به گزارش ایمنا، شهر موجودی زنده است، این موجود زنده به تناسب شرایط و زمان باید با تجهیز به اسباب و لوازمی پاسخگوی نیاز شهروندان باشد. تجهیزاتی که حس تعلق به شهر را در بین شهروندان زنده کند، مبلمانشهری هویت شهر و حس تعلق را در افراد زنده کرده و نمادی از زیرساختها و نوآوریهای شهری، تاریخ فرهنگی، معنوی، علمی، مذهبی، فنی و هویت حقیقی را در خود پنهان کرده است، مبلمان شهری عرصهای بسیار وسیع است که توجه به آنها میتواند تا حد زیادی چهره شهر را متفاوت کند.
در این باره با فریدون فراهانی، دانشآموخته دکترای طراحی شهری و مدرس دانشگاه و مراکز آموزش عالی به گفت و گو نشستیم که در ادامه می خوانید:
مبلمان شهری چیست؟ و در دنیای امروز نیاز به مبلمان شهری تا چه اندازه احساس می شود؟
دامنه مفهومی و کاربردی مبلمان شهری بسیار گسترده است، مبلمان شهری به مجموعه وسیعی از وسایل، اشیا، دستگاهها، نمادها، خرده بناها، فضاها و عناصری گفته میشود که در خیابان و به طور کلی فضای باز شهر نصب شده است و استفاده عمومی دارد. در واقع مبلمان شهری متداولترین عبارت در حوزه مفاهیم کاربردی تجهیزات شهری در زبان فارسی است و در تعریفی دیگر به مجموعه اجزایی که در فضاهای شهری چیده میشود، جهت رفع نیازهای زیست محیطی به استفاده عموم میرسد و منظر و هویت شهری را تحت شعاع قرار میدهد.
در مجموع مبلمان شهری اجزا و امکاناتی است که با ویژگیهای مختلف خود همچون رنگ، شکل، فراوانی، نوع مکانگیری مناسب و ... در ارتقاء کیفیت و کمیت محیط، ویژگیهای بصری، خدمترسانی به مردم و رفع نیازهای مختلف آنها نقش قابل توجهی بر عهده دارد. زمانی این اجزا و امکانات مبلمان شهری تلقی می شود که اولاً، در فضاهای باز شهری مکانیابی شده و کارکرد عمومی داشته باشد و دوم اینکه، وجود آنها در فضای شهری نیازی از نیازهای عمومی شهروندان را تأمین کند. در واقع حذف مبلمان شهری از فضاهای شهری یا نامناسب بودن آنها، موجب ناکارایی و اختلال در عملکرد نظام شهری میشود و نیازهای متعدد شهروندان بی پاسخ میماند.
با این اوصاف دامنه انواع تجهیزات و مبلمان شهری بسیار گسترده است، آیا طبقهبندی دقیق مبلمان امکانپذیر است؟
بر اساس کارایی، مبلمان شهری را میتوانیم به شش گروه تقسیم کنیم. گروه اول برای شهروندان کارکرد فیزیکی و خدماتی دارد مثل سطل زباله، باجه تلفن، ایستگاههای دوچرخه؛ گروه دوم مبلمان تاسیساتی هستند که تماس مردم با آنها معمولا بیمورد و در مواردی خطرناک است، مانند تیرهای اصلی چراغ برق؛ گروه سوم انواع تابلوهای راهنما و نشانگان مثل تابلوهای نام خیابانها و کوچهها؛ گروه چهارم تابلوهای اطلاع رسانی و تبلیغات شهری مثلا تابلوهای معرفی رویدادهای فرهنگی؛ گروه پنجم عناصر جداکننده با هدف تفکیک حریمها و جلوگیری از تداخل فعالیتها مثل نردهها، میلهها و گروه آخر شامل المانهای نمادین شهر مانند تندیس مشاهیر است.
قابلیت المان های شهری چیست؟
اصطلاح فراگیر المان شهری درباره احجامی از شهر به کار می رود که نه فقط با کاربری فیزیکی و رفع نیاز مردم که با دلایلی مانند هویت و تنوع بخشیدن به شهر و حس تعلق شهروندان طراحی میشود. در یک تعریف کلی میتوان گفت همه احجامی که در سطح شهر و فضاهای شهری (معمولا بدون کاربری فیزیکی) یا در فضاهای سرپوشیده عمومی یا نیمه عمومی (مانند مراکز تجاری) نصب می شود، المان شهری است.
کارکرد معنایی و قابلیت پیامرسانی در احجام شهری، میتواند از تنوع، طنز، دعوت به اندیشه و تاکید بر کاربردی فضا تا یادآوری گذشته پرافتخار شخصیتی بزرگ یا بر افراشتن تندیسی از او را در بر گیرد، اما گاه مفهومی عمیق و آرمانی، نقطه تمرکز و محور اصلی طراحی یک المان است و به ناچار باید برای بیان آن به شیوه ای دیگر که اغلب بیان انتزاعی گویند، روی آورد.
تندیسی از یک شخصیت بزرگ فرهنگی نیز در فضای عمومی شهر ارزشهای یک سرزمین را برای همیشه زنده نگه میدارد، بیآنکه بخواهد با شعارها و جملات کلیشهای موضوع را در سطحی نازل بیان کند، به هم زدن مقیاس پدیدهها و ساختن آنها در فضاهای عمومی میتواند مانند رویدادی جالب مکث و درنگی معنادار در فضا ایجاد کند و احساساتی مانند طنز و تعجب، تفکر و تامل را برانگیزد. مادری که با فرزند کوچک خود در پارک بازی میکند، تابلوی عظیمی از شکوه زندگی است پس میتواند تندیسی ماندگار و ارزشمند برای همیشه ثبت شود و در حافظه شهر بماند.
ایا المان ها انواع خاصی دارند؟
بله، برای بررسی دقیق میتوانیم المانها را تقسیمبندی کنیم. مثلا یکی از فراوانترین نمونه ترکیب المان با کاربری فیزیکی، آبخوریها و آب نماها هستند که معمولا با تندیسهای واقعگرا یا انتزاعی ترکیب میشوند. یک نوع دیگر آن المان بدون کاربری فیزیکی است که در این حالت المان دارای کارکرد فیزیکی مانند نشستن، آبخوری، تبلیغات نیست، اما از کارآمدی حسی و فرهنگی در خدمت فضاهای همگانی برخوردار است.
نقش المانها و مبلمان شهری در روحیه شهروندان را چطور ارزیابی میکنید؟
مبلمان شهری باید رفاه و آرامش مردم را به همراه داشته و نمودی از هنر و خلاقیت در سطح شهر باشد تا مردم آن را بخشی از هویت جمعی خود بدانند. کیفیتهایی چون نظم، زرق و برق، سادگی، وقار و صلابت و... میتوانند تجربه حسی برآمده از مواجهه با نماهای شهری باشند و همه مردم در رویارویی با شهرها چهره بناها را به خاطر می سپارند و روحیه آنها را حس می کنند.
مبلمان شهری از اثرگذارترین عوامل در فضاهای شهری در ذهن شهروندان است، تا حدی که معمولا ساکنان و حتی گردشگران مناطق مختلف یک شهر را با مبلمان و زیباییهای مخصوص به آن میشناسند. مبلمان به لحاظ موقعیت، ابعاد، تناسب، رنگ، فرم، شکل و حالت در فضاهای شهری تأثیرگذار است تا در عین توجه به ابعاد زیباشناختی شهر، پاسخگوی نیازهای استفاده کننده از آن باشد. از طرف دیگر مبلمان شهری، باید تأثیری روانی و عاطفی بر افراد در معرض آن گذارد و احساسات آنان را برانگیزد و احساس هویت، تعلق خاطر و انبساط خاطر نسبت به شهر را در شهروندان زنده سازد.
هنر طراحان و دست اندرکاران مبلمان شهری است که با چیدمان صحیح و استفاده به جا ضمن به وجود آوردن محیط و منظر مناسب و عملکردی در خور استفاده ساکنان به مسائل روحی، روانی و آرامش بخش محیط نیز توجه کافی داشته باشند.
گویا بخشی از حقوق شهروندی را هم شامل می شود؟
بله، یکی از مباحث مهم طراحی شهری، نوع طراحی بدنهها و نمادهای شهری است که همه بناهای ریز و درشت را در بر میگیرد و تنها محدود به بناهای عمومی، فرهنگی و اداری نیست. اواخر قرون وسطی در معماری و شهرسازی مفهوم چهره عمومی بناها را به عنوان بخشی از حقوق شهروندی تعریف کردهاند.
به نظر شما مهمترین دلایل نابه سامانی در طراحی نماهای شهرهای ایران چیست؟
عوامل بسیاری دخیل است، اما اعمال سلیقه مالک و کارفرما در طرح و اجرای نما، عدم حضور موثر معماران و مهندسان در طراحی بسیاری از نماهای مسکونی، نبودن ضوابط و قوانین مناسب برای نظارت بر نماهای شهری به تناسب هویت شهرهای مختلف، رواج فرهنگ چشم و هم چشمی و تظاهر و تفاخر در نماهای مسکونی و تجاری از مهمترین عوامل است.
برای هماهنگی در سیمای شهر چه پیشنهادی دارید؟
برای رسیدن به وحدت و هماهنگی در سیمای شهرها، مسئولان شهری و رسانهها باید آگاهی شهروندان از اهمیت این موضوع را افزایش دهند و معماران و طراحان شهری را به طراحی ضابطهمند و اصولی تشویق کنند.
فرایند طراحی انواع مبلمان شهر از برنامهریزی و مطالعات اولیه تا مکانیابی، طراحی حرفهای و هدفمند آنها مسیری با اهمیت است که نیاز به توجه ویژه مسئولان در بخش مدیریت شهری دارد. هر شهری بسته به پیشینه تاریخی و بستر مکانی شایسته دقت و توجه کافی در برنامهریزی و طراحی شهری است، مثلا تشویق به پژوهشهای هدفمند و کاربردی در شهرنشینی، توجه به هویت در نامگذاری فضاهای شهری، مرمت بناهای تاریخی و تغییر کاربری و احیاء آن ها با توجه به نیازهای همگانی نظارت بر گرافیک محیطی و تبلیغات شهری، برنامهریزی برای آیینها و مناسبتهای ملی و مذهبی باید مدنظر باشد.
نظر شما