به گزارش خبرنگار ایمنا؛ محله کوچکترین ساختار اجتماعی در یک شهر است، از دیرباز محلهها مکانی برای سکونت، تامین معاش و رفع نیازهای معنوی افراد بودهاند و ساکنان، هویت خود را از آنِ محله خاصی میدانستند. نیازهای ساکنان از جمله نیازهای مادی و غیر مادی در یک محله تامین شده است، اما با گذشت زمان و گستردگی شهرها، محلهها کارکرد گذشته خود را از دست داده و صرفا به مکانی برای فعالیتهای محدود تبدیل شد.
این امر لزوم برنامهریزی محله محور در شهرها را به یک ضرورت تبدیل کرد زیرا شهرهای کوچک گذشته اکنون به کلانشهرهایی تبدیل شدهاند که از چندین محله، ناحیه و منطقه تشکیل شده و با جمعیت بالای خود نیازمند برنامهریزی دقیق و منسجم هستند.
شهر اصفهان به عنوان یک کلانشهر از ۲۰۰ محله تشکیل شده و شهرداری اصفهان طی سالهای اخیر برنامههایی برای اداره بهتر شهر در نظر داشته است. برای آگاهی از این برنامهها، لزوم توجه به سایر برنامههای نوین و کسب اطلاعات دقیقتری از محله، ناحیه و منطقه با «فرزاد مومنی» کارشناس ارشد طراحی شهری و مشاور شهرداری اصفهان " به گفت وگو نشستیم که در ادامه میخوانید:
تعریف محله چیست؟
یک محله شاخصههای مشابهی از نظر کالبدی، اجتماعی و فرهنگی دارد و حدود ۴۰۰ تا ۵۰۰ خانوار در آن زندگی میکنند و حداقل جمعیت تشکیل دهنده یک محله دو تا ۲۵۰۰ هزار نفر با بعد خانوار چهار نفر است. شاخصههای ایرانی و اسلامی کالبد محله از ۱۴۰۰ سال گذشته تا کنون به همان صورت است. هر محله برای خود مسجد، بازار و حمام داشته که برای فعالیتهای روزمره در نظر گرفته شده است، مجموعه این شاخصها محدوده نامشخص و بدون مرزی به نام محله را تشکیل میدهد.
این محلات در کنار یکدیگر قرار داشته و امکان در نظر گرفتن مرز مشخصی برای یک محله وجود نداشته است. بیشتر محلهها از روی مرکز محله شناسایی میشود، افراد ساکن در یک محله خودشان را متعلق به آن دانسته و شیوه زندگی، فرهنگ و منش مخصوص به خود دارند، واژه بچه محل نیز از همینجا نشات میگیرد. به طور مثال شخصی دوست دارد در محلهای با مسجدی خاص و افرادی با عقاید مشابه زندگی کند اگر از او بپرسیم در کدام محله ساکن هستی؟ به راحتی محله سکونت خود را عنوان میکند.
تعریف ناحیه چیست؟
اسم ناحیه در گذشته "برزن" بوده است، ناحیه از تجمیع چهار یا پنج محله ایجاد شده و بخشی از نیازهای محله در ناحیه مرتفع میشود. هر ناحیهای برای خود یک مرکز ناحیه دارد که شامل پارک بزرگتر با امکانات بیشتر نسبت به محله، مرکز کتابخانهای، مرکز ورزشهای دسته جمعی و سالنهای چندمنظوره ورزشی است.
در گذشته با توجه به گستره کوتاه شهرها محلات به یکدیگر نزدیکتر بوده و هر محله هویت خاص خود را داشته است، شاخصههای مربوط به هر محله هویت آن محله را شکل داده است. یکی از مشخصهها وجود قبرستان در هر محله بوده است، هم اکنون نیز ساکنان برخی محلههای اصفهان مثل لاوان یا جاوان تمایل به دفن اموات خود در گورستان محلی دارند که شهرداری اصفهان به لحاظ ملاحظات بهداشتی با آن مقابله میکند. دفن اموات در گورستانهای محلی سنتی دیرینه است که به عنوان بخشی از هویت ساکنان محله شناخته شده و آنان بر اجرای سنت خود پافشاری میکنند.
تعریف منطقه چیست؟
از تجمیع محلهها ناحیه به وجود میآید و از تجمیع چند ناحیه در شهر نیز مناطق شهری ایجاد میشود، شهرداری اصفهان، شهر را به مناطق ۱۵ گانه تقسیم کرده است که این تقسیمبندی منطبق با ناحیه جغرافیایی هر منطقه است و به عبارتی دیگر تقسیمات سیاسی یا تقسیمات شهرداری با تقسیمات جغرافیایی ومنطقهای یکسان است.
منطقه حداقل از دو ناحیه به وجود میآید، هر منطقهای یک مرکز منطقه نیاز دارد تا بخشی از نیازهای کل منطقه را پوشش دهد. به طور مثال منطقه چهارده شهرداری اصفهان از ۱۲ محله و سه ناحیه تشکیل و هر ناحیه در این منطقه از سه تا چهار محله تشکیل شده است.
حرم حضرت زینب(س) با محوریت و پتانسیلی خاص خود به عنوان مرکز منطقه انتخاب و میدان شهری نیز در کنار آن پیش بینی شده است، این میدان شهری فضای مناسبی برای تعاملات اجتماعی و بازآفرینی شهری به حساب میآید. میدان نقش جهان نیز در عصر صفوی شکل گرفته و عناصر مذهب، بازار و حکومت را برای رفع نیاز ساکنان در کنار یکدیگر دارد.
تقسیم بندی شهر به محلهها و مناطق چه منفعتی دارد؟
این تقسیم بندی به لحاظ تصمیمگیریهای مدیریتی دارای اهمیت است. مرز محلهها بر مبنای مطالعات شهرسازی و معماری شهرداری اصفهان و بر اساس شاخصههای یک محله با خطوط سیاسی ترسیم میشود، این مطالعات به دستگاههای مربوطه از جمله وزارت راه و شهرسازی ارجاع و دفترچههایی تحت عنوان برنامه ریزی شهری محله به مدیریت شهری ارائه میشود.
ضرورت توجه به برنامهریزی محله محور و برنامهریزی در سطح مناطق شهری چیست؟
با توجه به اینکه شهرهای دیروزی تبدیل به کلانشهرهای امروزی شده است باید برنامهریزی ویژهای برای مناطق انجام شود تا ساکنان برای رفع نیازهای خود سفرهای روزانه بین منطقهای نداشته باشند و نیازهای خود را در محل و منطقه سکونت خود مرتفع کنند.
رعایت این مورد موجب کاهش هزینه سفر و کاهش مشکلات ترافیکی و آلودگی هوا در شهرها و کلانشهرها میشود، به علاوه هر منطقه و محله شهری خصوصیت فرهنگی متفاوتی دارد در نتیجه ترکیب فرهنگی میان آنها موجب تشویش اجتماعی نیز میشود.
مدیریت این سلسله مراتب از محله شهری تا منطقه شهری چگونه انجام میشود؟
تصمیمات باید براساس نیاز افراد و نه تصورات مدیران شهر گرفته شود، که در این راستا باید نیازسنجی پایهای صورت گیرد. شهرداری اصفهان در طی سالهای گذشته برنامه نیازسنجی برای محلات مختلف برگزار و نیازهای آنان را بررسی کرده است، براساس این نیازها طرحهای مختلفی در قالب ارتقاء کیفی محلات برای ۴۰ محله پیادهسازی شد، البته ۲۰۰ محله در شهر اصفهان وجود دارد که باید نیازسنجی برای آنها انجام شده و تداوم پیدا کند.
نیازهای ساکنان محله باید به حوزه شورای شهر انتقال پیدا کرده تا سیاستگذاری لازم انجام شود، سپس شهرداری به عنوان بازوی مجری شورای شهر طرحهایی برای رفع نیازهای ساکنان محلات در نظر بگیرد، این در حالی است که اکنون مدیران حوزههای کلانشهری از نیازهای زیرمجموعههای خود با خبر نیستند که این خود موجب ایجاد یک خلا در سیستم مدیریت شهری میشود.
برای رفع خلا در سیستم مدیریت شهری چه اقدامی باید انجام داد؟
راهاندازی ساختار سیاسی تحت عنوان شورای محلی در محلات شهر اهمیت زیادی دارد، اعضای این شورا محله باید در بخشهای مختلف عمرانی، معماری و شهرسازی تبحر داشته و این شورا باید دارای بخشهای انتظامی، وکیل خانواده و مشاور نیز باشد.
در این صورت چنانچه مشکلی برای یکی از ساکنان محله ایجاد شود وی بدون مراجعه به شهرداری منطقه مشکل خود را رفع میکند که این خود موجب جلوگیری از اتلاف وقت ساکنان محله، مسئولان شهرداری منطقه و سایر سازمانهای شهری برای رفع مشکلات کوچک میشود.
بنابراین بسیاری از مسائل در شورای محلی رفع شده و نیازی به مراجعه ساکنان به محلهها یا مناطق دیگر نیست. نمایندهای نیز از بین اعضای شورای محلی برای ارتباط با شورای شهر انتخاب میشود تا نیازهای محله را به صورت کاملا کارشناسانه به شورای شهر برای برنامهریزی بهتر انتقال دهد.
نتایج تشکیل شورا محلهها چیست؟
تقویت ساختارهای اجتماعی، عملیاتی شدن طرحها و بودجه بندی بهتر آن، برنامهریزی بهتر مدیران در سطح کلان و رفع متناسب نیازهای ساکنان از جمله فواید تشکیل شورا محله در سطح محلات شهر است.
در گذشته مسائل و مشکلات یک محله در مساجد و به وسیله ریش سفیدان حل و فصل میشد، اما با گذشت زمان و پیچیدگی مسائل شهری این ریش سفیدان در سطح محلات جای خود را به افرادی با تخصصهای مختلف دادند.
نظر شما