به گزارش ایمنا بدون شک بيماري هاي قلبي عروقي يكي از علل عمده مرگ و مير در سطح جهان بوده و به عنوان اولين عامل مرگ، يك سوم كل مرگ و ميرها در جهان را بخود اختصاص ميدهند. اهمیت این موضوع ما را بر آن داشت تا با دکتر علی پورمقدس متخصص قلب و عروق و عضو هیات علمی دانشگاه علوم پزشکی اصفهان گفتگویی داشته باشیم که در زیر میخوانید.
بیماریهای قلبی عروقی معمولا از چه دورانی آغاز میشود؟
روند بيماريهاي قلبي عروقي از دوران كودكي آغاز ميشود و ممكن است تا چندين دهه بدون علامت باشد. به همین دلیل پيشگيري از اين بيماريها يكي از اهداف مهم نظام بهداشتي درماني كشور است.
بد نیست بدانید بيماريهاي قلبي عروقي شايعترين عامل مرگ و مير و مهمترين عامل از كارافتادگي در كشور ما است. علاوه بر آن هزينه هنگفتي را بر نظام بهداشتي و درماني تحميل ميكنند. با اين همه بيماريهاي قلبي عروقي از قابل پيشگيريترين بيماريهاي غيرواگير به شمار ميروند و بهترين راه پيشگيري از اين بيماريها نيز تغيير و اصلاح رفتارهاي خطرآفرين است كه فرد را در مقابل اين بيماريها آسيبپذير مينمايد.
در حال حاضر آماری که از بیماران قلبی عروقی موجود است، چقدر است؟
بد نیست بدانید که در ابتداي قرن بيستم يعني حدود صد و ده سال قبل فقط ده درصد كل موارد مرگ بخاطر بيماريهاي قلبي عروقي اتفاق ميافتاد اما با توسعه جوامع بشري و كنترل بيماريهاي واگير و در نتيجه افزايش طول عمر مردم دنيا، بيماريهاي مزمن و در راس آنها بيماريهاي قلبي عروقي شيوع بيشتري پيدا كردند. بطوري كه در انتهاي قرن بيستم ميزان مرگ و مير ناشي از بيماريهاي قلبي عروقي به بيش از ۲۵ درصد رسيد و پيشبيني ميشود كه تا سال ۲۰۲۵ مرگ و مير ناشي از بيماريهاي قلبيعروقي به بيش از ۳۵ تا ۶۰ درصد كل علل مرگها برسد. ضمنا امكان ايجاد بيماريهاي قلبي عروقي بعد از سن ۴۰ سالگي در مردان ۴۹ درصد و در زنان ۳۹ درصد است.
در ايران وضعیت وضعیت بیماری های قلبی و عروقی چطور است؟
در ايران ۳۸ درصد كل مرگها ناشي از بيماريهاي قلبي عروقي است و مهمترين گروه بيماريهاي قلبي عروقي بيماريهاي عروق كرونر قلب (عروق خون رساننده قلب) و عوارض ناشي از آن است. در حال حاضر بيماريهاي قلبي عروقي يك مشكل عمده بهداشتي و اجتماعي به شمار ميرود كه ابعاد آن به سرعت در حال گسترش است و دگرگونيهاي سريع اقتصادي و اجتماعي دهههاي اخير سبب شده است كه شيوع عوامل خطر اين بيماريها افزايش قابل ملاحظهاي داشته باشد.
چه عواملی در خطر بروز بيماريهاي قلبي عروقي نقش دارند؟
عوامل خطر بيماريهاي قلبي عروقي مجموعه عادات يا ويژگيهايي است كه رابطه مستقيم و تنگاتنگي با بروز بيماريها دارند و به سه دسته عوامل خطر غير قابل تعديل، عوامل خطر رفتاري و عوامل خطر فيزيولوژيك تقسیم میشوند.
در خصوص هر کدام توضیح میدهید؟
عوامل خطر غير قابل تعديل عواملي هستند كه غير قابل تغيير و مداخله هستند. اين عوامل همراه فرد هستند و فرد و جامعه نميتوانند براي تغيير در آن دخالتي بكنند. اين عوامل شامل سن، جنس، وجود سابقه خانوادگي بيماريهاي قلبي عروقي زودرس و نژاد است. هر چقدر سن بالاتر رود امكان ظهور بيماريهاي قلبيعروقي بيشتر ميشود. بطوري كه احتمال ايجاد بيماريهاي قلبي عروقي بعد از سن ۴۰ سالگي در مردان ۴۹ درصد و در زنان ۳۹ درصد است. همچنين مردان بيشتر از زنان در معرض خطر بيماريهاي قلبيعروقي هستند. در كساني كه سابقه خانوادگي بيماريهاي قلبي عروقي بخصوص در سنين پايينتر را دارند احتمال بروز اين بيماريها بيشتر است. همچنين اثبات شده است كه ظهور بيماريهاي قلبي عروقي به نژاد هم بستگي دارد و در مناطق خاص جغرافيايي و يا در بعضي نژادهاي خاص شيوع اين بيماريها بالاست.
عوامل خطر رفتاري:
مطالعات صورت گرفته اثبات كرده است كه استعمال ۲۰ نخ سيگار در روز احتمال بروز بيماريهاي قلبي عروقي را ۲ تا ۳ برابر بيشتر ميكند. افراد سيگاري ۷۰ درصد بيشتر از افراد غير سيگاري در معرض خطر بيماريهاي قلبيعروقي هستند. مصرف سيگار آثار مخربي بر جدار عروق دارد كه ميتواند جريان خون عروق قلب را مختل كرده و همچنين باعث انقباض عروق قلبي شود. با مصرف سيگار سطح كلسترول مضر خون بالا ميرود. همچنين سيگار احتمال ايجاد لخته و به دنبال آن حوادث قلبيعروقي را بطور قابل ملاحظهاي افزايش ميدهد. در حقیقت سيگار مرگ و مير حوادث قلبيعروقي را تا ۵۰ درصد افزايش ميدهد.
با اين حال سيگار قابل پيشگيريترين عامل خطر بشمار ميرود و با قطع مصرف سيگار خطر بروز بيماريهاي قلبي عروقي كاهش مييابد، بطوريكه اين خطر در ظرف سه سال پس از ترك سيگار به حد نزديك افراد غير سيگاري ميرسد. در افراد سيگاري مبتلا به تنگي عروق قلب، اثر قطع مصرف سيگار معادل جراحي عروق قلب تخمين زده شده است.
رژيم غذايي ناسالم
رژيم غذايي ناسالم يعني رژيم غذايي حاوي چربي اشباع شده و كلسترول زياد، مصرف زياد نمك و مصرف زياد كالري و همچنين مصرف الكل كه اين گونه رژيم غذايي نامناسب نقش مهمي در بروز بيماريهاي قلبي عروقي دارند. رژيم غذايي ناسالم باعث ايجاد تشديد عوامل خطري مثل چاقي، افزايش چربي خون و افزايش فشارخون ميشود. این در حالی است که مصرف منظم سبزيجات و ميوه كه حاوي سلولز و آنتياكسيدانها هستند موجب محافظت فرد در برابر بيماريهاي قلبي عروقي ميشود. مصرف بيرويه چربيها، غذاهاي سرخ كردني، مواد قندي و نشاستهاي مانند انواع شيرينيها، نوشابههاي گازدار، مربا، برنج، چيپس، پفك، سوسيس، كالباس، همبرگر، كلهپاچه، انواع سسها و غذاهاي حاضري كه سرشار از چربي و كالري و نمك هستند باعث افزايش چربي و كلسترول خون ميشوند. كلسترول نقش بارزي در فرآيند ايجاد سختي عروق و به دنبال آن بروز بيماريهاي قلبيعروقي به عهده دارد. مصرف چربيهاي اشباعشده حتي در كساني كه سطح كلسترول طبيعي دارند نيز يك عامل خطر مهم بيماريهاي عروقي قلب بشمار ميرود. هر ۱ درصد كاهش كلسترول ميتواند ۲ تا ۵ درصد از خطر بيماريهاي قلبيعروقي بكاهد.
كمتحركی و عدم وجود فعاليت فيزيكي مناسب
يكي از پيامدهاي پيشرفت تكنولوژي كاهش فعاليت بدني است. در كساني كه فعاليت فيزيكي مناسبي ندارند احتمالاً ابتلا به بيماريهاي قلبي عروقي ۲ برابر بيشتر است. در افراد كم تحرك شيوع اختلالات چربي خون و فشارخون بالاست. بطوريكه عدم تحرك خطر بروز بيماري فشارخون بالا را ۳۰ تا ۵۰ درصد افزايش ميدهد و همچنین عدم تحرك كافي خطر ابتلا به چاقي را تا دو برابر افزايش ميدهد. ضمنا اين افراد مستعد اختلالات قندخون نيز هستند اما فعاليت فيزيكي كافي در كنار تغذيه صحيح و تناسب وزن بدن ميتواند از بروز يك سوم سرطانها پيشگيري کند. در واقع فعاليت فيزيكي مناسب و استاندارد باعث كاهش ريسك بروز بيماريهاي قلبي عروقي ميشود و ورزشهاي مناسب كه باعث پيشگيري از بيماريهاي قلبي عروقي ميشوند شامل دوچرخهسواري، كوهنوردي و پيادهروي است.
عوامل خطر فيزيولوژيك
بيماري فشارخون بالا
فشارخون بالا يكي از مهمترين عوامل خطر بروز بيماريهاي قلبيعروقي و شايعترين عامل بروز بيماريهاي قلبيعروقي، نارسايي قلبي و سكته مغزي در بسياري از كشورها است. مطالعات متعددي نشان دادهاند كه رابطه مستقيم و مهمي بين سطح فشارخون و بروز بيماريهاي قلبيعروقي، حتي در سطوحي از فشارخون كه در حال حاضر طبيعي تلقي ميشوند، وجود دارد. فشارخون بالا باعث اعمال فشار بر روي جدار عروق شده و تغييرات جبرانناپذيري را ايجاد ميكند. همچنين فشارخون بالا، بار كاري زيادي را بر قلب تحميل ميكند.
بيماري ديابت (مرض قند)
شواهد محكمي وجود دارند كه ثابت ميكنند ديابت چه نوع وابسته به انسولين و چه غير وابسته به انسولين، عامل خطر اصلي و مهمي براي بروز انواع بيماريهاي قلبيعروقي به ويژه تسريع روند آترواسكلروز است. در بيماران ديابتي طيف وسيعي از اختلالات چربي خون وجود دارد. همچنين شيوع چاقي در ديابتيها بيشتر است. چاقي ميتواند موجب بروز ديابت شود و همراه با افزايش فشارخون بالا، افزايش چربي خون و كاهش HDL است. در حقیقت ديابت يك اثر مخرب بر روي عروق مغزي دارد كه موجب تخريب عروق ميشود. شيوع فشارخون بالا در افراد ديابتي دو برابر افراد غيرديابتي است. ۳۰ تا ۷۵ درصد عوارض ديابت ناشي از فشارخون بالا هستند. به همين نسبت نيز شيوع نارسايي كليه در اين بيماران بالاست. جميع اين اختلالات دست به دست هم داده و ديابت را به عنوان يكي از اصليترين عوامل خطرساز بيماريهاي قلبيعروقي تبديل كردهاند.
چاقي و افزايش وزن
شيوع چاقي در جهان رو به افزايش است. افزايش وزن رابطه مستقيمي با افزايش شيوع بيماريهاي قلبيعروقي دارد. افراد چاق همچنين مستعد بيماري فشارخون بالا، افزايش چربيهاي خون و اختلالات قند خون هستند كه جميع اين اختلالات خود از عوامل خطرساز بيماريهاي قلبي عروقي به شمار ميروند.
مرگ و مير در افراد چاق ۲۵ تا ۷۵ درصد بيشتر از افراد معمولي است و بيماريهايي كه در افراد چاق شيوع بيشتري دارند شامل: افزايش فشارخون، بيماري كرونر قلب، افزايش چربيهاي خون، اختلالات قند خون و ديابت، واريس، سنگهاي صفراوي، كبد چرب، آرتروز مفاصل، نقرس، سرطانهاي سینه و روده است.
افزايش چربي خون
ارتباط بين سطح كلسترول و تريگليسيريد بالاي خون و كاهش HDL با بيماريهاي قلبي عروقي كاملاً اثبات شده است. ميزان كلسترول سرم در كشورهاي در حال توسعه رو به افزايش است که اين تغييرات به دليل مصرف بيشتر چربي در وعدههاي غذايي و كم بودن فعاليتها و عادات غذايي است. ساير عوامل خطر مثل رژيم غذايي و چاقي در بروز آن نقش دارند. ۱۰ درصد افزايش كلسترول سرم خطر بيماريهاي قلبي عروقي را حدود ۲۰ تا ۳۰ درصد افزايش ميدهد اما توصيه اول درماني كنترل افزايش چربي خون، كاهش وزن است و رعايت رژيم غذايي مناسب، ورزش و در نهايت داروهاي كمكننده چربي قدمهاي بعدي درمان هستند.
با توجه به حیطه تخصصیتان براي پيشگيري از بيماريهاي قلبي عروقي چه توصیههایی دارید؟
با وجود بار عظيم بهداشتي، اجتماعي و اقتصادي، بيماريهاي قلبي و عروقي قابل پيشگيريترين بيماريهاي غيرواگير (مزمن) انسان بشمار ميروند. از اين رو، پيشگيري ميبايد يكي از اهداف مهم نظامهاي بهداشتي و درماني همه كشورها قرار گيرد. در این بین سيگار قابل پيشگيريترين عامل خطر بشمار ميرود و در واقع بررسيهاي متعدد نشان ميدهند كه قطع سيگار كمخرجترين راه براي پيشگيري از بيماريهاي قلبي است. مطالعات نشان داده است كه با قطع سيگار، خطر بيماريهاي قلبي عروقي به سرعت كاهش مييابد، به طوري كه در ظرف حدود ۳ سال به حدي نزديك به افراد غير سيگاري ميرسد و در افراد سيگاري مبتلا به تنگي عروق قلبي، اثر قطع سيگار معادل جراحي عروق قلب تخمين زده شده است. همچنین با توجه به نقش مركزي كلسترول در بروز آترواسكلروز، اختلال چربيهاي خون هدف عمدهاي براي پيشگيري از بيماريهاي قلبي بشمار ميرود. مطالعههاي متعدد نقش مؤثر و قوي كاهش چربيهاي خون را در كاهش خطر قلبي و كل مرگ و مير نشان دادهاند. ضمنا دلايل كافي وجود دارد كه كنترل فشارخون بالا ميتواند خطر بروز بيماريهاي عروقي قلب، سكته مغزي و نارسايي قلبي را كاهش دهد. افراد مبتلا به فشارخون بالا بايستي بطور مرتب و روزانه فشارخون خود را كنترل کنند و از قطع مصرف خودسرانه داروهاي تجويزي پرهيز نمايند. علاوه براین بيش از ۵۰ مطالعه نشان دادهاند كه فعاليت بدني چه در طي كار و چه در زمان فراغت خطر بيماريهاي قلبي عروقي را كاهش ميدهد. جريان خون عروق قلبي بهبود مييابد، كلسترول مضر و تريگليسيريد پايين ميآيد و سطح كلسترول مفيد خون بالا ميرود. با انجام ورزش فشارخون كاهش مييابد، تجمع پلاكتها كم ميشود و ساير عوامل انعقادي خون نيز تعديل ميشوند. همچنين ورزش باعث بهبود عملكرد انسولين و كاهش نياز به مقادير بالاي داروهاي ضدديابت در بيماران ديابتي ميشود. حداقل ميزان فعاليت كه براي كاهش خطر بيماريهاي عروقي قلب توصيه ميشود، فعاليت بدني با شدت متوسط به مدت دستكم ۳۰ دقيقه و حداقل سه روز در هفته است، اما فعاليت بدني بيشتر مفيدتر است. مورد دیگر اینکه دلايل كافي در دست است كه كاهش وزن ميتواند در تنظيم فشارخون مفيد باشد، كلسترول مضر خون را پايين بياورد، كلسترول مفيد خون را افزايش دهد و به اصلاح سوخت و ساز قندخون كمك كند. البته افراد داراي اضافه وزن و چاق جهت شروع به كاهش وزن حتماَ با پزشك و متخصص تغذيه مشورت نمايند و بدانند که مطلوبترين ميزان كاهش وزن حدود نيم تا يك كيلو در هفته است. ضمنا برنامههاي پيشگيري از چاقي بايد در سنين كودكي و در زير ۱۲ سالگي شروع شود
قابل ذکر است که اركان اصلي كنترل ديابت رعايت رژيم غذايي مناسب و ورزش است كه اين امر منجر به كاهش وزن در اين بيماران نيز خواهد شد.
/۷
بیماریهای قلبی عروقی معمولا از چه دورانی آغاز میشود؟
روند بيماريهاي قلبي عروقي از دوران كودكي آغاز ميشود و ممكن است تا چندين دهه بدون علامت باشد. به همین دلیل پيشگيري از اين بيماريها يكي از اهداف مهم نظام بهداشتي درماني كشور است.
بد نیست بدانید بيماريهاي قلبي عروقي شايعترين عامل مرگ و مير و مهمترين عامل از كارافتادگي در كشور ما است. علاوه بر آن هزينه هنگفتي را بر نظام بهداشتي و درماني تحميل ميكنند. با اين همه بيماريهاي قلبي عروقي از قابل پيشگيريترين بيماريهاي غيرواگير به شمار ميروند و بهترين راه پيشگيري از اين بيماريها نيز تغيير و اصلاح رفتارهاي خطرآفرين است كه فرد را در مقابل اين بيماريها آسيبپذير مينمايد.
در حال حاضر آماری که از بیماران قلبی عروقی موجود است، چقدر است؟
بد نیست بدانید که در ابتداي قرن بيستم يعني حدود صد و ده سال قبل فقط ده درصد كل موارد مرگ بخاطر بيماريهاي قلبي عروقي اتفاق ميافتاد اما با توسعه جوامع بشري و كنترل بيماريهاي واگير و در نتيجه افزايش طول عمر مردم دنيا، بيماريهاي مزمن و در راس آنها بيماريهاي قلبي عروقي شيوع بيشتري پيدا كردند. بطوري كه در انتهاي قرن بيستم ميزان مرگ و مير ناشي از بيماريهاي قلبي عروقي به بيش از ۲۵ درصد رسيد و پيشبيني ميشود كه تا سال ۲۰۲۵ مرگ و مير ناشي از بيماريهاي قلبيعروقي به بيش از ۳۵ تا ۶۰ درصد كل علل مرگها برسد. ضمنا امكان ايجاد بيماريهاي قلبي عروقي بعد از سن ۴۰ سالگي در مردان ۴۹ درصد و در زنان ۳۹ درصد است.
در ايران وضعیت وضعیت بیماری های قلبی و عروقی چطور است؟
در ايران ۳۸ درصد كل مرگها ناشي از بيماريهاي قلبي عروقي است و مهمترين گروه بيماريهاي قلبي عروقي بيماريهاي عروق كرونر قلب (عروق خون رساننده قلب) و عوارض ناشي از آن است. در حال حاضر بيماريهاي قلبي عروقي يك مشكل عمده بهداشتي و اجتماعي به شمار ميرود كه ابعاد آن به سرعت در حال گسترش است و دگرگونيهاي سريع اقتصادي و اجتماعي دهههاي اخير سبب شده است كه شيوع عوامل خطر اين بيماريها افزايش قابل ملاحظهاي داشته باشد.
چه عواملی در خطر بروز بيماريهاي قلبي عروقي نقش دارند؟
عوامل خطر بيماريهاي قلبي عروقي مجموعه عادات يا ويژگيهايي است كه رابطه مستقيم و تنگاتنگي با بروز بيماريها دارند و به سه دسته عوامل خطر غير قابل تعديل، عوامل خطر رفتاري و عوامل خطر فيزيولوژيك تقسیم میشوند.
در خصوص هر کدام توضیح میدهید؟
عوامل خطر غير قابل تعديل عواملي هستند كه غير قابل تغيير و مداخله هستند. اين عوامل همراه فرد هستند و فرد و جامعه نميتوانند براي تغيير در آن دخالتي بكنند. اين عوامل شامل سن، جنس، وجود سابقه خانوادگي بيماريهاي قلبي عروقي زودرس و نژاد است. هر چقدر سن بالاتر رود امكان ظهور بيماريهاي قلبيعروقي بيشتر ميشود. بطوري كه احتمال ايجاد بيماريهاي قلبي عروقي بعد از سن ۴۰ سالگي در مردان ۴۹ درصد و در زنان ۳۹ درصد است. همچنين مردان بيشتر از زنان در معرض خطر بيماريهاي قلبيعروقي هستند. در كساني كه سابقه خانوادگي بيماريهاي قلبي عروقي بخصوص در سنين پايينتر را دارند احتمال بروز اين بيماريها بيشتر است. همچنين اثبات شده است كه ظهور بيماريهاي قلبي عروقي به نژاد هم بستگي دارد و در مناطق خاص جغرافيايي و يا در بعضي نژادهاي خاص شيوع اين بيماريها بالاست.
عوامل خطر رفتاري:
مطالعات صورت گرفته اثبات كرده است كه استعمال ۲۰ نخ سيگار در روز احتمال بروز بيماريهاي قلبي عروقي را ۲ تا ۳ برابر بيشتر ميكند. افراد سيگاري ۷۰ درصد بيشتر از افراد غير سيگاري در معرض خطر بيماريهاي قلبيعروقي هستند. مصرف سيگار آثار مخربي بر جدار عروق دارد كه ميتواند جريان خون عروق قلب را مختل كرده و همچنين باعث انقباض عروق قلبي شود. با مصرف سيگار سطح كلسترول مضر خون بالا ميرود. همچنين سيگار احتمال ايجاد لخته و به دنبال آن حوادث قلبيعروقي را بطور قابل ملاحظهاي افزايش ميدهد. در حقیقت سيگار مرگ و مير حوادث قلبيعروقي را تا ۵۰ درصد افزايش ميدهد.
با اين حال سيگار قابل پيشگيريترين عامل خطر بشمار ميرود و با قطع مصرف سيگار خطر بروز بيماريهاي قلبي عروقي كاهش مييابد، بطوريكه اين خطر در ظرف سه سال پس از ترك سيگار به حد نزديك افراد غير سيگاري ميرسد. در افراد سيگاري مبتلا به تنگي عروق قلب، اثر قطع مصرف سيگار معادل جراحي عروق قلب تخمين زده شده است.
رژيم غذايي ناسالم
رژيم غذايي ناسالم يعني رژيم غذايي حاوي چربي اشباع شده و كلسترول زياد، مصرف زياد نمك و مصرف زياد كالري و همچنين مصرف الكل كه اين گونه رژيم غذايي نامناسب نقش مهمي در بروز بيماريهاي قلبي عروقي دارند. رژيم غذايي ناسالم باعث ايجاد تشديد عوامل خطري مثل چاقي، افزايش چربي خون و افزايش فشارخون ميشود. این در حالی است که مصرف منظم سبزيجات و ميوه كه حاوي سلولز و آنتياكسيدانها هستند موجب محافظت فرد در برابر بيماريهاي قلبي عروقي ميشود. مصرف بيرويه چربيها، غذاهاي سرخ كردني، مواد قندي و نشاستهاي مانند انواع شيرينيها، نوشابههاي گازدار، مربا، برنج، چيپس، پفك، سوسيس، كالباس، همبرگر، كلهپاچه، انواع سسها و غذاهاي حاضري كه سرشار از چربي و كالري و نمك هستند باعث افزايش چربي و كلسترول خون ميشوند. كلسترول نقش بارزي در فرآيند ايجاد سختي عروق و به دنبال آن بروز بيماريهاي قلبيعروقي به عهده دارد. مصرف چربيهاي اشباعشده حتي در كساني كه سطح كلسترول طبيعي دارند نيز يك عامل خطر مهم بيماريهاي عروقي قلب بشمار ميرود. هر ۱ درصد كاهش كلسترول ميتواند ۲ تا ۵ درصد از خطر بيماريهاي قلبيعروقي بكاهد.
كمتحركی و عدم وجود فعاليت فيزيكي مناسب
يكي از پيامدهاي پيشرفت تكنولوژي كاهش فعاليت بدني است. در كساني كه فعاليت فيزيكي مناسبي ندارند احتمالاً ابتلا به بيماريهاي قلبي عروقي ۲ برابر بيشتر است. در افراد كم تحرك شيوع اختلالات چربي خون و فشارخون بالاست. بطوريكه عدم تحرك خطر بروز بيماري فشارخون بالا را ۳۰ تا ۵۰ درصد افزايش ميدهد و همچنین عدم تحرك كافي خطر ابتلا به چاقي را تا دو برابر افزايش ميدهد. ضمنا اين افراد مستعد اختلالات قندخون نيز هستند اما فعاليت فيزيكي كافي در كنار تغذيه صحيح و تناسب وزن بدن ميتواند از بروز يك سوم سرطانها پيشگيري کند. در واقع فعاليت فيزيكي مناسب و استاندارد باعث كاهش ريسك بروز بيماريهاي قلبي عروقي ميشود و ورزشهاي مناسب كه باعث پيشگيري از بيماريهاي قلبي عروقي ميشوند شامل دوچرخهسواري، كوهنوردي و پيادهروي است.
عوامل خطر فيزيولوژيك
بيماري فشارخون بالا
فشارخون بالا يكي از مهمترين عوامل خطر بروز بيماريهاي قلبيعروقي و شايعترين عامل بروز بيماريهاي قلبيعروقي، نارسايي قلبي و سكته مغزي در بسياري از كشورها است. مطالعات متعددي نشان دادهاند كه رابطه مستقيم و مهمي بين سطح فشارخون و بروز بيماريهاي قلبيعروقي، حتي در سطوحي از فشارخون كه در حال حاضر طبيعي تلقي ميشوند، وجود دارد. فشارخون بالا باعث اعمال فشار بر روي جدار عروق شده و تغييرات جبرانناپذيري را ايجاد ميكند. همچنين فشارخون بالا، بار كاري زيادي را بر قلب تحميل ميكند.
بيماري ديابت (مرض قند)
شواهد محكمي وجود دارند كه ثابت ميكنند ديابت چه نوع وابسته به انسولين و چه غير وابسته به انسولين، عامل خطر اصلي و مهمي براي بروز انواع بيماريهاي قلبيعروقي به ويژه تسريع روند آترواسكلروز است. در بيماران ديابتي طيف وسيعي از اختلالات چربي خون وجود دارد. همچنين شيوع چاقي در ديابتيها بيشتر است. چاقي ميتواند موجب بروز ديابت شود و همراه با افزايش فشارخون بالا، افزايش چربي خون و كاهش HDL است. در حقیقت ديابت يك اثر مخرب بر روي عروق مغزي دارد كه موجب تخريب عروق ميشود. شيوع فشارخون بالا در افراد ديابتي دو برابر افراد غيرديابتي است. ۳۰ تا ۷۵ درصد عوارض ديابت ناشي از فشارخون بالا هستند. به همين نسبت نيز شيوع نارسايي كليه در اين بيماران بالاست. جميع اين اختلالات دست به دست هم داده و ديابت را به عنوان يكي از اصليترين عوامل خطرساز بيماريهاي قلبيعروقي تبديل كردهاند.
چاقي و افزايش وزن
شيوع چاقي در جهان رو به افزايش است. افزايش وزن رابطه مستقيمي با افزايش شيوع بيماريهاي قلبيعروقي دارد. افراد چاق همچنين مستعد بيماري فشارخون بالا، افزايش چربيهاي خون و اختلالات قند خون هستند كه جميع اين اختلالات خود از عوامل خطرساز بيماريهاي قلبي عروقي به شمار ميروند.
مرگ و مير در افراد چاق ۲۵ تا ۷۵ درصد بيشتر از افراد معمولي است و بيماريهايي كه در افراد چاق شيوع بيشتري دارند شامل: افزايش فشارخون، بيماري كرونر قلب، افزايش چربيهاي خون، اختلالات قند خون و ديابت، واريس، سنگهاي صفراوي، كبد چرب، آرتروز مفاصل، نقرس، سرطانهاي سینه و روده است.
افزايش چربي خون
ارتباط بين سطح كلسترول و تريگليسيريد بالاي خون و كاهش HDL با بيماريهاي قلبي عروقي كاملاً اثبات شده است. ميزان كلسترول سرم در كشورهاي در حال توسعه رو به افزايش است که اين تغييرات به دليل مصرف بيشتر چربي در وعدههاي غذايي و كم بودن فعاليتها و عادات غذايي است. ساير عوامل خطر مثل رژيم غذايي و چاقي در بروز آن نقش دارند. ۱۰ درصد افزايش كلسترول سرم خطر بيماريهاي قلبي عروقي را حدود ۲۰ تا ۳۰ درصد افزايش ميدهد اما توصيه اول درماني كنترل افزايش چربي خون، كاهش وزن است و رعايت رژيم غذايي مناسب، ورزش و در نهايت داروهاي كمكننده چربي قدمهاي بعدي درمان هستند.
با توجه به حیطه تخصصیتان براي پيشگيري از بيماريهاي قلبي عروقي چه توصیههایی دارید؟
با وجود بار عظيم بهداشتي، اجتماعي و اقتصادي، بيماريهاي قلبي و عروقي قابل پيشگيريترين بيماريهاي غيرواگير (مزمن) انسان بشمار ميروند. از اين رو، پيشگيري ميبايد يكي از اهداف مهم نظامهاي بهداشتي و درماني همه كشورها قرار گيرد. در این بین سيگار قابل پيشگيريترين عامل خطر بشمار ميرود و در واقع بررسيهاي متعدد نشان ميدهند كه قطع سيگار كمخرجترين راه براي پيشگيري از بيماريهاي قلبي است. مطالعات نشان داده است كه با قطع سيگار، خطر بيماريهاي قلبي عروقي به سرعت كاهش مييابد، به طوري كه در ظرف حدود ۳ سال به حدي نزديك به افراد غير سيگاري ميرسد و در افراد سيگاري مبتلا به تنگي عروق قلبي، اثر قطع سيگار معادل جراحي عروق قلب تخمين زده شده است. همچنین با توجه به نقش مركزي كلسترول در بروز آترواسكلروز، اختلال چربيهاي خون هدف عمدهاي براي پيشگيري از بيماريهاي قلبي بشمار ميرود. مطالعههاي متعدد نقش مؤثر و قوي كاهش چربيهاي خون را در كاهش خطر قلبي و كل مرگ و مير نشان دادهاند. ضمنا دلايل كافي وجود دارد كه كنترل فشارخون بالا ميتواند خطر بروز بيماريهاي عروقي قلب، سكته مغزي و نارسايي قلبي را كاهش دهد. افراد مبتلا به فشارخون بالا بايستي بطور مرتب و روزانه فشارخون خود را كنترل کنند و از قطع مصرف خودسرانه داروهاي تجويزي پرهيز نمايند. علاوه براین بيش از ۵۰ مطالعه نشان دادهاند كه فعاليت بدني چه در طي كار و چه در زمان فراغت خطر بيماريهاي قلبي عروقي را كاهش ميدهد. جريان خون عروق قلبي بهبود مييابد، كلسترول مضر و تريگليسيريد پايين ميآيد و سطح كلسترول مفيد خون بالا ميرود. با انجام ورزش فشارخون كاهش مييابد، تجمع پلاكتها كم ميشود و ساير عوامل انعقادي خون نيز تعديل ميشوند. همچنين ورزش باعث بهبود عملكرد انسولين و كاهش نياز به مقادير بالاي داروهاي ضدديابت در بيماران ديابتي ميشود. حداقل ميزان فعاليت كه براي كاهش خطر بيماريهاي عروقي قلب توصيه ميشود، فعاليت بدني با شدت متوسط به مدت دستكم ۳۰ دقيقه و حداقل سه روز در هفته است، اما فعاليت بدني بيشتر مفيدتر است. مورد دیگر اینکه دلايل كافي در دست است كه كاهش وزن ميتواند در تنظيم فشارخون مفيد باشد، كلسترول مضر خون را پايين بياورد، كلسترول مفيد خون را افزايش دهد و به اصلاح سوخت و ساز قندخون كمك كند. البته افراد داراي اضافه وزن و چاق جهت شروع به كاهش وزن حتماَ با پزشك و متخصص تغذيه مشورت نمايند و بدانند که مطلوبترين ميزان كاهش وزن حدود نيم تا يك كيلو در هفته است. ضمنا برنامههاي پيشگيري از چاقي بايد در سنين كودكي و در زير ۱۲ سالگي شروع شود
قابل ذکر است که اركان اصلي كنترل ديابت رعايت رژيم غذايي مناسب و ورزش است كه اين امر منجر به كاهش وزن در اين بيماران نيز خواهد شد.
/۷
نظر شما