به گزارش ایمنا، موزه صبا نبش بنبست صبا در خیابان ظهیرالاسلام در میان تعداد زیادی فروشگاه و مغازه کاغذفروشی همچنان پابرجاست و یادآور مردی است که موسیقی اصیل ایرانی وامدار خدمات ارزنده اوست.
بعد از مرگ استاد ابوالحسن صبا طبق وصیت ایشان خانه وی در ۲۹ آبان سال ۱۳۵۳ به موزه تبدیل گردید. موزه استاد فقید، خانه مسکونی و اجدادی است که توسط پدرش ابوالقاسم خان پزشک دربار ناصرالدین شاه خریده شد و تا هفت پشت در آن زندگی کرده اند. خانه صبا در آبان ماه ۱۳۵۳ گشایش یافت، تشکیل خانه صبا به شکل موزه بیوگرافیک به خاطر بزرگداشت صبا و ارج نهادن به میراث ارزشمند او در موسیقی ایران بوده است. ساختمان خانه صبا بعد از مرگ او به وسیله وزارت فرهنگ و هنر از بازماندگان خریداری شد. وسایل صبا نیز بعدها توسط همسر او به موزه اهدا شد. البته درمیان این وسایل اهدایی، تعدادی از نتهای زندهیاد فرامرز پایور نیز به چشم میخورند که شاگردان استاد پایور به موزه صبا اهدا کردهاند. در دهه ۵۰ خورشیدی که خانه صبا به عنوان موزه شکل گرفت، بخشی به نام عروسکهای خانم صبا وجود نداشت. این قسمت بعدها تشکیل شد. این خانه دارای پنج اتاق، زیرزمین و حیاط کوچکی است. بخشی از موزه به تصاویر، لوازم شخصی استاد و اسناد و نامههای اداری و مکاتبات شخصی او اختصاص یافته است. قسمت دوم نیز مشتمل بر مجموعه سازهای موزه است که از منظر قدمت و ارزش، کمنظیر هستند. قسمت سوم و پایانی موزه هم به مجموعه یادگارهای خانم اسفندیاری کوه نور، همسر استاد صبا که دختر عموی نیما یوشیج بوده است، تعلق دارد. با چنین بخشهایی است که این موزه به پارهای گرانبها از تاریخ موسیقی ایران تبدیل میشود.
به مجرد وارد شدن به موزه، حوض پر از آب کوچکی را میتوان دید که وسط حیاط خودنمایی میکند. سمت راست، دالانی است که در اصل، موزه از آنجا و با عبور کردن از مقابل اتاقک نگهبانی، آغاز میشود. در ابتدای سالن، ویترینی قرار دارد که مجموعهای زیبا از وسایل شخصی صبا مانند دفتر یادداشتهای شخصی او و شعرهایی را که به خط خوش استاد بر سینه کاغذ نقش بسته به نمایش میگذارد. لکههای زرد روی دفتر یادداشت و ناخوانا بودن برخی شعرها و نوشتهها حکایت از گذر ایام عمر دارد. عینک و قلم و دوات، بنچاق قدیمی (۱۳۱۶ قمری) منزل استاد که امروز به موزه صبا تبدیل شده است، کت و شلوار رسمی او و یک ماسک گچی از صورت این هنرمند، برخی دیگر از وسایل این موزه را تشکیل دادهاند. در میانه سالن، عکسهایی از دورههای مختلف زندگی ابوالحسنخان صبا در معرض دید گذاشته شده است. این عکسها که از دوره کودکی و نوجوانی تا بزرگسالی وی را در برگرفتهاند، در واقع برشهایی از برهههای متفاوت و پرفراز و نشیب زندگی استاد را رقم زده است.
با نگاه به مجموعه یادگارهای باقی مانده از خانم صبا میتوان دریافت که او تنها همسر یک هنرمند نبوده و خود نیز در حیطه هنر فعالیتهای بسیاری داشته است. خانم صبا اولین زنی است که در ایران به نگارش دستور صنایعدستی و خیاطی پرداخته و هنرهای دستی از جمله خیاطی و گلدوزی را علاوه بر مدون کردن در قالب کتاب، تدریس نیز میکرده است. بخش مجموعه خانم صبا به ۹۰ عروسک اختصاص دارد که لباس اقوام مختلف ایران را پوشیدهاند؛ لباسهایی که بر اساس تحقیق و تفحص این خانم پژوهشگر و به وسیله خود او بر تن این عروسکها دوخته شده است. لباسها به مردم مناطق گوناگون کشور از جمله خراسان، قم، یزد، بندرعباس، گیلان، کردستان، ترکمن صحرا و... تعلق دارد. به گفته شبابی، مجموعه خانم صبا به نوعی اولین مجموعه کامل مردمشناسی در ایران به شمار میرود.
زیرزمینی که بیشتر به حوضخانههای قدیمی شبیه است، طی سالهای گذشته محلی برای تدریس استادان بزرگی چون علی اکبر شهنازی، غلامحسین بنان، علی تجویدی، فرامرز پایور، علی اصغر بهاری، احمد عبادی و... بوده است. این استادان به شاگردانی که از معلومات موسیقی خوبی برخوردار بودند و از مراحل ابتدایی فراتر رفته بودند، به آموزش اصول موسیقی میپرداختند. به طوری که امروز، بسیاری از افراد مشهور را میتوان نام برد که زمانی شاگرد همین کلاسها بودهاند.
نگاهی کوتاه به زندگی استاد صبا
ابوالحسن صبا در سال 1281 خورشیدی در تهران متولد شد. پدرش ابوالقاسم کمالالسلطنه فرزند محمدجعفر خان صدرالحکما فرزند محمودخان صبا، شاعر و نقاش بلند آوازه عهد ناصری و از مردان فاضل و هنردوست عصر خویش بود. کمالالسلطنه طبیب، ادیب و دوستدار موسیقی بود. سهتار را به زیبایی میتواخت و اولین استاد پسرش بود. صبا علاوه بر نوازندگی، گاه آهنگ نیز میساخت و علاوه بر موسیقی، ادبیات کلاسیک ایران را به خوبی میشناخت، زبان انگلیسی را میدانست و به پرورش گل نیز علاقمند بود.
ساز اصلی استاد ویولن بود که آن را نزد حسینخان هنگآفرین فراگرفت. همچنین سنتور را نزد علیاکبر شاهی و حبیب سماعی، کمانچه را نزد حسینخان اسماعیلزاده، ضرب را نزد حاجی خان ضربی، نی را نزد اکبرخان، تار را نزد استاد علینقی وزیری و سهتار را در مکتب استاد میرزاعبدالله و غلامحسین درویش به کمال رسانید. ایشان در جوانی به مدرسه کمالالملک رفت و نقاشی را فراگرفت. همچنین مهارتهایی در زمینه سوهانکاری، نجاری، ریختهگری، معرقکاری و خاتمکاری به دست آورد که در سالهای بعد در ساخت آلات موسیقی به کار گرفت. استاد صبا در سال 1306 از طرف استاد علینقی وزیری مأمور شد تا در رشت مدرسهای مخصوص موسیقی تأسیس نماید. وی نزدیک دو سال در رشت اقامت کرد و در آنجا ضمن تعلیم موسیقی، به روستاها و کوهپایههای شمال رفت و به جمعآوری آهنگهای محلی پرداخت و ارمغانهای بینظیری از این سفر به همراه آورد. زرد ملیجه، دیلمان، رقص چوبی قاسمآبادی، امیری مازندرانی و چند قطعه دیگر یادگار همین دوره از زندگی اوست.
در سال 1318 خورشیدی که رادیو تهران تأسیس شد، استاد صبا در رادیو به کار نوازندگی پرداخت ولی در همه حال در هنرستان موسیقی به کار تدریس و تحقیق موسیقی اشتغال داشت. شاگردان معروف صبا عبارتند از علی تجويدی، فرامرز پايور، حسين تهرانی، حسين ملک، حسن کسايی، غلامحسين بنان، محمد بهارلو، ابراهيم قنبری، رحمت الله بديعی، مهدی خالدی، عطاء الله خرم، همايون خرم، داريوش صفوت، لطف الله مفخم پايان و
استاد صبا متأسفانه بسیار زود وفات یافتند. ایشان در 29 آذر 1336 در سن55 سالگی به علت ناراحتی قلبی چشم از جهان فروبست. آرامگاه استاد در ظهیرالدوله شمیران در خیابان دربند واقع شده است.
12168/135/8
کانال اطلاع رسانی: https://telegram.me/imnanews
بعد از مرگ استاد ابوالحسن صبا طبق وصیت ایشان خانه وی در ۲۹ آبان سال ۱۳۵۳ به موزه تبدیل گردید. موزه استاد فقید، خانه مسکونی و اجدادی است که توسط پدرش ابوالقاسم خان پزشک دربار ناصرالدین شاه خریده شد و تا هفت پشت در آن زندگی کرده اند. خانه صبا در آبان ماه ۱۳۵۳ گشایش یافت، تشکیل خانه صبا به شکل موزه بیوگرافیک به خاطر بزرگداشت صبا و ارج نهادن به میراث ارزشمند او در موسیقی ایران بوده است. ساختمان خانه صبا بعد از مرگ او به وسیله وزارت فرهنگ و هنر از بازماندگان خریداری شد. وسایل صبا نیز بعدها توسط همسر او به موزه اهدا شد. البته درمیان این وسایل اهدایی، تعدادی از نتهای زندهیاد فرامرز پایور نیز به چشم میخورند که شاگردان استاد پایور به موزه صبا اهدا کردهاند. در دهه ۵۰ خورشیدی که خانه صبا به عنوان موزه شکل گرفت، بخشی به نام عروسکهای خانم صبا وجود نداشت. این قسمت بعدها تشکیل شد. این خانه دارای پنج اتاق، زیرزمین و حیاط کوچکی است. بخشی از موزه به تصاویر، لوازم شخصی استاد و اسناد و نامههای اداری و مکاتبات شخصی او اختصاص یافته است. قسمت دوم نیز مشتمل بر مجموعه سازهای موزه است که از منظر قدمت و ارزش، کمنظیر هستند. قسمت سوم و پایانی موزه هم به مجموعه یادگارهای خانم اسفندیاری کوه نور، همسر استاد صبا که دختر عموی نیما یوشیج بوده است، تعلق دارد. با چنین بخشهایی است که این موزه به پارهای گرانبها از تاریخ موسیقی ایران تبدیل میشود.
به مجرد وارد شدن به موزه، حوض پر از آب کوچکی را میتوان دید که وسط حیاط خودنمایی میکند. سمت راست، دالانی است که در اصل، موزه از آنجا و با عبور کردن از مقابل اتاقک نگهبانی، آغاز میشود. در ابتدای سالن، ویترینی قرار دارد که مجموعهای زیبا از وسایل شخصی صبا مانند دفتر یادداشتهای شخصی او و شعرهایی را که به خط خوش استاد بر سینه کاغذ نقش بسته به نمایش میگذارد. لکههای زرد روی دفتر یادداشت و ناخوانا بودن برخی شعرها و نوشتهها حکایت از گذر ایام عمر دارد. عینک و قلم و دوات، بنچاق قدیمی (۱۳۱۶ قمری) منزل استاد که امروز به موزه صبا تبدیل شده است، کت و شلوار رسمی او و یک ماسک گچی از صورت این هنرمند، برخی دیگر از وسایل این موزه را تشکیل دادهاند. در میانه سالن، عکسهایی از دورههای مختلف زندگی ابوالحسنخان صبا در معرض دید گذاشته شده است. این عکسها که از دوره کودکی و نوجوانی تا بزرگسالی وی را در برگرفتهاند، در واقع برشهایی از برهههای متفاوت و پرفراز و نشیب زندگی استاد را رقم زده است.
با نگاه به مجموعه یادگارهای باقی مانده از خانم صبا میتوان دریافت که او تنها همسر یک هنرمند نبوده و خود نیز در حیطه هنر فعالیتهای بسیاری داشته است. خانم صبا اولین زنی است که در ایران به نگارش دستور صنایعدستی و خیاطی پرداخته و هنرهای دستی از جمله خیاطی و گلدوزی را علاوه بر مدون کردن در قالب کتاب، تدریس نیز میکرده است. بخش مجموعه خانم صبا به ۹۰ عروسک اختصاص دارد که لباس اقوام مختلف ایران را پوشیدهاند؛ لباسهایی که بر اساس تحقیق و تفحص این خانم پژوهشگر و به وسیله خود او بر تن این عروسکها دوخته شده است. لباسها به مردم مناطق گوناگون کشور از جمله خراسان، قم، یزد، بندرعباس، گیلان، کردستان، ترکمن صحرا و... تعلق دارد. به گفته شبابی، مجموعه خانم صبا به نوعی اولین مجموعه کامل مردمشناسی در ایران به شمار میرود.
زیرزمینی که بیشتر به حوضخانههای قدیمی شبیه است، طی سالهای گذشته محلی برای تدریس استادان بزرگی چون علی اکبر شهنازی، غلامحسین بنان، علی تجویدی، فرامرز پایور، علی اصغر بهاری، احمد عبادی و... بوده است. این استادان به شاگردانی که از معلومات موسیقی خوبی برخوردار بودند و از مراحل ابتدایی فراتر رفته بودند، به آموزش اصول موسیقی میپرداختند. به طوری که امروز، بسیاری از افراد مشهور را میتوان نام برد که زمانی شاگرد همین کلاسها بودهاند.
نگاهی کوتاه به زندگی استاد صبا
ابوالحسن صبا در سال 1281 خورشیدی در تهران متولد شد. پدرش ابوالقاسم کمالالسلطنه فرزند محمدجعفر خان صدرالحکما فرزند محمودخان صبا، شاعر و نقاش بلند آوازه عهد ناصری و از مردان فاضل و هنردوست عصر خویش بود. کمالالسلطنه طبیب، ادیب و دوستدار موسیقی بود. سهتار را به زیبایی میتواخت و اولین استاد پسرش بود. صبا علاوه بر نوازندگی، گاه آهنگ نیز میساخت و علاوه بر موسیقی، ادبیات کلاسیک ایران را به خوبی میشناخت، زبان انگلیسی را میدانست و به پرورش گل نیز علاقمند بود.
ساز اصلی استاد ویولن بود که آن را نزد حسینخان هنگآفرین فراگرفت. همچنین سنتور را نزد علیاکبر شاهی و حبیب سماعی، کمانچه را نزد حسینخان اسماعیلزاده، ضرب را نزد حاجی خان ضربی، نی را نزد اکبرخان، تار را نزد استاد علینقی وزیری و سهتار را در مکتب استاد میرزاعبدالله و غلامحسین درویش به کمال رسانید. ایشان در جوانی به مدرسه کمالالملک رفت و نقاشی را فراگرفت. همچنین مهارتهایی در زمینه سوهانکاری، نجاری، ریختهگری، معرقکاری و خاتمکاری به دست آورد که در سالهای بعد در ساخت آلات موسیقی به کار گرفت. استاد صبا در سال 1306 از طرف استاد علینقی وزیری مأمور شد تا در رشت مدرسهای مخصوص موسیقی تأسیس نماید. وی نزدیک دو سال در رشت اقامت کرد و در آنجا ضمن تعلیم موسیقی، به روستاها و کوهپایههای شمال رفت و به جمعآوری آهنگهای محلی پرداخت و ارمغانهای بینظیری از این سفر به همراه آورد. زرد ملیجه، دیلمان، رقص چوبی قاسمآبادی، امیری مازندرانی و چند قطعه دیگر یادگار همین دوره از زندگی اوست.
در سال 1318 خورشیدی که رادیو تهران تأسیس شد، استاد صبا در رادیو به کار نوازندگی پرداخت ولی در همه حال در هنرستان موسیقی به کار تدریس و تحقیق موسیقی اشتغال داشت. شاگردان معروف صبا عبارتند از علی تجويدی، فرامرز پايور، حسين تهرانی، حسين ملک، حسن کسايی، غلامحسين بنان، محمد بهارلو، ابراهيم قنبری، رحمت الله بديعی، مهدی خالدی، عطاء الله خرم، همايون خرم، داريوش صفوت، لطف الله مفخم پايان و
استاد صبا متأسفانه بسیار زود وفات یافتند. ایشان در 29 آذر 1336 در سن55 سالگی به علت ناراحتی قلبی چشم از جهان فروبست. آرامگاه استاد در ظهیرالدوله شمیران در خیابان دربند واقع شده است.
12168/135/8
کانال اطلاع رسانی: https://telegram.me/imnanews
نظر شما