به گزارش خبرنگار ایمنا، زمانی که اصفهان به عنوان قطبی برای ایجاد صنایع بزرگ در نظر گرفته شد، بسیاری از اصفهانی‌هایی که اکنون مویی سپید کرده‌اند، کودکی خردسال بیشتر نبودند؛ در آن زمان کسی شهر اصفهان را همانند امروز تا این اندازه پرجمعیت و متراکم تصور نمی‌کرد؛ ایجاد مراکز صنعتی، اصلاحات ارضی و جنگ تحمیلی همه دست به دست هم داد تا در هر دهه سیل جمعیتی از استان‌های همجوار و حتی استان‌های مرزی به سمت استان اصفهان و مشخصا مرکز استان به راه بیفتد.
جمعیت ناخوانده ای که میزبان، برنامه مشخص و از پیش تعیین شده‌ای برای پذیرایی آن نداشت، شاید آثار سوء این مهاجرت لجام گسیخته در ابتدا قابل درک نبود، اما امروزه این رشد مهاجرتی و آثار سوء آن، زندگی و سلامت بیشتر شهروندان را تحت تاثیر قرار داده است و اکنون به عنوان یک دغدغه ذهن مدیران شهر برای اداره این کلانشهر را به خود مشغول کرده است.
این معضل جمعیتی زمانی خود را بیشتر نشان داد که برخلاف کلانشهر تهران، اصفهان امکانات و هزینه‌های ایجاد زیرساخت‌های مناسب برای جمعیت مهمان را نداشت، بنابراین مادرشهر اصفهان با فشار جمعیتی روبرو شد که از ظرفیت معمول این شهر خارج بود؛ هر چند تلاش شد که این ظرفیت‌ها و قابلیت‌ها افزایش پیدا کند، اما سرعت این تغییرات از سرعت اندیشه و پیاده‌سازی برنامه‌های مدیران فراتر رفت و لزوم چاره‌اندیشی برای این جمعیت ناخوانده را اجتناب‌ناپذیر کرد.
یکی از این راه‌حل‌ها، ایجاد شهرهایی کوچک در اطراف مادرشهر است با این فرض که جمعیت مهاجر قبل از ورود به شهر اصلی در این شهرهای اقماری اسکان پیدا کنند تا اندازه‌ای از بار و حجم جمعیتی بر مادرشهر کاسته شود؛ این شهرهای اقماری اکنون به عنوان شهرهای جدید شناخته می شوند. امیرحسین شبانی، کارشناس شهرسازی در این باره می‌گوید: "شهرهای جدید" در تعریف شهرسازی به شهرهایی گفته می شود که خارج از مرزهای قانونی شهرهای موجود مکان‌یابی می‌شوند و مسئولیت پذیرش سرریز جمعیت کلان شهرها و شهرهای بزرگ را بر عهده دارند؛ این طرح ها در قالب برنامه آمایش سرزمین و آمایش منطقه‌ای مورد توجه قرار می‌گیرند و هدف آن ایجاد توازن جمعیتی در یک منطقه است.
وی در تعریف شهر اظهار می کند: برخی صنایع و کارخانه‌ها نیاز به ایجاد محلاتی در مجموعه شهرهای موجود کردند تا کارگران کارخانه‌ها سازمان ببینند؛ این شهرک‌ها در قالب کوی های سازمانی و شرکت‌ها تعریف شده است، البته استقلال اقتصادی، اجتماعی و هویتی شهر جدید را شهرک‌ها ندارند.
این کارشناس شهرسازی با اشاره به افق های جمعیتی که برای شهرهای جدید مدنظر برنامه ریزان بوده است، ادامه می دهد: بر طبق مقالات و پژوهش‌ها و در بهترین حالت در سراسر کشور، تنها ۴۰ درصد از افق جمعیتی شهرهای جدید محقق شده است؛ در مجموع شهرهای جدید، موفق به جذب میزان جمعیت مورد پیش بینی نشد و مسئولیت در نظر گرفته شده برنامه‌ریزان شهر برای این شهرهای جدید محقق نشده است.
شبانی مسئله استقلال اقتصادی شهرهای جدید و هویت اجتماعی آن را از دلایل تحقق نیافتن نقش‌پذیری واقعی بر مبنای هدف این شهرهای جدید می‌داند و می‌گوید: زیرساخت‌های کالبدی و استانداردهای ابنیه به نسبت در این شهرهای جدید ارائه شده است، اما چون هویت اجتماعی و اقتصادی مستقل برای این شهرها محقق نشد، شهرهای جدید نتوانستند هدف ایجاد خود را به طور کامل محقق کنند.
وی تاکید دارد: هویت اجتماعی در این شهرها باید مورد توجه قرار بگیرد، بنابراین باید بستری از تعاملات اجتماعی را میان فرهنگ‌ها و قومیت‌های مختلف در مجموع شهر داشته باشیم و این ساکنان در فضایی از پیش اندیشیده شده از نظر زیبایی شناسی و هویت اجتماعی در کنار یکدیگر زندگی کنند، اما متاسفانه شهر جدید تنها به عنوان نقطه وسط و اتصالی میان شهرکوچک و روستا با کلانشهر در نظر گرفته شده است.
این کارشناس شهرسازی تصریح می‌کند: بنابراین این شهرهای جدید به جای اینکه مکانی برای مانایی جمعیت باشند، تبدیل به فضایی می شوند که افرادی که به دلیل وضعیت اقتصادی و اجتماعی در حال حاضر امکان ورود به شهر بزرگ را ندارند، در آن ساکن می‌شوند؛ بنابراین افراد حس تعلقی به مکان مورد نظر نداشته و در تلاش هستند به مادرشهر وارد شوند؛ در واقع شهرهای جدید به سکوهای پرتابی برای ورود به کلان شهر و مرکز استان تبدیل شده‌اند که با هدف ایجاد و تاسیس آنان در تضاد است.
شبانی خاطرنشان می کند: حس تعلق و هویت اجتماعی نمی‌تواند در طی مدت کوتاه شکل بگیرد، بنابراین ریشه‌های ایده مورد نظر به درستی نتوانست در یک بستر جغرافیایی خودش را پایدار کند و به تثبیت برساند در واقع شهرهای جدید به عنوان مکانی ثابت برای ماندن و زیست اجتماعی در نظر گرفته نشده است.
شهر جدید مجلسی نیاز مبرم به امکانات حمل و نقل سریع ریلی دارد
شهر مجلسی از جمله شهرهای اطراف اصفهان است که طرح توسعه آن سال ۱۳۶۵ پایه گذاری شد و سال ۱۳۷۳ به تصویب شورای عالی شهرسازی و معماری رسید؛ این شهر در ۶۵ کیلومتری جنوب غربی اصفهان و هفت کیلومتری مجتمع فولاد مبارکه قرار دارد. مدیرعامل شرکت عمران شهر مجلسی در این باره می‌گوید: این شهر برای سامان بخشیدن به آرایش فضایی جمعیت رو به گسترش شهر اصفهان و فراهم کردن زمینه‌های اشتغال افق جمعیتی این شهر ۱۴۰ هزار نفر است که قرار است در ۲۳ محله از شهر مجلسی اسکان پیدا کند، اما تا کنون تنها ۱۱ هزار نفر تنها در ۹ محله این شهر جدید ساکن هستند.
شهرام مجیدی می افزاید: شهر جدید مجلسی درکنار کارخانه‌ها و صنایع بزرگ همانند شرکت فولاد مبارکه قرار دارد و بسیاری ساکنان این شهرک در این صنایع مشغول به کار هستند؛ شهر جدید مجلسی همه امکانات زیربنایی از جمله آب، برق، گاز، آب و مخابرات را دارا است و امکانات آموزشی لازم در همه مقاطع تحصیلی از مهدکودک تا مقاطع دبیرستان را به ساکنان خود ارائه می دهد به علاوه امکانات و خدمات مورد نیاز از جمله مراکز تجاری و تفریحی نیز در این شهر وجود دارد.
وی از مجموعه میدان کوثر با عنوان هویت شهر مجلسی یاد می کند و می گوید: طرح این میدان که برگرفته از معماری اصیل اسلامی – ایرانی است در زمینی به وسعت ۶۰ هزار متر مربع ایجاد شده است و بناهایی همچون مسجد جامع، مجموعه های ورزشی، فرهنگسرا، کتابخانه، بازار سرپوشیده و مجموعه موزه های شهر با مساحتی بالغ بر ۳۰ هزار متر در این میدان قرار دارد.
مدیرعامل شرکت عمران شهر مجلسی با بیان اینکه آب این شهر جدید از منابع آبی زاینده رود تامین می شود، می‌گوید: امکانات زیربنایی این شهر مجهز و به روز است به طور مثال این شهر بزرگ‌ترین تصفیه خانه فاضلاب شهری کشور را دارد، اما در عین حال خاطرنشان می‌کند که ایجاد زیرساخت مترو برای دستیابی ساکنان این شهر به مرکز استان در جمعیت پذیری آن و فراهم آوردن امکانات بهتر تاثیر بسزایی دارد.
به گزارش ایمنا، وزارت راه و شهرسازی زیر مجموعه ای به نام شرکت عمران جدید شهرهای کشور دارد؛ این شرکت موظف است پس از مکان گزینی مناسب نسبت به آماده سازی اراضی و فراهم آوردن امکاناتی همچون آب، برق، گاز و مخابرات اقدام کند. زمانی که جمعیت شهر به تعداد مشخصی رسید برای سهولت زندگی ساکنان و جلوگیری از رفت و آمد روزانه یا هفتگی آنان به مادرشهر یا شهرهای اطراف باید امکانات مجهز و پیش بینی شده ای برای شهر جدید پیش بینی شود؛ به علاوه شرکت عمران شهر جدید جدا از فعالیت‌های شهرداری در ارائه صدور پروانه ساخت و خدمات شهری به عنوان توسعه‌گر در شهرهای جدید و در کنار شهرداری حضور دارد.
نهادهای حاکمیت دولتی در فولادشهر ضعیف است
در همین راستا مدیر عامل شرکت عمران فولادشهر اصفهان می‌گوید: ضعف نهادهای حاکمیت دولتی از جمله مشکلات این شهر است، البته طی یک سال گذشته بخشداری در این شهر ایجاد شده است، اما ساکنان شهر همچنان برای دریافت خدمات اداری باید به زرین شهر که در مجاورت فولاد شهر قرار دارد مراجعه کنند.
حمیدرضا شیروانی درباره تاریخچه شکل گیری فولادشهر می‌گوید: زمانی که کارخانه ذوب آهن در اصفهان ایجاد شد برای اسکان کارکنان این مجموعه صنعتی فولاد شهر بنیانگذاری شد؛ پس از انقلاب با طرح موضوع شهرهای جدید در سراسر کشور، فولاد شهر به عنوان یک شهر جدید به وزارت راه و شهرسازی تحویل می‌شود.
وی جمعیت فعلی این شهر را ۱۱۰ هزار نفر عنوان می‌کند و می گوید: به لحاظ عمرانی شرکت عمران فولاد شهر به تنهایی بسیاری از خدمات را ارائه داده است، اما نهادهای حاکمیت دولتی هنوز به درستی در فولاد شهر مستقر نشده‌اند، بنابراین این شهر به استانداردهای لازم یک شهر مستقل نرسیده است.
مدیر عامل شرکت عمران فولادشهر اصفهان ادامه می دهد: جای خای دادگاه، اداره فرهنگ و ارشاد اسلامی، نهاد ورزشی و نهاد مستقل آب، برق و گاز در این شهر مشهود است و نهادهای مستقر در این شهر تنها شعبه ای از نهادهای مذکور است.
شیروانی درباره امکانات و تجهیزات حمل و نقل این شهر تصریح می کند: امکانات حمل و نقل ریلی از جمله مترو در دست بررسی است، اما در حال حاضر سرویس حمل و نقل به شهرهای اطراف بسیار ضعیف است به طور مثال سرویس‌هایی که از فولاد شهر به شهر اصفهان می رود صرفا مینی بوس است به علاوه سرویس دهی به شهرهای اطراف از جمله نجف آباد نیز در اختیار و تحت نظارت این شهر نیست.
وی ادامه می دهد: افق جمعیتی فولاد شهر ۳۵۰ هزار نفر است این در حالی است که در حال حاضر ۱۱۰ هزار نفر ساکن این شهر هستند البته امید می رود با ساخت ۳۲ هزارمسکن مهر و اسکان جمعیت در آن، تعداد افراد ساکن در شهر افزایش پیدا کند؛ همه امکانات مورد نیاز برای اسکان جمعیت در مسکن مهر فولاد شهر فراهم شده است که از آن جمله می‌توان به مدرسه، مسجد و مجتمع تجاری و خدماتی اشاره کرد.
ساخت یک بیمارستان دولتی خواسته ساکنان بهارستان است
مدیرعامل شرکت عمران شهر جدید بهارستان می‌گوید: این شهر در محل دسترسی محورهای مواصلاتی استان و در ۱۵ کیلومتری جنوب اصفهان قرار دارد.
محمدرضا احمدی ادامه می‌دهد: پیش بینی اسکان جمعیت برای این شهر ۳۲۰ هزار نفر است و امکان افزایش جمعیت تا مرز ۵۰۰ هزار نفر را نیز می‌توان برای این شهر متصور بود این درحالی است که جمعیت کنونی شهر ۱۰۰ هزار نفر است.
وی تاکید دارد: یکی از مزیت‌های این شهر طراحی شهر به صورت محله ای و احداث مراکز محلات است؛ گذرهای عابر پیاده دسترسی امن و سریع شهروندان به مرکز محله و خیابان های اصلی را فراهم می‌کند.
مدیر عامل شهر جدید بهارستان از احداث خط مترو اصفهان-بهارستان به طول ۱۴.۷ کیلومتر یاد می‌کند و می‌گوید: عملیات اجرایی فاز اول این پروژه شامل زیرسازی و ابنیه از سال ۱۳۹۰ آغاز شده و در حال اجرا است؛ با ایجاد این خط ریلی ارتباط این شهر به مرکز استان برقرار می‌شود و شهروندان می توانند از مزایای استفاده حمل و نقل عمومی بهره مند شوند.
احمدی تاکید می‌کند: شهر بهارستان به عنوان مهم ترین شهر برای سرریز مادرشهر اصفهان محسوب می‌شود، اما این شهر به یک بیمارستان مجهز برای درمان نیاز دارد و این خواسته بیشتر ساکنان این شهر است.
به گزارش ایمنا، تعریف شهر جدید و هدف از ایجاد آن مشخص است؛ یک شهر جدید تفاوت زیادی با یک شهرک دارد. شهرک صرفا نقش خوابگاهی و اسکان شبانه افراد را ایفا می‌کند این در حالی است که یک شهر جدید باید همه امکانات در حد یک شهر اما در مقیاس خردتر را دارا بوده و عملکرد مستقلی داشته باشد در غیر این‌صورت هر روز حجمی از مردم برای تامین مایحتاج متفاوت خود مجبور به رفت و آمد میان مادر شهر و شهرکوچک محل سکونت خود هستند.
بنابراین نه تنها باری از دوش مادرشهر برداشته نمی شود بلکه این رفت و آمدهای مکرر درکنار نبود امکانات حمل و نقلی موجب ترافیک و افزایش آلودگی هوا می شود و جمعیت پذیری مناسب این شهرها را نیز به دلیل نبود امکانات با شکست روبرو می کند؛ به علاوه بسیاری از مهاجران ممکن است به دلیل کمبود امکانات این شهرها، در نهایت مادرشهر اصفهان را برای سکونت خود انتخاب کنند که موجب افزایش جمعیت و ایجاد مشکلاتی در پی آن می شود.
نظر شما