بیان‏الواعظین؛ واعظ عالم و ادیب

● عالم فاضل و واعظ کامل، حاج ملااحمد بیدآبادی معروف به بیان‏الواعظین، فرزند مرحوم حاج ملاحسن ادهم، متولد سوم صفر ۱۳۱۴ ﻫ.ق در اصفهان بود. اجداد وی ازخاندان علمی و بزرگان قزوین و اصفهان بودند که در شرح حال پدرش مرحوم حاج ملاحسن ادهم آورده شده است.

ایام کودکی و آموزش‏های مقدماتی
ملااحمد بیدآبادی از همان ابتدای کودکی با استعداد قابل توجهی که داشت و نیز کوشش‏های بی‏دریغ پدرش توانست در فراگیری و تحصیل علم، قدم بردارد. وی تحت سرپرستی و راهنمایی‏های پدرش تا سن چهارده سالگی به فراگیری علوم فارسی و عربی پرداخته و علوم مقدماتی از جمله علم تجوید را به‏خوبی فراگرفت.

ایام تحصیل در محضر اساتید بنام حوزه
از سن چهارده سالگی به خدمت عالم فاضل و واعظ ادیب مرحوم حاج ‏میرزاابوالقاسم زفره‏ای معروف به حاج آخوند از مدرسین معروف حوزه‏ی علمیه‏ی اصفهان رفته و صرف و نحو و منطق را مدت شش سال از محضر وی بهره‏مند گردید. استاد دیگر وی از دانشمندان وارسته‏ی اصفهان، عالم ربانی و فقیه زاهد مرحوم آیت‏الله شیخ‏احمد بیدآبادی بود که مقداری از سطح فقه را خدمت آن مرحوم دیده و روز ۱۴ رجب ۱۳۴۷ ﻫ.ق از آن بزرگوار موفق به کسب اجازه‏ی روایت می‏گردد. از جمله‏ی اساتید دیگر بیان‏الواعظین، مرحوم میرزایحیی مدرس بیدآبادی و عالم فاضل مرحوم سیدآقاجان نوربخش می‏باشد که مقداری از مطّول را خدمت او تحصیل نموده است.
هم‏چنین در سن نوزده سالگی به تحصیل فقه و اصول و معانی بیان پرداخته و چون در آن زمان حوزه‏ی علمیه‏ی مسجدشاه اصفهان اهمیت بسیاری داشت وارد آن حوزه شد و در عرض شش سال، غالب سطوح فقه و اصول را نزد مرحوم آیت‏الله شیخ محمدتقی نجفی (آقانجفی) به‏خوبی فرا می‏گیرد.

علاقه‏ی مهارناپذیر به مطالعه، تحقیق و کتاب
حاج‏احمد بیان اصفهانی از اوان جوانی به مطالعه و تحقیق عشق می‏ورزید و در آن ایام نیز اوقات زیادی را به خواندن کتاب و رسائل اختصاص می‏داد و این باعث جمع‏آوری کتاب و ایجاد کتابخانه‏ی ارزشمند شخصی وی شد. نفاست کتابخانه‏ی او بیش‏تر به‏دلیل آشنائیش با کتاب‏های ارزشمند و منابع بود که سبب گردید از بهترین و نفیس‏ترین کتابخانه‏های شخصی محسوب گردد.

قدرت بیان و اجازات متعدد روایت
بیان‏الواعظین که از صدایی رسا و قدرت بیانی فوق‏العاده بهره‏مند بود و به ملیحی بیان نیز معروف بود، ضمن این‏که منبرش جالب، متقن و همراه با مستندات تاریخی بود. خود می‏نویسد که: «بهر حال از سال ۱۳۳۷ ﻫ.ق تا حال (۱۳۶۷ ﻫ.ق) سی سال تمام است این بنده منبر می‏روم ولله الحمد و له الشکر که در عرض این مدت متمادی مورد تنقید احدی نبوده بلکه از بزرگان علمای اصفهان و بعضی شهرستان‏های دیگر برای تحدیث احادیث و روایت اخبار آل اطهار علیهم صلوات الله مجاز گردیده.»
با توجه به مطالب بالا می‏توان نتیجه گرفت که بیان‏الواعظین از علمای بزرگ اصفهان و شهرستان‏های دیگر اجازه‏ی روایت داشته است که ما فقط از اجازه‏ی مرحوم شیخ‏احمد بیدآبادی اطلاعاتی در دست داریم.

مرگ پدر؛ برخی تألیفات و تقریرات
با فوت پدرش به سال ۱۳۵۱ ﻫ.ق و با توجه به برخی ناملایمات که به‏ویژه نسبت به اهل علم می‏دید از وعظ و خطابه دست کشیده و بیش‏تر در منزل به مطالعه، تحقیق و تألیف پرداخت که در همین رابطه می‏نویسد: «رشته‏ی علاقه را از خلق گسیخته و با کتاب و مطالعه مأنوس گردیده و افسردگی‏های خاطر را بسیر سیر، و تواریخ زدوده.»
تلاش‏ها و زحمات وی ثمراتی را دربرداشت که از جمله تألیفات و تقریرات شیخ‏احمد بیان بود که عبارت‏اند از:
اصل‏الکلام (رساله‏ای مختصر در اصول و مسائل کلامی که به زبان عربی است)؛ ضیاءالنحو (در امهات مسائل علم نحو که از تقریرات درس استادش مرحوم حاج آخوند زفره‏ای به زبان فارسی است)؛ ران ملخ (در دو جلد، این کتاب در تاریخ احوال خمسه‏ی طیبه صلوات‏الله علیهم اجمعین و مشتمل بر سیصد مجلس مفصل است)؛ جوهر مقصود (این کتاب در اثبات رجعت موعود که در سال ۱۳۵۴ ﻫ.ق تألیف و به سؤالات منکرین رجعت به‏صورت مفصل پاسخ داده شده است)؛ دیوان اشعار؛ النوادرالمتفرقات؛ خلد برین (یا تاریخ گویندگان اسلام از خطباء و واعظین که به ضمیمه در دو جلد پایانی در کنیه و القاب ده جلد است).
از بین کتاب‏ها و رسائل نام‏برده تنها جلد اول کتاب خلد برین (تاریخ گویندگان اسلام) در سال ۱۳۶۷ ﻫ.ق چاپ شده که از حیث محتوا و نگارش ارزشمند است. این اثر علاوه بر این‏که تذکره‏ای محققانه برای شناخت وعاظ جهان اسلام چه شیعه یا سنی از قرون اولیه‏ی هجری تا دوره‏ی معاصر است؛ در اهمیت سخن و خطابه و تأثیرات آن مطالبی نگاشته است.

پاره‏ای خصایص باطنی و سرانجام کار
هم‏چنین بیان‏الواعظین دارای طبع شعری نیکو بوده و در اشعارش، "بیان" تخلص می‏کرده و در این زمینه دیوان شعری داشته است و از نمونه‏ی اشعارش، شعری می‏باشد که در وفات پدرش سروده و بر روی سنگ مزار پدرش حک شده است.
بیان‏الواعظین از لحاظ رفتار اجتماعی مردم‏دار و در بین مردم و نیز در خانواده‏ی خوش‏اخلاق بوده و رفتار مطلوب و پسندیده‏ای داشته است. سرانجام، این عالم فاضل و واعظ ادیب حاج ملااحمد بیان‏الواعظین در شب یک‏شنبه ۲۳ ربیع‏الاول ۱۳۷۱ ﻫ.ق وفات یافت و پیکرش در کنار پدر و نزدیک استادش مرحوم شیخ‏احمد مجتهد بیدآبادی در تخت فولاد اصفهان به خاک سپرده شد.