مساجد تاریخی لنجان، شاهکار گردشگری مذهبی تاریخی‌+ تصاویر

به گزارش خبرنگار ایمنا از شهرستان لنجان؛ پس از ورود اسلام به سرزمین پهناور ایران، فرهنگ و هنر این پهنه با عوامل تازه ای ترکیب شد، برخورد و آمیزش عنصر ایرانی با جریان های فرهنگ، هنر و اندیشه اسلامی سیمای تازه ای به هنر ایرانی بخشید، بدون آنکه هویت و روح آن را تغییر دهد از این رو می توان گفت اماکن مذهبی ایران زمین شناسنامه معتبر مردم در این سرزمین از دورترین زمانها هستند که علاوه بر قداست و معنویت منحصر به فرد خود، بیانگر آداب و رسوم، باورها و اعتقادات، روحیه، اخلاقیات، اندیشه و عقیده نسل های گذشته بوده است.از سوی دیگر مساجد تاریخی دربین آثار میراثی در ایران اسلامی جایگاه ویژه ای را به خود اختصاص داده اند که باتوجه به باورها و اعتقادات افراد همواره به

عنوان بناهای مهم و ارزشمند درخاطره و ذهن باقی میمانند و همه ساله پذیرای مسافران فراوانی هستند.باید به این نکته نیز توجه داشت که اغلب بناهای مذهبی ایران ، به ویژه مساجد، از معماری خاصی برخوردار هستند ، چرا که سازندگان آنها به دلیل قداست و معنویت این پایگاههای مذهبی ، اوج هنر و معماری را در آنها  به کار برده و اثری بدیع و زیبا را خلق کرده اند، این زیبایی و شکوه به قدری است که پس از گذشت سالها، چشم هر بیننده ای خیره شده و مجذوب عظمت و جلال بناهای مذهبی و تاریخی کشور می شود .بسیاری از اماکن مذهبی و تاریخی ایران زمین پس از گذشت سالها، هنوز کاربری خود را داشته و با صلابت، پذیرای مشتاقان هستند ، این بناها با وجود اینکه اینکه فضایی برای گردشگری و کسب اطلاع از تاریخ، هنر و معماری گذشته هستند ، همچنان استوار، محل عبادت و معنویت نیز بوده و کاربری اصلی خود را حفظ کرده اند و از این جهت با قاطعیت می توان گفت بخش عظیمی از جلوه های هنر و زیبایی در آثار مذهبی ایران جلوه گر است و بی شک برای حفظ و نگهداری از این آثار که جزو میراث فرهنگی کشور محسوب می شوند، باید فعالیتهای مناسب و شایسته ای صورت گیرد .

شهرستان لنجان نیز از دیرباز منطقه ای مهم تلقی می‌شده است از این رو اقامت دراین منطقه اهمیت فراوانی یافت و به همین دلیل ساختن اماکن مهم و با عظمت در دستور کار حاکمان دور و نزدیک این شهر مهم ایران و جهان اسلام قرار داشته است. از قدیم‌الایام مسجد جامع یکی از اصلی‌ترین ساختمان‌های شهری در شهر‌های اسلامی محسوب می‌شده است. به طوری که حتی یکی از شاخص‌های اصلی شهر شدن یک منطقه در جهان اسلام این بوده که مسجد جامع در آن دایر باشد و نماز جمعه در آن برقرار شود. از این رو اهمیت و جایگاه ویژه مسجد جامع در شهر‌ها مشخص می‌شود. زرین شهر(ریز) هم به عنوان یک شهر قدیمی از این موضوع بهره می‌برده است.

 مسجد جامع زرین شهر«رحیم‌خان»
مسجد تاریخی«رحیم خان» مسجد جامع زرین شهر از معدود بناهایی تاریخی شهرستان لنجان است که قدمت آن مربوط به اوایل دوران قاجار است و با شماره 15190 در ردیف آثار ملی به ثبت رسیده و با شماره پلاک 157 دارای مالکیت وقفی است. ارزشهای تاریخی و  معماری مسجد رحیم خان « مسجد جامع» و قرار گیری در مجاورت باغ ملی، این بنا را به صورتی منحصر به فرد در آورده که دارای یک شبستان اصلی و تعدادی طاقنما در محوطه حیاط با تزئنیات آجرکاری خفته _راسته و آجرکاری معقلی و کاشیکاری است و و سقف آن به صورت معقر ومتصل به ستونهایی است که پایین تر از سطح زمین است شبستان جبههٔ شمالی آن الحاقی است که در دهه‌های اخیر ساخته شده‌است. تزئینات ارزشمند آجرکاری سردرب با نقوش متنوع و کاشی کاری معقلی با رنگهای مشکی و فیروزه ای و نیز سنگاب مرمرین جای گرفته
در کنار شبستان اصلی با متن وقف نامۀ آن از ویژگی های این بنای تاریخی است. در مقبرۀ جای گرفته در یکی از حجرات، کتیبۀ قدیمی موجود است که موقوفات مسجد در آن ذکر شده است. با توجه به شواهد موجود در بنا، شالودۀ

معماری بنا متعلق به دوره صفوی و به استناد کتیبه سردرب ورودی در تاریخ 1277 ه.  ق. توسط شخصی به نام رحیم خان ریزی از نوادگان آیت الله شریعت بازسازی شده است. بخشهایی از مسجد تاریخی متعلق به این دوران است.مجموعه باغ ملی که در مقابل جبهۀ جنوبی مسجد جامع قرار گرفته در گذشته گورستان قدیمی شهر بوده است که در دوران پهلوی به شکل پارک و فضای سبز در آمده است.مسجد  دارای پنج درب ورودی وخروجی است که درب اصلی آن دارای دو سکو می باشد که سردرب آن با آجر و کاشی کار شده و زنجیری بالای درب اصلی مسجد به نشانه سنبل زنجیر تراز و عدالت نصب بوده یعنی هرخطاکاری به مسجد پناه می آورد مدتی در مصونیت قرار داشته تا خود از مسجد خارج شود  و به نقل از گذشتگان، مردم محل جهت حل و رفع اختلافات بین خود در محضر عالم وقت به این مکان می آمده اند. در قسمت شرقی صحن حجره هایی تعبیه گردید که زمانی طلاب و عالمان در آن به کسب معارف و علوم

دینی پرداخته و در واقع حکم حوزه علمیه را داشته است.با گذشت زمان این قسمت از مسجد محل دفن اطباء و کدخداها، قسمت غربی صحن مسجد محل دفن خوانین، قسمت شمالی مکان دفن موذنین و مکبرین و قسمت جنوبی صحن مسجد نیز مکان دفن علما و اندیشمندان از جمله آیت الله شیخ عبدالوهاب ریزی پدر مرجع بزرگوار عالم تشیع شیخ مرتضی ریزی مدفون در تکیه ریزی تخت فولاد اصفهان است.
مسجد صباحی زرین شهر
امروز کارشناسان معتقدند جوهره اصلی میراث فرهنگی را، فرهنگ مذهبی تشکیل می دهد و مایه و بطن اصلی این جوهره  نیز اماکن مذهبی است که مسجد صباحی   زرین شهر یکی از آن اماکن به شمار می آید.  در جنوب شرقی زرین شهر و درمحلی که بنا به باور عمومی زیستگاه اولیه مردم این شهر بوده است مسجدی قراردارد که با توجه به شواهد

موجود توسط اسماعیلیان در دوران اقتدار آنان در این منطقه (قرن پنجم هجری) برای بزرگداشت حسن صباح و تکریم از وی احداث گردیده و از همین رو مسجد صباح نام گرفت که درمرور زمان بر اثر کثرت استعمال وتاثیرپذیری از لهجه ها مسجد صباحی خوانده شد. بنای اولیه این مسجد از خشت های بزرگ و ضخیم مشابه خشت های بکاررفته درساختمان آتشگاه اصفهان متعلق به دوران ساسانی بنا گردیده است و از همین رو بسیاری از باستان شناسان قدمت بنای مذکور را به دوران پیش ازاسلام مربوط  دانسته و ماهیت اولیه آن را آتشکده ای مربوط  به عصر حاکمیت ساسانیان می دانند و با تکیه بر سنت رایج  دوران اولیه اسلامی در تبدیل آتشکده ها به مساجد و زیارتگاههای اسلامی براین اعتقاد پای میفشارند . بنای قدیمی مسجد هشت ضلعی و ضخامت دیوارهای آن حدود 2متر و سقف آن گنبدی با ارتفاع متوسط بوده و راهروهایی در شمال و جنوب و یک راه ورودی به پشت بام داشت ولی اینک تنها دارای یک گنبد ودو مناره و یک صحن کوچک است .

این مسجد  درزمان احداث درداخل آبادی  بوده لیکن به تدریج با گسترش آبادی به سمت زمینهای مرتفع شمال وغرب این محل متروک شده واینک در بطن مزارع حاشیه شرق زرین شهر واقع شده است .بناهای دیگری درجوار این مسجد وجود داشته که ازآنها اینک خرابه ای برجامانده است،یکی ازاین بناها حمام صحرایی بوده که 45 سال پیش تخریب گردیده و زمین آن به مزرعه مبدل شده است،آسیاب تنوره که در ضلع جنوبی مسجد واقع بوده واینک دیواره ای از آن به جامانده

ازدیگرابنیه این محل می باشد که از تاریخی معادل حمام برخورداراست،این آسیاب با جریان آب بکار می افتاده و گندم وجو تولیدی اهالی را به آرد تبدیل میکرده است.آسیاب مذکور نیز همچون حمام صحرایی تخریب شده و محل آن اینک به مزرعه تبدیل شده است. این مسجد احتمالا باقیمانده قلاع اسماعیلیه در منطقه است که به نام حسن صباح بدین نام معروف شده است . برخی کارشناسان هم با توجه به اندازه خشتهای بنا ی اصلی که دقیقا هم اندازه وهم شکل خشتهای بنای آتشگاه اصفهان است بنای اصلی را آتشکده مربوط به پیش از اسلام می دانند که بعد ها تبدیل به مسجد شده است.

مسجد ناروندی «امام علی(ع)»

درجنوب غربی شهر چرمهین مسجدی در گذشته های دور از خشت و گل ساخته شده است که به مسجد تاریخی «ناروندی» معروف است و به شمارۀ  26183  وبه تاریخ 87/12/26 در ردیف آثار ملی به ثبت رسیده. قدمت این مسجد به دوران  قاجار باز می گردد که محدود به یک شبستان است ودرآن یک محراب وجود دارد. مساحت شبستان دویست  متر مربع است و این شبستان و یا بهتر است بگوییم مسجد  سردربی ندارد.  طبق روا یات پیران محل ، مسجد سابقاً  بین

دو قنات  قرار داشته ( یکی از قناتها در حال حاضر به فاصله 10 متری از درب ورودی مسجد قرار دارد) و حمامی  در نزدیکی آن  بوده است  و در  داخل آن  دو  درخت  چنار و  نارون  روییده  بوده  است ومردمان محل در این مکان آش نذری   می پخته اند. در قدیم که ساعت نبوده در قسمتی از مسجد ساعتی ابتکاری بوده  که به آن پنگ و پیاله می گفتند ( در حال حاضر وجود ندارد) باتوجه به اینکه قدمت این مسجد به بیش از چهارصد سال میرسد متاسفانه طی یکی دوسال اخیر دیوارهای بیرونی مسجد را با آجر نما بازسازی کردند که وجهه تاریخی آنرا از بین برده و ساختمانی سه طبقه جلوی آن ساخته اند که موجب پنهان شدن این بنای تاریخی از دید مهمانانی است که به چرمهین می آیند.

مسجد جامع زرین شهر در واقع قلب تپنده زرین شهر و مسجد صباحی و مسجد نارونی به نوعی شناسنامه و هویت شهرستان لنجان محسوب می‌شود. در نتیجه باید آن را میراث مشترک همه مردم ایران دانست. برای همین باید از همه امکانات موجود برای حفظ و نگهداری بهتر این بنای تاریخی استفاده کنیم و تخریب و صدمه به مساجد تاریخی در واقع صدمه به هویت اسلامی و ملی شهرستان لنجان است. در این میان می‌توان با توجه به هزینه بالای بازسازی و اهمیت حیاتی این ترمیم از ظرفیت و همکاری سایر دستگاه‌ها و نهادها مانند شهرداری ها و اوقاف نیز برای ترمیم این مسجد سود جست تا در آینده‌ای نزدیک شاهد ترمیم همه نقاط تخریب‌پذیر مسجد و افزایش استقامت آن در برابر حوادث طبیعی و غیرطبیعی باشیم.
02116/131/20
کانال اطلاع رسانی: https://telegram.me/imnanews