ما نرسیده. در سال ۱۳۰۹ یک مهاجر ارمنی به نام اوانس اوهانیانس وارد ایران می‌شود که تاثیر بسزایی در سینما ایران داشته است. وی به عنوان اولین کارگردان ایرانی شناخته می‌شود.
علاقه‌بند با اشاره به فیلم دختر لر، تصریح کرد: در سال ۱۳۱۲ فیلم دختر لر ساخته می‌شود که برخلاف تصورات این فیلم مراحل ساخت را در هند گذرانده است. این فیلم تبدیل به اولین فیلم ناطق سینما ایران شده و پس از ساخت آن کارگردانان آن زمان بیشتر ترغیب به فیلمسازی شدند.
این پژوهشگر حوزه سینما افزود: در سال ۱۳۱۳ فیلم فردوسی برای جشن هزاره فردوسی ساخته می‌شود. رضا شاه نیز تمایل زیادی برای ساخته شدن فیلم در ایران داشت، اما اهمیتی به سینماگران ایرانی نمی‌داد. در این اوضاع برخی سینماگران با بی مهری مواجه شدند و از ۱۳۱۵ تا ۱۳۲۷ هیچ فیلمی در ایران توسط ایرانی‌ها ساخته نشد.
سینما روشن فکری دریچه نو به گردشگری
وی با بیان این نکته که پس از اشغال ایران توسط متفقین در سال ۱۳۲۰ به منظور پروپاگاندا جنگی فیلم‌هایی ساخته شد، توضیح داد: در آن سال‌ها برای تثبیت پهلوی دوم فیلم‌هایی ساخته شد. در سال ۱۳۲۷ مهندس ایرانی به نام اسماعیل کوشان از تحصیلات خود در ایتالیا بازمی‌گردد و استودیویی تاسیس می‌کند. از سال ۱۳۳۰ این استودیو روی پای خودش ایستاده و در همان زمان ستارگانی مانند ملک مطیعی و دلکش نیز وارد صنعت سینما شدند.
علاقه‌بند درباره سینما ایران در دهه ۱۳۳۰ خاطرنشان کرد: ستون سینما ایران در دهه ۳۰ ساموئل خاچیکیان بود. همچنین ارحام صدر نیز در این دهه ظهور کرد و تبدیل به عنصری مهم در سینما ایران شد. اولین حضور بین المللی سینما بلند داستانی ایرانی در همین دهه رقم خورد. از اواخر این دهه سینما ایران از نظر اقتصادی روی پای خودش ایستاد و رقیبی برای اکران فیلم‌های خارجی می‌شود.
این پژوهشگر سینما با اشاره به سینما ایران در دهه ۱۳۴۰ اظهار کرد: دهه ۱۳۴۰ با تاسیس فیلم‌خانه ملی ایران و شکل گرفتن نهادهایی مانند تلویزیون ملی ایران و کانون پرورش فکری کودکان همچنین رشد حیات روشن فکری در جامعه، منجر به موج نوی سینما ایران شد که با فیلم گاو آغاز شد. همچنین روند فیلم‌های روشن فکری با بازگشتن دانشجویان در فرنگ تحصیل کرده به ایران توسط ابراهیم گلستان آغاز می‌شود.
وی این فیلم‌های روشن فکری را ظرفیت بسیار خوبی برای گردشگری دانست و گفت: سینما روشن فکری جای کار بسیاری در فیلم‌توریسم دارد چرا که چهره‌هایی از شهرهایی چون تهران در این فیلم‌ها به نمایش در می‌آید که بی‌نظیرند.
سینما ایران نتوانسته خدمتی به گردشگری کند
علاقه‌بند سپس با اشاره با مستندهای گردشگری ایران تاکید کرد: مستند طلوع ساخته رامین فاروقی مستندی است که در سال ۱۳۴۴ برای معرفی جاذبه‌های اصفهان ساخته شده و در واقع اولین فیلم سازی با هدف گردشگری در ایران است. این فیلم نوعی نگاهی به اصفهان را دارد که بی سابقه است و تنها رامین فاروقی توانسته از معماری قاجار بیرون کشد.
وی درباره حضور برخی کارگردانان بزرگ در ایران و اصفهان خاطرنشان کرد: پیر پائولو پازولینی نیز برای ساخت فیلم هزار و یک شب به اصفهان سفر کرده و بخش‌هایی از این فیلم در مسجد جامع عباسی و مسجد جامع عتیق ساخته می‌شود. این اتفاقات به واسطه ارتباطات متولیان فرهنگ ایران با هنرمندان خارجی و دیپلماسی فرهنگی رخ می‌دهد.
علاقه‌بند در پایان از سینما ایران پس از پیروزی انقلاب گفت: با پیروزی انقلاب اسلامی تحولات زیادی در سینما ایران شکل می‌گیرد. سینما ایران تا پیش از آن اقتصادی خصوصی متکی به خود بوده، اما در دولت‌های پس از انقلاب سینما به پدیده‌ای وابسته تبدیل می‌شود که تمام آن دست سازمان‌های دولتی است. در سال ۱۳۶۳ حدودا ۶۰ میلیون بلیت سینما فروخته می‌شود، در حال حاضر این رقم به ۲۰ میلیون نمی‌رسد.
وی افزود: در سال‌های پس از انقلاب نیز مستند ایران به منظور معرفی جاذبه‌های ایران ساخته شد و در بسیاری از شبکه‌ها پخش شد. با این حال سینما ایران تاکنون نتوانسته به گردشگری کمک کند، دلیل آن نیز عدم درک درست کارگردانان ما از مکان و لوکیشن است.
لوکیشن قلب تپنده فیلم
در پایان این نشست نیز حسین غیابی، بازیگر و مدیر لوکیشن، لوکیشن را قلب تپنده هر فیلم دانست و تاکید کرد: وقتی که یک فیلمنامه نوشته می‌شود مهمترین بخش کار برای تبدیل این نوشته به اثری سینمایی، لوکیشن است.
به راستی این مکان و فضا است که به اثری هنری جان می‌دهد. وسواس بیشتر کارگردانان در انتخاب لوکیشن همچنین معرفی لوکیشن فیلم‌های معروف و بین المللی سینمای ایران می‌تواند کمک شایانی به گردشگری کند.
نظر شما