به گزارش خبرنگار ایمنا صادرات یا قاچاق خاک، موضوعی است که با هر عنوانی نامیده شود از لحاظ عقلانی اقدامی نادرست و از لحاظ قانونی ممنوع است و بارها نیزشاهد اشاره مستقیم و غیرمستقیم مسئولان به این موضوع مهم شده ایم.
از اواخر بهار ۱۳۹۲ بود که در رسانه‌ها نیز با توجه به انتقادهای کمیسیون کشاورزی مجلس، اخباری در این خصوص منتشر شد. هرچند در همان زمان هم توسط برخی از مسئولان تکذیب شد.
این صادرات به‌صورت غیرقانونی و در نبود نظارت‌های لازم رخ می‌داد و معلوم است که در ردیف‌های صادراتی کشور دیده نمی‌شود.
سرانجام طرح صادرات خاک کشاورزی به مجلس ارائه شد؛ اینکه صادرات انجام شود اما به میزانی محدود! جالب آنکه با بررسی‌های کمیسیون کشاورزی و شفاف‌سازی در این خصوص، این طرح نیز به جایی نرسید و در همان زمان متوقف شد. بعد از آن زمان نیز هیچ مجوزی از جانب دولت در خصوص صادرات این نوع خاک، تصویب نشد.
اما هم‌اکنون شاهد آن هستیم که باوجود غیرقانونی بودن برداشت خاک کشاورزی، بازهم خاک کشور به‌صورت غیرقانونی خارج می‌شود زیرا این محصول ارزشمند که تولید یک سانتیمترمربع آن، سالیان زیادی زمان می‌برد، در بازار منطقه خاورمیانه مشتریان فراوانی دارد. از طرفی هم مافیای خاک از محل صادرات خاک کشاورزی سود خوبی عایدش می‌شود؛ پرسود بودن این کالا به فاکتورهای مختلفی برمی‌گردد، اینکه فاسدشدنی نیست و حمل‌ونقل آسان و بی‌دردسری دارد. بنابراین وقتی فروش آن به‌طور گسترده و حجم‌های سنگین انجام شود، پرسود خواهد شد. دراین صورت علاوه بر اینکه کشورهای خلیج‌فارس از کیفیت خاک ما آگاه هستند و می‌خواهند تا به هر نحوی از آن بهره‌مند شوند، صادرکنندگان خاک نیز به منفعت زیاد خود می‌اندیشند؛ فروشنده راضی، خریدار نیز راضی دراین میان مخالفت کننده‌ها هستند که باید فکری به حال خودشان کنند.
هرچند که به گواه برخی مسئولان قانون‌گذار با این رویه برخورد شده و این فعالیت رسماً غیرقانونی است اما به نظر می‌رسد با این اقدام کاری از پیش نرفته است. درصورتی که گفته می‌شود کشورمان در آینده نزدیک با بحران کمبود خاک نباتی و کشاورزی مواجه می‌شود اما متأسفانه سوءبرداشت از قانون، برداشت‌های غیرمجاز خاک حاصلخیز، صادرات خاک به کشورهای حوزه خلیج‌فارس، بارش باران‌های اسیدی، استفاده از کودهای شیمیایی و سموم غیر استاندارد همچنان در اثر بی توجهی مسئولان و مردم به این طلای ناب ادامه دارد و نابودی این ارزش کمیاب وحتی نایاب را در پیش گرفته اند.
چه نوعی از خاک ایران، قاچاق می‌شود؟
مقصد خاک‌های ایران کجاست؟ آمارها و نظرهای کارشناسی این نشانی را به ما می‌دهد که کشورهای عربی حاشیه خلیج‌فارس، مقصد نهایی خاک‌های ایران است. تا آنجا که عرب‌ها حاضر هستند که برای دست‌یافتن به خاک ایران به هر میزان هزینه کنند تا بتوانند این کالای ارزشمند را به‌دست آورند.
بنا به گفته کارشناسان جنس خاک کشورهای عربی به‌ویژه کشورهای حاشیه خلیج‌فارس ماسه‌ای و آهکی است که امکان رویش هیچ گیاه و حتی فضای سبز در آن وجود ندارد. بنابراین، آن‌ها همواره به دنبال راهکاری برای ایجاد فضای سبز و تولید محصولات کشاورزی هستند و به این دلیل خواهان و خریدار خاک از سایر کشورها به‌ویژه ایران که دارای خاک بسیار غنی ازنظر مواد آلی و حاصلخیز برای کشت و زرع است، هستند.
موضع قابل توجه در این میان، ادعای معاون سازمان محیط‌زیست است که باوجود تائید قاچاق خاک توسط بسیاری از مسئولان، اخیراً با انکار این اتفاق و اعلا کرده است که "تمام مواردی که تحت عنوان قاچاق خاک رسانه‌ای شده تائید صحت نشده و عمدتاً صادرات خاک صنعتی بوده که طبق قانون منعی ندارد. در سال‌های اخیر با توجه به پیگیری‌های انجام‌شده و تصویب قوانین مربوطه در برنامه‌های پنجم و ماده ۲۳ قانون احکام دائمی توسعه‌ای کشور کشفی در خصوص صادرات غیرمجاز خاک نداریم و اگر قاچاقی هم باشد بسیار کم و ناچیز است." این در حالی است که حسن روحانی، رئیس‌جمهوری کشور با تائید موضوع قاچاق خاک اظهار می‌کند: «خاک ایران با لنج به کشورهای حاشیه خلیج‌فارس می‌رود و برای کشاورزی و سایر موارد مورداستفاده قرار می‌گیرد.»
همچنین حسین بشارتی عضو هیئت‌علمی موسسه تحقیقات خاک و آب دراین‌باره می‌گوید: «متأسفانه ادامه قاچاق خاک ایران که از چند سال پیش شروع‌شده، صحت دارد و طی آن یکسری افراد سودجو با بهانه‌های مختلف خاک حاصلخیز کشور را جمع‌آوری و به کشورهای حوزه خلیج‌فارس صادر می‌کنند تا صرف ساخت جزایر مصنوعی شود. برخی به بهانه صادرات محصولات گلدانی خاک صادر می‌کنند، برخی هم در پوشش سیمان این کار را انجام می‌دهند.»
معصومه ابتکار، رئیس وقت سازمان حفاظت از محیط‌زیست هم از افرادی است که در همان سال‌ها قاچاق خاک کشور را تائید کرد و گفت: «جزیره هرمز یکی از جاذبه‌های زیبای طبیعی ایران و یکی از ظرفیت‌های ارزشمند فارس است که متأسفانه در این منطقه شاهد قاچاق خاک بوده‌ایم، ازاین‌رو بارها نگرانی خود را به‌صورت کتبی به سازمان جنگل‌ها، مراتع و آبخیزداری کشور و وزارت جهاد کشاورزی اعلام کرده‌ایم.»
صادرات خاک در قالب کوزه گل
مسئولان و کارشناسان اصفهان دراین‌باره چه می‌گویند؟
محمدصادقی، رئیس کمیسیون کشاورزی و محیط‌زیست اتاق بازرگانی اصفهان، در گفت‌وگو با خبرنگار ایمنا با تائید واقعیتی به نام قاچاق خاک، می‌گوید: معمولاً خاک کشور برای حاشیه خلیج‌فارس و کشورهایی که دارای خاک حاصلخیز نیستند، قاچاق می‌شود.
وی در رابطه با قاچاق این محصول از اصفهان خاطرنشان می‌کند: اصولاً خاکی که قاچاق می‌شود از جنس رس است و اصفهان نیز به‌عنوان منبعی از خاک رس غنی شناخته شده است.
صادقی با بیان اینکه خاک رس نه به‌عنوان صادرات خاک بلکه تحت عناوین دیگر صادر می‌شود و در این موارد هیچ‌گونه نظارتی وجود ندارد، تصریح می‌کند: خاکی که قاچاق می‌شود بیشتر در قالب نشای گل یا صادرات گل به همراه کوزه و خاک است. همچنین این کالا به صورت سیمان رس که آن را پخته و کلینگر کرده، ارسال می‌شود.
رئیس کمیسیون کشاورزی و محیط‌زیست اتاق بازرگانی اصفهان تأکید می‌کند: البته این موارد را شنیده و شخصاً مشاهده نکرده‌ام.
بنا به گفته صادقی درحال حاضر بخشنامه‌هایی صادرشده که صادرات گل و گیاه باید در بستر پرلیت و کوکو پیت (خاک وکمپوست باغبانی) باشد که این موارد توسط سازمان جهاد کشاورزی نظارت می‌شود و در ارتباط با صادرات محصولی تحت عنوان برند دیگر نیز ممنوعیت‌هایی ایجاد شده است. به عنوان مثال اینکه خاک رس را تحت عنوان بنتونیت معدنی صادر کنیم نوعی خام فروشی است و تا حدود زیادی کنترل می‌شود.
زمان تشکیل خاک از ۳۰۰ تا ۱۰۰۰ سال متغیر است
همچنین حسن شاهین کارشناس ارشد کشاورزی، درمورد برداشت‌های غیرمجاز از خاک حاصلخیز به خبرنگار ایمنا می‌گوید: اصفهان به دلیل خاک مناسب و حاصلخیز و وجودکشاورزان با سابقه و پرتلاش دارای اراضی حاصلخیز است و برداشت‌های غیرقانونی از این اراضی به دلیل هر نوع استفاده‌ای باعث آسیب رساندن به خاک کشاورزی می‌شود.
وی می‌افزاید: گاها بخشی از این خاک مورد برداشت‌های غیرقانونی قرار می‌گیرد و برای سودجویی برای مصارف غیر کشاورزی مورداستفاده قرار می‌گیرد.
این کارشناس می‌گوید: خاک کشاورزی میراثی است که از گذشتگان به ما رسیده و وظیفه ما نیز آن است که از آن مراقبت کرده و آن را به نسل‌های آینده منتقل کنیم. اما بر اساس گزارش‌های غیررسمی سالانه مقدار زیادی خاک مرغوب ایران به کشورهای حاشیه خلیج‌فارس به‌ویژه امارات صادر می‌شود و بر اساس آمار رسمی هم، چنین اقدامی تحت عنوان صادرات غیرنفتی انجام می‌گیرد.
وی خاطرنشان می‌کند: چنین صادراتی در شرایطی انجام می‌گیرد که تشکیل یک سانتیمترمربع خاک بین ۳۰۰ تا ۱۰۰۰ سال به طول می‌انجامد و هرچه منطقه خشک‌تر باشد این فرایند طولانی‌تر می‌شود.
شاهین یادآور می‌شود: حال با توجه به خشکی منطقه اصفهان، کاملا واضح است که برداشت خاک از این منطقه، معنایی به غیر از دور شدن هزار سال امنیت غذایی از مردم این دیار ندارد، چه‌بسا چنین روندی در همه ایران وجود دارد و خاک کشورمان از روش‌های گوناگون به‌راحتی به کشورهای اطراف خلیج‌فارس قاچاق می‌شود.
این کارشناس تصریح می‌کند: البته مسئولان خبر صادرات خاک کشاورزی را تکذیب می‌کنند اما اخبار مختلفی وجود دارد که گواهی بر صادر شدن خاک است. هرچند طبق قانون برنامه چهارم به‌صراحت به ممنوعیت صادرات خاک، اشاره‌شده است اما باوجود چنین ممنوعیتی همچنان خاک کشور خارج می‌شود.
گزارش از: نفیسه زمانی نژاد- خبرنگار سرویس اقتصادی ایمنا
نظر شما