«صحیفه سجادیه» از معجزات اسلام است

به گزارش ایمنا، صحیفه به معنای ورق، کتاب، و نامه است. صحیفه کامله سجادیه، اثر جاودانه حضرت زین العابدین علیه السلام، یکی از جامع‌ترین و ارزنده‌ترین منابع فرهنگی ناب اسلامی است که در میان آثار به‌جا مانده از این امام سجاد (ع) از همه مهمتر است.
گفته‌اند علت اینکه کتاب را «صحیفه کامله» نامیده‌اند، این است که نزد «زیدیه» نسخه‌ای از صحیفه هست که کامل نیست، بلکه در حدود نصف صحیفه کامله است. امامیه به این سبب، صحیفه موجود نزد خویش را صحیفه کامله گویند.
این کتاب شریف، دومین کتابی است که در صدر اسلام تدوین شده است. از جهت اهمیت پس از قرآن و نهج البلاغه قرار دارد و « اخت القران » (خواهر قرآن)، «زبور آل محمد» و «انجیل اهل بیت» لقب گرفته است.
این اثر، اگرچه در موضوع دعا و نیایش است، ولی شامل بسیاری از حقایق علوم و معارف اسلامی و عرفانی، و قوانین و احکام شرعی و مسائل حساس سیاسی و اجتماعی و تربیتی و اخلاقی است که در شکل و قالب دعا امام بدانها اشاره کرده‌است.
انتساب صحیفه سجادیه به حضرت زین العابدین علیه السلام مورد قبول تمام علمای اسلام از همه‌ی فرقه‌هاست و هیچکس در این باره تردیدی ندارد. بسیاری از علما این مجموعه ارزشمند را از جمله متواترات دانسته‌اند که کمترین نیازی به بررسی صحت و سقم سند آن نیست.
صحیفه از پرنسخه‌ترین کتابهای حدیثی است. نسخه‌های خطی این کتاب در ایران بیش از سه هزار نسخه‌است. صحیفه سجادیه نخستین بار توسط ویلیام چیتیک به زبان انگلیسی ترجمه شده‌است.
بنا بر روایت جعفر بن محمد حسنی، اصل صحیفه‌ی سجادیه مشتمل بر هفتاد و پنج دعاست. متوکل بن هارون که این کتاب را گردآوری کرده معتقد است یازده فقره دعا از اصل دعاها مفقود شده؛ و به همین دلیل شصت و چهار دعا را روایت کرده است.
در روایت محمد بن احمد بن مسلم مطهری فقط پنجاه و چهار دعا چنانکه امروزه هم از صحیفه می‌بینیم موجود است. بنابراین از اصل صحیفه بیست و یک دعا افتاده است و در حال حاضر آنچه از صحیفه کامله سجادیه باقی مانده است، همین 54 دعاست.
تفسیرها
با توجه به جایگاه والای صحیفه سجادیه، این «زبور آل محمد » که به «اخت القرآن» (خواهر قرآن) هم ملقب شده است، و انبوه حقایق و معارفی که در آن موجود است، سال‌های زیادی است که علمای بزرگ و اندیشمندان فرهیخته شرح و تفسیر‌های متعددی بر آن نوشته‌اند که تعدادشان از شصت تجاوز می‌کند.
یکی از بهترین این تفاسیر مربوط به حکیم و فقیه و ادیب بزرگ، مرحوم سید علی‌خان کبیر مدنی شیرازی به نام «ریاض السالکین» است؛ و غیر از او، محققینی همچون ملا محمد محسن فیض کاشانی و شیخ بهاء الدین عاملی و میرداماد و مرحوم علامه مجلسی نیز بر صحیفه شرح نوشته‌اند.
ترجمه ها
‏1- ترجمه علامه مرحوم میرزا ابو الحسن شعرانی.
2- ترجمه مرحوم مهدی الهی ‏قمشه‏ای.
3- ترجمه مرحوم فیض الاسلام.
4- ترجمه مرحوم صدر بلاغی.
5- ترجمه ‏عمادزاده اصفهانی.
6- ترجمه محمد آیتی.
7- ترجمه سید احمد فهری.
8- ترجمه واحد ‏تحقیقات سازمان حج و اوقاف و امور خیریه.
9- ترجمه مرحوم دكتر اسد الله مبشری.
10- ‏ترجمه حسین انصاریان.
11- ترجمه داریوش شاهین.
12- ترجمه مرحوم جواد فاضل.
13- ‏ترجمه محسن غرویان - عبد الجواد ابراهیمی.
 
از ترجمه‏ های مذكور با اذعان به مقام شامخ علمی مترجمان و تشكر از سعی آن بزرگان،  شماره ‏های اول، دوم و پنجم نثری دشوار ‏دارد و به زبان روز نیست. ترجمه‏ های چهارم، ‏ششم، هفتم، هشتم، نهم و دهم به زبان روز بوده، از نظر صحت ترجمه نیز جای ‏بحث ‏ندارد. ‏
 ترجمه شماره یازده نثری بسیار زیبا دارد، ولی از نظر صحت‏ ترجمه قابل تأمل است. ‏ترجمه شماره دوازده اثر مرحوم جواد فاضل را نمی ‏توان ترجمه نامید. آن زنده‏ یاد هرچه دل ‏تنگش‏ خواسته تحت عنوان ترجمه با نثری زیبا و ارزنده نگاشته است. ‏
 ترجمه شماره سیزده نیز در یكی از مجلات تحقیقی مورد ایراد و اشكالات فراوان واقع ‏گردیده و مترجمان محترم نیز تاكنون به نقد مزبور پاسخی نداده ‏اند. ‏
محققین معتقدند كه سند صحیفه سجادیه متواتر است. مرحوم آیت ‏الله العظمی بروجردی ‏‏(ره) رساله‏ ای درباره سند صحیفه سجادیه و پاسخ به اشكالاتی كه بر سند آن وارد شده، ‏نگاشته و در آن سلسله ‏اجازات خود را نقل كرده است. ‏
‏«كتاب‏شناس بزرگ‏» مرحوم علامه شیخ آقا بزرگ تهرانی در كتاب ‏ارزنده «الذریعة الی ‏تصانیف الشیعه‏» از 66 شرح صحیفه سجادیه ‏با ذكر مشخصات، نامبرده است. متفكر ‏بزرگ «باقر شریف قرشی‏»،پس از نقل شرح ‏های فوق، دو شرح دیگر را به آنها اضافه ‏كرده ‏است. ‏
صحیفه هم‌چنین به زبان‌های انگلیسی، فرانسوی، ترکی، اردو، اسپانیولی، بوسنیایی، آلبانیایی، تامیلی(جنوب هند) و... ترجمه شده است.
محتوا
صحیفه سجادیه تنها شامل راز و نیاز با خدا و بیان حاجت در پیشگاه وی نیست، بلکه مجموعه‌ای مشتمل بر بسیاری از علوم و معارف اسلامی است که در آن مسائل عقیدتی، فرهنگی، اجتماعی، سیاسی و پاره‌ای از قوانین طبیعی و احکام شرعی در قالب دعا بیان شده است.
در بخش ارتباط با خداوند طبق مقتضای زمان‌های مختلف و احوال گوناگون دعاهایی بیان شده است، برخی دعاهای آن سالی یکبار، همچون دعای عرفه و وداع ماه رمضان، و برخی هر ماه یکبار، مانند دعای دیدن هلال، و برخی در هفته و برخی برای هر شبانه روز قرار داده شده است.
عناوین دعاهای صحیفه مختلف است و بسیاری از معارف اسلامی در ضمن دعاهای صحیفه بیان شده است؛ در این کتاب، مباحث خداشناسی، هستی‌شناسی، عالم غیب، فرشتگان، رسالت انبیا، جایگاه پیامبر و اهل‌بیت(ع)، امامت، فضایل و رذایل اخلاقی، گرامی‌داشت اعیاد، مسائل اجتماعی و اقتصادی، اشارات تاریخی، یادآوری نعمت‌های مختلف خداوند، آداب دعا، تلاوت، ذکر، نماز، عبادت و... در قالب دعا بیان شده است. معروف‌ترین دعای صحیه دعای مکارم الاخلاق است.
یکی از مضامین مهم سیاسی-دینی صحیفه، مساله امامت است. همچنین عقیده تشبیه در آن نفی شده است.
صحیفه سجادیه در کلامِ بزرگان
امام خمینی(ره) در زمان هدیه کتاب صحیفه سجادیه به نوه خویش، سید علی، در نامه‌ای خطاب به ایشان، به معارف الهی این کتاب و نعمت‌هایی که در این سفره معنوی در اختیار انسان‌ها قرار گرفته، اشاره دارد. ایشان می‌نویسد: «صحیفه کامله سجادیه، نمونه کامل قرآن صاعد است و از بزرگ‌ترین مناجات‌های عرفانى در خلوت‌گاه انس است که دست ما کوتاه از نیل به برکات آن است؛ آن کتابى است الهى که از سرچشمه نور خداوند نشأت گرفته و طریقه سلوک اولیاى بزرگ و اوصیاى عظیم‌الشأن را به اصحاب خلوت‌گاه الهى مى آموزد.
مقام معظم رهبری، در یکی از سخنرانی های خود می فرماید:
...شما ملاحظه فرمایید که امام سجاد علیه الصّلاة والسّلام، آن مرکز نورانیّت، آن معدن معنویت و کمال، زیْنِ همه عابدین عالم، در دعاهای صحیفه سجادیه، با خود چگونه مواجه میشود و خود را چطور در مقابل پروردگار عالم قرار می دهد و استغاثه می کند! در نیمه شب و بعد از نماز شب؛ آن هم نه نماز شبِ آدم معمولی و عادی، بلکه نماز شبِ سیّد سجاد، آن امام همام به پروردگار عالم رو می کند و میگوید: «و هذا مقام من استجبی لنفسه منک و سخط علیها و رضی عنک». یعنی «پروردگارا! من به خاطر نفس خودم، به خاطر ضعفها و نقصهای خودم از تو شرمنده‌ام. بر نفس خود خشمگینم و از تو راضی ام.» این جمله را امام سجاد علیه‌الصّلاة والسّلام، به پروردگار عالم میگوید: «فتلقّیک بنفس خاشعه و رقبة خاضعه.» بازنگری در خود این است، که انسان، آسمان کمال را مرحله پس از مرحله طی میکند و کامل میشود. اگر انسانهای والا پدید می‌آیند و اگر معنویّات و زیباییها خود را ظاهر میکنند و نشان میدهند، همه بر اثر بازنگری در خود و دیدن نقایص و عیبهای خود است...   ۱۳۷۵/۰۱/۲۸
شهید مطهری(ره) صحیفه سجادیه را از معجزات اسلام دانسته و معتقد است: «این اسلام بود که در دامن خویش شاگردانی تربیت کرد که این‌گونه معجزه‌آسا سخن گفته‌اند». ایشان می‌نویسد: «اگر ما هیچ دلیل دیگرى غیر از دعاهایى که از على بن ابى طالب(ع) و زین العابدین(ع) ...نداشتیم و اسلام در چهارده قرن چیز دیگرى نداشت، همین که توسط دو تن از شاگردهاى اسلام از آن دنیاى بدویت و جهالت دو اثر این چنینى ظاهر شده کافى است. آن قدر این‌ها اوج و رفعت دارد که اصلًا اعجاز [است]، جز این چیزى نیست.»
سید جعفر شهیدی معتقد است این ادعیه در مقابل دعاهای ائمه دیگر، کامل‌ترند. ایشان در وجه تسمیه این صحیفه به «صحیفه کامله سجادیه» پس از ذکر احتمالاتی چند می‌نویسد: «آن چه به طور حدس در این باره می‌توانیم بگوییم این است که این مجموعه از آن جهت «کامله» گفته شده که دستوری کامل برای درخواست حاجات بنده از خدای تعالی است ... این ادعیه در مقابل دعاهای ائمه دیگر، به کامله ملقب شده است.»
پروفسور آنه ماری شیمل محقق آلمانی می‌گوید: «من خودم همواره دعاها، احادیث و اخبار اسلامی را از اصل عربی آن می‌خوانم. بخش کوچکی از کتاب مبارک صحیفه سجادیه را به آلمانی ترجمه و منتشر کرده‌ام.» این نویسنده به تاثیر شگرف ترجمه این کتاب بر یک خانم کاتولیک متعصب اشاره کرده و می‌نویسد: «این خانم کاتولیک وقتی فهمید من دعاهای اسلامی را ترجمه می‌کنم، دل‌گیر شد که مگر در مسیحیت و در مکتب مقدسه  خودمان کمبودی داریم که تو به ادعیه اسلامی روی آوردی؟! وقتی کتابم چاپ شد، یک نسخه برای او فرستادم. یک ماه بعد تلفن زد و گفت: صمیمانه از هدیه  این کتاب متشکرم، زیرا هر روز به جای دعا آن را می‌خوانم».
وزارت امور خارجه کشور و کتابخانه ملی مجلس، در تلاشند تا این اثر ارزشمند اسلامی را در مجامع بین المللی ثبت کنند.
12135/135