تلاش برای ارتقاء فضاهای بی دفاع شهری تا سال 1400

به گزارش ایمنا، فضاهای بی دفاع شهری اگرچه عنوانی ناملموس برای ماست، اما بدون تردید هریک از ما در زندگی شهری، حضور در یکی از این فضاها را تجربه کرده ایم؛ فضاهایی که احساس ناامنی را در ما تقویت می کند.
وقتی پیرامون "فضاهای بی دفاع شهری"مطالعه کنیم، به عناوینی مانند زمین های بایر و خانه های متروکه مواجه می شویم که شاید واژه های آشناتری برای ما هستند؛ فضاهایی که برای عمل مجرمانه نیز مناسب ترند.
همه ما ممکن است برای رسیدن به خانه یا محل تحصیل و کار، گذر از کوچه های طولانی و باریکی را تجربه کرده باشیم که خلوت بودن آن کوچه هر لحظه به هراس از وقوع اتفاقی که امنیت مان را به خطر بیندازد، افزوده است و این هراس وقتی بیشتر می شود که پس از غروب آفتاب و تاریک شدن هوا از این کوچه ها عبور کنیم.
بزرگراه ها نیز به علت جدا افتادن از محلات پیرامون خود و به کار نگرفتن عناصر کالبدی مناسب، احساس ناامنی را در شهروندان تقویت می کنند.
برخی پارک‌ها و بوستان‌های کوچک هم گاهی به مکان‌های ناامن برای شهروندان تنها تبدیل می‌شوند. شمشادهای بلند در برخی از بخش های پارک فضای مناسبی برای وقوع جرم می شوند، تاجایی که اگر برحسب اتفاق مجبور شدید پیاده از چنین فضایی عبور کنید، نگران می شوید.
 این فضا‌ها می‌توانند پنهان از دید یا در معرض دید باشند، اما وجه مشترکشان این است که برای انجام اعمال مجرمانه؛ از ریختن  زباله و ضایعات گرفته تا خرید و فروش موادمخدر، سرقت و تعدی و تعرض مناسب اند.
"فضاهای بی‌دفاع" همان نامی است که کارشناسان روی نقاط شهری این چنینی می‌گذارند.
زیرپل ها، گذرگاه‌های زیرزمینی، ساختمان‌های مخروبه و خالی از سکنه، خانه‌های متروکه، باغ‌ها و بسیاری از فضاهای دیگری که در زمان های متفاوت دارای کارکردهای متفاوت هستند نیز می توانند فضای بی‌دفاع شهری باشند و به محل تجمع اوباش و معتادان تبدیل ‌شوند و آسایش شهروندان را سلب کنند.
این فضا‌ها معمولاً بدون مالک هستند و یا در صورت داشتن مالک، نگهداری درستی از آنها نمی‌شود.
متروکه بودن، نبود حضور یا استفاده مستمر، کمبود و فقدان نور و روشنایی، نداشتن علائم و تابلوهای شناسایی، باریک بودن معبر و کاهش قابلیت‌های کنترل و نظارت از سوی شهروندان از ویژگی‌های فضاهایی است که فضاهای بی‌دفاع شهری نام دارند.
یک چهارم مساحت شهر اصفهان بافت ناکارآمد شهری است
شهرداری‌ می‌تواند با اقدامات لازم، آسیب پذیری را از چنین فضاهایی حذف و نسبت به امن کردن آنها اقدام کند؛ ساماندهی هر فضایی در محدوده شهری که باعث تضییع حقوق شهروندی شود و امنیت شهروندان را به مخاطره ‌اندازد، ضروری است. 
مشاور معاونت شهرسازی و معماری شهرداری اصفهان و رییس اداره مطالعات وبرنامه ریزی شهری معاونت شهرسازی و معماری شهرداری اصفهان در این باره به خبرنگار "ایمنا"می گوید: امروزه با گسترش فیزیکی و اجتماعی شهرها تبدیل شدن آن ها به مراکز ناهمگون جمعیتی، اجتماعی و اقتصادی، میزان ناهنجاری و آسیب های اجتماعی به مراتب افزایش یافته است.
"فریاد پرهیز" با توجه به اینکه بیشتر افزایش ناهنجاری های اجتماعی ، در نواحی مرکزی و حاشیه شهرها اتفاق می افتد، می افزاید: در نواحی مرکزی به خاطر وجود بافت های فرسوده زیادی که وجود دارد ، ناهنجاری های اجتماعی بیشتری به چشم می خورد.
وی با اعلام اینکه شهر اصفهان 4 هزار هکتار بافت ناکارآمد شهری دارد ، اظهارمی کند: در واقع یک چهارم مساحت شهر اصفهان بافت ناکارآمد شهری است که این بافت ها از لحاظ ریزدانگی، نفوذ ناپذیری و ناپایداری در وضعیت خوبی قرار ندارند.
رییس اداره مطالعات و برنامه ریزی شهری معاونت شهرسازی و معماری شهرداری اصفهان اضافه می کند: در بخش حاشیه های اطراف شهر، اسکان های غیر رسمی را شاهد هستیم که بیشتر افراد مهاجر را در خود جای داده و باعث افزایش ناهنجاری ها و آسیب های اجتماعی شده است؛ شاید یکی از دلایل آن نحوه خدمات رسانی به این محدوه هاست که کمتر از بخش های دیگر صورت گرفته است.
وی می گوید: ناهنجاری های اجتماعی به دلایل مختلفی از جمله اینکه وجود مشکلات در محیط مسکونی افراد، ساختارهای نامناسب شغلی، ناکامی اجتماعی و فقر اقتصادی صورت می گیرد و زمینه بروز آسیب های اجتماعی و رشد بی رویه ناهنجاری های اجتماعی را فراهم می کند.
وی تصریح می کند: افزایش ارتکاب جرایم از جمله مشکلات پیچیده همه کلانشهرها به شمار می رود و البته این مشکلات در کلانشهرهای تهران، مشهد و کرمانشاه عدیده تر هستند.
پرهیز معتقد است: این موضوع از یک سو باعث افزایش هزینه های زندگی شهروندان و صرف بودجه های کلان در خصوص پیشگیری می شود و از سوی دیگر افزایش ناهنجاری های اجتماعی ضعف کارآیی دستگاه های انتظامی و قضایی را به وجود می آورد.
وی با اشاره به اینکه امروزه ساکنان اکثر مجتمع های آپارتمانی افراد مستأجر یا مهاجر هستند ، اظهارمی کند: خیابان های پرتراکم و ساخت و سازهای نامناسب بر اساس شرایط مکانی شکل گیری انواع بزهکاری ها را به دنبال دارند.
مشاور معاونت شهرسازی و معماری شهرداری اصفهان اضافه می کند: محیط زمینه ساز بروز جرایم و آسیب های اجتماعی است و در کنار شرایط کالبدی و محیط، عوامل اجتماعی،  اقتصادی و فرهنگی حاکم بر محلات نیز خود عامل افزایش جرایم هستند.
به گفته وی، اگر شرایط مختلف اجتماعی و اقتصادی مجرم به صورت عمیق بررسی شود، نتیجه آن شکل دیگری به خود خواهد گرفت، چنانچه بتوان امکان جرم و فرصت های بزهکاری را از جنبه های مختلف مکانی ، فضایی و اجتماعی از مجرم سلب کنیم یا کاهش دهیم ، جامعه بسیار سریعتر راه سلامت را در پیش می گیرد.
پروژه ای تحقیقاتی  و کاربردی در حال انجام است
پرهیز خاطرنشان می کند: بر اساس جمع بندی هایی که در کارگروه های مختلف اداره مطالعات و برنامه ریزی شهری معاونت شهرسازی و معماری شهرداری اصفهان انجام شد، به این نتیجه رسیدیم پروژه ای تحقیقاتی و کاربردی در ارتباط با سنجش مکانی - فضایی جرایم شهری و ناهنجاری اجتماعی از طریق پیشگیری جرم با طراحی محیطی به منظور شناسایی فضاهای بی دفاع شهری تعریف شود.
وی می افزاید: این پروژه در راستای شاخص های برنامه اصفهان 1400 است که برای ارتقاء این شاخص ها که بر اساس عدد پایه از پروژه در سال 96 به دست می آید، تا سال 1400 باید برای ارتقاء فضاهای بی دفاع موجود تلاش نموده و هر سال پروژه های معرفی شده موضعی را در راستای ارتقاء شاخص فضاهای بی دفاع شهری انجام دهیم.
رییس اداره مطالعات و برنامه ریزی شهری معاونت شهرسازی و معماری شهرداری اصفهان خاطرنشان می کند: در این راستا فراخوانی در بین دانشگاه های استان اصفهان منتشر شد و 10 دانشگاه در این فراخوان شرکت کردند.
وی ادامه می دهد: بر اساس جمع بندی در این کارگروه ها و کارشناسان مدیریت های مختلف معاونت شهرسازی و معماری و اداره مطالعات وبرنامه ریزی ، 2 دانشگاه آزاد اسلامی نجف آباد و دانشگاه پیام نور شهر اصفهان بالاترین امتیاز را به خود اختصاص دادند و از این 2 دانشگاه به صورت مشترک خواسته شد تا موضوع ارتقاء شاخص فضاهای بی دفاع شهری را مورد بررسی قرار داده و جنبه های اجتماعی و فرهنگی و اقتصادی این موضوع بررسی نمایند.
پرهیز با اشاره به اینکه جلسات راهبری آن در معاونت شهرسازی با حضور مدیران شهری و استانی برگزار شده است، می افزاید: در جلسات بررسی فضاهای بی دفاع شهری مسئولان بهزیستی و نیروی انتظامی نیز حضور داشتند. 
وی می گوید: این پروژه بر اساس شرح خدمات در قالب 2 گام تعریف شد که گام اول درباره مطالعات پایه است و  موضوع شناخت محدوده مورد مطالعه را شامل می شود و در بخش دوم مطالعات تعیین، ارزیابی و ارایه راهبردها و طرح های پیشنهادی را شامل می شود.
این دکترای برنامه ریزی شهری اظهار می کند: در گام اول بیشتر مطالعات در خصوص امنیت شهری، مؤلفه ها و کیفیت محیطی، مورد بررسی قرار می گیرد و دیدگاه ها و نظریات مختلف را مد نظر قرار می دهد و در بخش دوم حوزه فراگیر شهر اصفهان بررسی می شود که در این حوزه مطالعات اسنادی جرایم شهری جهت شناسایی کانون های جرم خیز در حوزه فراگیر و دیگر بحث حوزه خرد را بررسی می کنیم.
وی ادامه می دهد: در حوزه خُرد مناطق 15 گانه شهرداری اصفهان مد نظر است که بررسی کیفیت و تنوع کاربری های محیطی، سرزندگی فضاها و نوع فعالیت های اجتماعی و مشارکت شهروندان بر اساس ترکیب جمعیتی استفاده کنندگان از فضا و زمان حضور و کاربری های جاذب جمعیت بر اساس گروه های سنی، جنسی ، اجتماعی در مناطق 15 گانه مورد بررسی قرار می گیرد و با استفاده از نرم افزارهای مختلفی که در رابطه با تایید جرم و اطلاعات جغرافیایی وجود دارد، خوشه بندی مورد نظر انجام می شود.
پرهیز با بیان اینکه مطالعات پیمایش میدانی برای شناسایی فضاهای بی دفاع شهری در حورزه مورد مطالعه انجام می گیرد، می افزاید: شناسایی انواع جرم های شهری و مکان های رویداد آن هم در این ارتباط مورد بررسی قرار می گیرد.
وی اضافه می کند: در بخش گام دوم در حوزه فراگیر تحلیل مطالعات اسنادی جرایم بر اساس مکان های جرم خیز مورد مطالعه است که بر اساس روش های مختلف بررسی اینکه بیشترین جرم ها از جمله سرقت به عنف، باج گیری ، خشونت های شهری و یا جرایم موادمخدر در چه زمان هایی پُر رنگ می شود، نیز مورد بررسی قرار می گیرد، البته در حوزه خرد هم این موضوعات، مورد بررسی قرار می گیرد و در نهایت مناطق 15 گانه شهرداری اصفهان را بر اساس نوع جرم و کیفیت امنیت مورد بررسی قرار می دهیم.
رییس اداره مطالعات و برنامه ریزی شهری معاونت شهرسازی و معماری شهرداری اصفهان خاطر نشان می کند: خروجی که از این پروژه انتظار می رود ، ارایه راهبردها و طرح های پیشنهادی است و البته در این باره ارایه چشم انداز طرح در حوزه های فراگیر و عملیاتی، در حوزه خرد - مناطق 15 گانه شهرداری اصفهان و ارایه جدول های راهبردهای طراحی در 4 بخش کالبدی، فضایی، عملکردی ، مدیریتی و اجتماعی بسیار حائز اهمیت است.
وی معتقد است باید این مباحث منتج به شناسایی و معرفی پروژه های موضعی و موضوعی در هر یک از مناطق 15 گانه شهرداری اصفهان شود و بر اساس اولویت بندی که در معاونت شهرسازی بر اساس خروجی پروژه گرفته می شود و همچنین سناریوهای خروجی پروژه، اولویت بندی انجام گردد.
پرهیز تاکید می کند: لازم است در فضاهای بی دفاع طراحی هایی از لحاظ شهرسازی صورت گیرد تا این فضاها به فضاهای با دفاع شهری و مقاوم در برابر ناهنجاری های اجتماعی تبدیل شود.
از نشانه های اصلی فضای امن شهری، رونق و حیات جاری در آن است
شوراهای شهر نیز از جمله نهادهایی هستند که می‌توانند مانع بروز و ایجاد فضاهای بی‌دفاع شهری شوند.
امروزه طراحی محیط برای پیشگیری از وقوع جرم، بخشی مهم از دانش شهرسازی و عمران شهری را شکل می دهد. دسترسی ها، نورپردازی، بافت شهرها، گره های شهری، بن بست ها، مسیرهای کم تردد، ایستگاه های مترو، پارک ها و فضاهای سبز درون شهرها همگی می تواند موضوع مورد توجه مسئولان و مدیران شهری در کنترل فضا برای تقلیل میزان جرائم باشند.
عضو شورای اسلامی شهراصفهان با بیان اینکه در جلسات کمیته نظارتی با شهروندان ارتباط مستقیم داریم و بازدید منظم از محلات یکی از برنامه هاست، عنوان می کند: در بازدید از پروژه های در حال اجرا، نیازهای محلات نیز بررسی می شود که تأمین امنیت یکی از آنهاست.
نداواشیانی پور از مکان های ساخته شده در برخی از محلات گفته که بدون استفاده رها شده اند و وضعیت آنها از نظر امنیت در کمیته های نظارتی بررسی و توسط شهرداری مناطق برای رفع مشکل اقدام می شود.
وی ادامه می دهد: یکی از نشانه های اصلی فضای امن شهری، رونق و حیات جاری در آن است و پلیس نیز تایید می کند که تامین امنیت یک مکان پر رونق برای آنها بسیار راحت تراز یک مکان خالی است؛ آرامش فضای شهری از ابتدا به وسیله پلیس تأمین نمی شود، ولی با حضور پلیس تضمین می شود.
عضو شورای اسلامی شهراصفهان با بیان اینکه آرامش فضای شهری ابتدا به وسیله شبكه ناخودآگاه و پیچیده اجتماعی و استانداردهای موجود میان شهروندان حفظ می شود، می افزاید: باید چشم هایی همواره خیابان را بنگرند،چشم های كسانی كه ما همواره آنان را مالكان طبیعی وحقیقی خیابان می نامیم.
وی معتقد است پیاده روهای خیابان باید به صورت مداوم مورد استفاده قرارگیرد تا برچشم های ناظر برخیابان افزوده شود و به ساکنان شیوه نظارت به خیابان آموزش داده شود.
بررسی موقعیت برخی محلات و کاربری اراضی آن ها نشان می دهد زمین های بایر به نوعی تهدید و فرصت محسوب می شود. تهدید به این دلیل که این زمین ها با گوشه های کنج و کم نور شان در شب زمینه بروز ناهنجاری های اجتماعی و عدم امنیت را فراهم می کند و فرصت به این دلیل که می تواند به انواع کاربری های مورد نیاز محلات و به خصوص کاربری های 24 ساعته برای افزایش نظارت اجتماعی و ارتقای امنیت تبدیل شود.
09134/115