به گزارش خبرنگار ایمنا از شهرستان شهرضا، دستان پینه بسته و صورت آفتاب سوخته‌اش حکایت از رنج سالیانی دارد که در طلب روزی حلال، خاک را با عرق جبین آبیاری کرده و به امید روزهای درو، همنشین شب‌های دشت بوده است، اما حالا زمین دهان باز کرده تا آب و همه داشته‌هایش را در کام خود کشد. شاید هم این زخمی باشد بر پیکر زمینی که قربانی بی‌تدبیری و نبود آینده‌نگری، هر چه باشد آتشی است که دود آن در چشم همه می‌رود.
مرتضی رضایی، کشاورزی که از ۱۵ سال قبل در "دشت مهیار"، درس کاشت، داشت و برداشت را مرور می‌کند تا به گفته خودش، نان از بازوی خود خورد و دست پیش نامردمان دراز نکند، می‌گوید: زمانی که من به اینجا آمدم وضع آب و درآمد خوب بود، کم کم هرچه جلوتر رفت بدتر شد تا به امروز که دیگری حرفی برایش نیست، ۱۰ سالی می‌شود که باران درست و حسابی نیامده حالا دیگر آب را از ۱۸۰ متری پمپاژ می‌کنیم، خدا کند که چند سال مثل امسال بارندگی‌ها بهتر باشد تا شاید فرجی بشه و از این وضع خلاص بشیم.
وی از تلخ‌کامی کشاورزان می‌گوید: شنیده‌ام که در این حوالی نشست زمین هم پیدا شده می‌گویند در زمین عده‌ای از کشاورزان در حال آبیاری، زمین دهان باز کرده و شکاف بزرگی دیدند، پس مسئولان چکار می‌کنند؟ چرا تا حالا به فکر نبودند؟ اگر این شکاف‌ها در همه‌جا پیدا شود، اول از هم کشاورزانی که نان زن و بچه خود را از این راه درمی‌آورند، بیکار می‌شوند.
یوسف حیدری کارگری جوان است که در یکی از مزارع این منطقه کار می‌کند با حالت ناراحتی می‌گوید: «قبلا مشکل اصلی کم‌آبی بود، اما حالا شکاف‌هایی در زمین ایجاد شده و اینطور که شنیده‌ام زمین نشست کرده. خدا کند که درست نباشد، چون واقعا خطرناک است.»
ماجرا بر سر سفره‌ای است با دو صاحب، انگار بالا و پایینش را به هم وصله کرده‌اند، اما حقیقت چیز دیگری است....
استان اصفهان در کانون خشکی جهانی!
محسن رفیعی، رییس اداره آب منطقه‌ای شهرضا در این باره اظهار می‌کند: محدودیت منابع آب تجدید شونده و کاهش شاخص سرانه آب، تشدید رقابت بین نیازمندی‌های آبی بخش‌های مختلف، رشد سریع جمعیت، افزایش نیاز آبی در بخش‌های گوناگون و تغییرات اقلیمی و مواجه شدن با دوره‌های متوالی خشکسالی از مهمترین چالش‌های کشور در حوزه منابع آبی است.
وی با بیان اینکه کشور ایران به دلیل قرار گرفتن در کمربند خشک آب و هوایی یکی از کشورهای کم‌آب دنیا محسوب می‌شود، تصریح می‌کند: از مهمترین خسارات و تهدیدات ناشی از افت سطح آب‌های زیرزمینی می‌توان به ایجاد مخاطرات امنیت سیاسی و امنیت غذایی از بین رفتن مخازن طبیعی آب‌های زیرزمینی، خشک شدن چشمه‌ها، قنوات، چاه‌ها و تالاب‌ها و افت کیفی منابع آب زیرزمینی اشاره کرد.
رییس اداره آب منطقه‌ای شهرضا اضافه می‌کند: یکی از مسائلی که در اثر برداشت بی‌رویه آب زیرزمینی اتفاق می‌افتد، نشست زمین است.
رفیعی تأکید می‌کند: نشست زمین در آبخوان‌های محصور و نیمه محصور که از مواد آبرفتی تحکیم نشده و یا نیمه تحکیم شده تشکیل یافته باشند، بیشتر مشاهده می‌شود، در اثر برداشت آب زیرزمینی و خارج شدن آب از منافذ، امکان متراکم شدن مواد تا عمق ۳۰۰ متر فراهم شده و هرچه بیشتر برداشت شود تراکم مواد بیشتر خواهد بود.
وی ایجاد شکافهای عمیق در سطح زمین، کج شدن لوله‌های چاه و خرابی ساختمان‌ها و لوله زایی چاه‌ها را از نتایج نشست زمین می‌داند.
رییس اداره آب منطقه‌ای شهرضا خاطرنشان می‌کند: وضعیت بحرانی منابع آب زیرزمینی در حال حاضر باعث تشدید افت سطح آب زیرزمینی و کسری حجم مخزن دشت‌ها شده به گونه‌ای که حدود ۳۰۶ محدوده از ۶۰۹ محدوده مطالعاتی کشور در وضعیت ممنوعیت توسعه بهره‌برداری قرار گرفته و سالیانه با حدود شش میلیارد متر مکعب کسری مخزن مواجه شده است.
رفیعی یادآور می‌شود: کاهش منابع آب زیرزمینی خصوصاً در دهه اخیر به طور مستمر ادامه داشته است به طوری که در طول دوره آماری ۲۰ سال اخیر ۱۲۰ میلیارد مترمکعب اضافه برداشت از ذخایر استراتژیک آب زیرزمینی انجام شده است.
وی با بیان اینکه استان اصفهان در حال حاضر با متوسط دراز مدت ۳۲۱.۵ میلیون مترمکعب کسری مخازن آب زیرزمینی مواجه است، تصریح می‌کند: متوسط افت دراز مدت سالانه سطح آب زیرزمینی استان، ۳۸ سانتی متر است.
رییس اداره آب منطقه‌ای شهرضا با اشاره به اجرای طرح احیا و تعادل‌بخشی منابع آب زیرزمینی کشور اظهار می‌کند: وزارت نیرو بر اساس تکالیف قانونی در قانون‌های برنامه چهارم و پنجم توسعه کشور، ملزم به جبران ۲۵ درصد از کسری حجم مخزن دشت‌های دارای بیلان منفی در هر دوره شده است.
رفیعی ادامه می‌دهد: باوجود تحقق این هدف در طول برنامه‌های چهارم و پنجم توسعه، برای برون‌رفت از این وضعیت بحرانی، وزارت نیرو طرح احیا و تعادل‌بخشی منابع آب زیرزمینی کشور را تنظیم و به شورای عالی آب پیشنهاد داده و خواستار افزایش عملکرد تعادل بین منابع و مصارف در آبخوان‌های کشور در سال ۱۳۹۴ و سال‌های برنامه ششم شده است.
وی می‌گوید: در این طرح برای تثبیت سطح آب زیرزمینی در شرایط فعلی، جبران کل کسری حجم مخزن دشت‌های دارای بیلان منفی به طور متوسط به میزان ۴.۶ میلیاردمتر مکعب در هر سال برای اجرا در سال ۹۴ و سال‌های برنامه ششم توسعه برنامه‌ریزی شده است.
رییس اداره آب منطقه‌ای شهرضا تصریح می‌کند: پروژه‌های تعادل‌بخشی منابع آب کشور ۱۳ بخش مختلف دارد که پهنه بندی و بررسی مخاطرات ناشی از فرونشست زمین، کنترل و نظارت پر و مسلوب المنفعه کردن چاه‌های فاقد پروانه و مغایر با مصالح عمومی، اصلاح و تعدیل پروانه‌های بهره برداری و جلوگیری از اضافه برداشت چاه‌های مجاز و تهیه و نصب کنتورهای حجمی هوشمند، اطلاع رسانی و ایجاد سامانه پایش و کنترل برداشت از چاه‌ها از مهمترین آن‌ها است.
رفیعی با اشاره به وضعیت خشکسالی و فرونشست زمین در "دشت مهیار جنوبی" و "دشت آسمان" شهرضا یادآور می‌شود: بررسی آبنمود بارندگی این منطقه در فاصله سال‌های ۶۴ تا ۹۷ نشان‌دهنده افت متوسط سالیانه درازمدت آب زیرزمینی به میزان ۶۸ متر است، افت تجمیعی سطح آب زیرزمینی این منطقه نیز از ابتدا تاکنون منفی ۲۲.۴۴ متر بوده است.
وی خاطرنشان می‌کند: در این منطقه ۱۶۷ حلقه چاه وجود دارد که از این تعداد ۱۰۴ حلقه در بخش کشاورزی، چهار حلقه در دام طیور، ۵۳ حلقه در صنعت و خدمات و پنج حلقه در شرب و فضای سبز مورد استفاده قرار می‌گیرد.
مهیار از مناطق ممنوعه بحرانی
رییس اداره آب منطقه‌ای شهرضا می‌گوید: در محدوده مطالعاتی استان اصفهان ۹ محدوده آزاد، ۱۶ محدوده ممنوعه عادی و ۱۰ محدوده ممنوعه بحرانی وجود دارد که منطقه مهیار جنوبی و دشت آسمان، جزو مناطق ممنوعه بحرانی هستند.
رفیعی با بیان اینکه ۷۰ درصد مساحت دشت آسمان و مهیار جنوبی در شهرستان اصفهان قرار دارد، اظهار می‌کند: دشت مهیار یکی از چهار دشت کشور است که برای اجرای پایلوت پروژه تعادل‌بخشی منابع آب انتخاب شده است.
وی تأکید می‌کند: تا زمانی که برای نصب کنتورهای هوشمند چاه‌های کشاورزی، بودجه لازم اختصاص داده نشود، نمی‌توان در کوتاه‌مدت به موفقیت این طرح امیدوار بود.
اگر اصفهان همکاری نکند، طرح موفقیت‌آمیز نیست
رییس اداره آب منطقه‌ای شهرضا تصریح می‌کند: یک از علل کاهش منابع آب در این منطقه دیدگاه غالب برای خودکفایی در تولید گندم در گذشته بوده است و باتوجه به حاصلخیزی دشت مهیار، سهم زیادی هم برای این منظور برای آن درنظر گرفته بوده‌اند.
رفیعی اضافه می‌کند: در حال حاضر عملا امکان برداشت آب زیادی از چاه‌های منطقه وجود ندارد، مجوزهایی هم که صادر می‌شود، بیشتر برای لایروبی چاه‌ها است چون چاه‌های فعال در اثر فرونشست زمین دچار مشکل شده‌اند.
وی با بیان اینکه این اداره با قاطعیت به دنبال مسدود کردن چاه‌های غیرمجاز است، یادآور می‌شود: لازم است شهرستان اصفهان نیز با همین قاطعیت برای اجرای طرح تعادل‌بخشی وارد عمل شود.
رییس اداره آب منطقه‌ای شهرضا می‌گوید: بعضی مسائل سیاسی و اجتماعی اجرای این طرح را با مشکل مواجه کرده است.
تقسیمات سیاسی تأثیری در اقلیم ندارد
این سخنان در حالی مطرح می‌شود که محمدرضا آذرکیان، رییس اداره منابع طبیعی شهرضا نیز در این باره تصریح می‌کند: اگر حوزه آبخیز دشت مهیار و دشت آسمان بین شهرضا و اصفهان مشترک باشد، لازم است که تصمیم‌گیری و اقدام در این زمینه یکسان و مشترک باشد.
وی تأکید می‌کند: در هر حوزه آبخیز که شهرها یا شهرستان‌هایی مشترک هستند، باید تصمیم‌گیری نیز مشترک باشد زیرا حوزه تقسیمات سیاسی تأثیری در اقلیم و محیط طبیعی ندارد.
اما مسئله به اینجا ختم نمی‌شود و ابعاد دیگری نیز دارد.
آب شرب منطقه هم در خطر است!
علی‌اصغر قاسمی، رییس آب و فاضلاب روستایی شهرضا به ایمنا می‌گوید: در سال ۱۳۹۴ و به دنبال رانش زمین در منطقه دشت مهیار، چاه آب تأمین کننده آب شرب مردم این روستا با مشکل مواجه شد که در نهایت برای رفع آن چاه جدید حفر شد.
وی ادامه می‌دهد: لازم است برای مهار وضعیت فعلی اقدام مناسبی بشود، چون ممکن است تأمین آب شرب روستا در آینده هم با مشکلاتی مواجه شود.
مخالفت با پایلوت شدن دشت مهیار
رضا باقری، مدیر جهادکشاورزی شهرضا از دیدگاه دیگری به این مسئله می‌پردازد«دشت مهیار به انبار غله کشور معروف بوده است، اما در حال حاضر کیفیت منابع آب این منطقه به شدت تحت تأثیر قرار گرفته و با ادامه آن شوری خاک نیز به آن افزوده می‌شود.»
وی تأکید می‌کند: ۱۷ هزار و ۵۰۰ متر از اراضی باغات شهرستان که ۹۵۰ هکتار آن باغات انار و ۱۰۰ هکتار باغات پسته است در این منطقه واقع شده که در خطر هستند.
مدیر جهادکشاورزی شهرضا یادآور شد: باغات پسته در برابر خشکسالی و کم‌آبی مقاومت زیادی دارند، اما این وضعیت باعث شده این باغات نیز در معرض خطر قرار گیرند.
باقری می‌گوید: پایلوت شدن دشت مهیار برای اجرای طرح تعادل‌بخشی به صلاح نیست، موفقیت کامل این طرح مشروط به همکاری شهرستان اصفهان است.
وی خاطرنشان می‌کند: در حال حاضر عملا برداشت کشاورزان از چاه‌های آب بسیار کاهش یافته است، اما باز هم در مقابل اصلاح پروانه بهره‌برداری مقاومت می‌کنند.
مدیر جهادکشاورزی شهرضا تأکید می‌کند: طرح اصلح الگوی کشت نیز از طرح‌های جامع کشاورزی است، اما اجرای آن نیازمند ضمانت اجرای قانونی است.
گزارش از: عباس صادقی، خبرنگار سرویس شهرستان خبرگزاری ایمنا
نظر شما