فاطمه مرادی کارشناس مامایی مرکز بهداشت شماره یک اصفهان در گفتگو با ایمنا با اشاره به اینکه قدمت رشته مامایی در ایران به شکل آموزش عالی پس از تحصیلات دبیرستان، به ۸۰ سال قبل برمیگردد و اولین آموزشگاه مامایی به نام مدرسه قابلگی با ۱۰ نفر شاگرد در سال ۱۲۹۸ در بیمارستان بانوان شهر تهران تاسیس شد؛ ادامه داد: پس از گذشت ۱۰ سال، اولین آموزشگاه عالی مامایی در سال ۱۳۰۸ و با اعطای مدرک معادل لیسانس به عنوان یکی از شعب مدرسه طب آغاز به کار کرد و در سال ۱۳۱۳ دانشگاه تهران تاسیس شد و سپس دانشکده پزشکی آن نیز افتتاح شد. لذا چند سـال بعـد در سـال ۱۳۱۹ بیمارستـان زنـان به دانشکده پزشکی ملحق و از بهمن ۱۳۶۸ مصوب شد و هم اکنون در تربیت دانشجویان کارشناسی و کارشناسی ارشد مامایی ارایه خدمت میکنند.
مامايي بر پيشگيري، تحقيق و درمان استوار شده است
وی با بیان اینکه ماما بايد قادر به نظارت، مراقبت و توصيه به زنان دردوران بارداري، زايمان و دوره بعد از زايمان، هدايت زايمانها با مسئوليت خود و مراقبت از نوزاد و شيرخوار و كودك زير ۶ سال باشد؛ اين مراقبت را شامل پيشگيري، كشف حالات غير طبيعي در مادر وكودك، فراهم ساختن كمكهاي پزشكي و اجراي اقدامات اورژانس در نبود كمك پزشكي ذکر کرد و بیان داشت: او وظيفه مهمي در مشاوره و آموزش بهداشت نه تنها براي زنان بلكه براي خانواده و جامعه دارد و كار ماما بايد شامل آموزش دوران بارداري، آماده كردن والدين براي پذيرش وظايف پدري و مادري بوده و به تنظيم خانواده ومراقبتهاي كودك وبعضي از موارد بيماريهاي زنان گسترش يابد.
این کارشناس مامایی در ميان مشاغل مامايي را در شكل سنتي آن از قديميترين مشاغل دانست و یادآور شد: از قديم، عدهاي از زنان بودند كه به دليل تجربه بسيار و اطلاع از داروهاي گياهي و تاثيرات آنها، به زنان ديگر كمك ميكردند تا وضع حمل آسانتر و ايمنتري داشته باشند و البته نبايد تصور كرد كه آنچه امروز به نام حرفه و دانش مامايي معروف است، ادامه و دنباله همان مامايي سنتي است بلكه امروزه مامايي دانشي است كه بر مشاهده، آموزش، پيشگيري، تحقيق، تشخيص و درمان استوار شده است.
استخدام اصلیترین مشکل ماماها است
وی با اشاره به تفاوت ماماهای امروز با گذشته؛ از سویی کمبود نیرو را از مشکلات ماماها و در پی آن افزایش حجم کار آنها را قابل تامل عنوان کرد از سویی دیگر افزود: این افزایش کار خود تاثیر منفی بر عملکرد آنها میگذارد.
مرادی تصریح کرد: با وجود اینکه فارغ التحصیلان دانشگاهی این رشته بسیار زیاد است اما جایگاه استخدامی مناسب در مراکز بهداشتی درمانی ندارند.
نسخه ماماها در داروخانهها پذیرش نمیشود
وی که معتقد است مشکل بیکاری ماماها با گسترش طرح پزشک خانواده در کشور رفع میشود؛ به مشکل دیگری از ماماها در جامعه پرداخت و گفت: علاوه بر این سالیان سال است که ماماها در رابطه با بیمه دچار مشکل شدهند بطوریکه نسخههای نوشته شده توسط ماماها در داروخانهها پذیرش نمیشود و تمامی آنها با قیمت آزاد محاسبه میشود.
با کمبود ۹ هزار ماما در کشور روبرو هستیم
همچنین در گزارشی ناهید خداکرمی رئیس انجمن علمی مامایی ایران با اشاره به نیاز ۹ هزار ماما در کشور نسبت به اجرا نشدن طرح بهداشت مدارس با محوریت ماماها در طول ۱۲ سال گذشته و از اینکه مراکز درمانی فرصتی به مادر برای زایمان طبیعی نمیدهند، انتقاد کرده و اظهار کرده است: هم اکنون ۳۶ هزار ماما عضو سازمان نظام پزشکی هستند، ولی به رغم اینکه حدود ۱۸ هزار ماما در مراکز درمانی و پژوهشی شهری و روستایی مشغول به کار هستند اما اکنون مراکز زایشگاهی در سراسر کشور نیازمند جذب حداقل ۹ هزار ماما هستند.
وی با بیان اینکه در پروسه زایمان باید یک تیم شامل ماما، پزشک متخصص زنان و پزشک متخصص بیهوشی با یکدیگر همکاری داشته باشند و حتی مراقبتهای بهداشتی توسط ماما باید پس از مرحله زایمان نیز ادامه یابد، اظهار داشت: متاسفانه در این پروسه در بسیاری از مراکز زایشگاهی ماما حذف شده است که این نادیده گرفتن طرح درمان و حق بیمار است.
رئیس انجمن علمی مامایی ایران با اشاره به اینکه دختران سالم، مادران سالم آینده هستند و داشتن یک نسل سالم نیازمند آگاهی بخشی و مراقبت و نظارتهای مستمر است؛ یادآور شد: به همین منظور طرح بهداشت مدارس با محوریت حضور ماماها در این مراکز آموزشی ۱۲ سال پیش براساس نیازها و مشکلات بهداشتی نسل جوان ما ارائه شد که تاکنون این طرح پاسخ مناسبی نگرفته است.
وی بسیاری از مشکلات سلامت زنان مانند نازایی یا حتی ابتلا به بیماریهای خطرناک به دوره نوجوانی و جوانی آنها باز دانست و تاکید کرد: حضور یک ماما در مدرسه دخترانه از بسیاری از بیماریها و به ویژه مشکلات مرتبط با بارداری و نازایی در آنها جلوگیری میکند.
به ازای هر هزار تولد باید ۱۰ ماما به کار گرفته شود
خداکرمی در ادامه بیان داشته است: از نظر استاندارد کشورمان فقط در بخش زایشگاهی پیشبینی شده به ازای هر یک هزار تولد زنده در سال ۱۰ ماما وجود داشته باشد یعنی اگر بیمارستانی ۳ هزار تولد زنده دارد باید ۳۰ ماما را به خدمت بگیرد و این جدای از تعداد مامایی هست که در تیم پزشک خانواده، درمانگاه سلامت کودک و مادر و بخش زنان و زایمان خواهیم داشت.
خدمت ماما جدی گرفته شود
دکتر میترا مولائینژاد متخصص بهداشت باروری و عضو هیات علمی دانشگاه آزاد اصفهان در گفتگو با ایمنا نیز به بحث دغدغههای ماماها پرداخت و عنوان کرد: "هیچ وقت از خواندن رشته مامایی پشیمان نشدهام." این گفتهای است که این روزها مدام در پاسخ به دانشجویان مامایی که نگران و آشفته از آینده شغلیشان میپرسند، میگویم و با خودم میگویم آیا واقعا هیچ وقت؟... و باز با خودم میاندیشم که هیچ وقت. حتی حالا هم که دکتری بهداشت باروری خواندهام و هم نیمچه روانشناس هستم.
وی ادامه داد: آنچه محتوای رشته مامایی به دختران و زنان این سرزمین میدهد، چیزی است که سالهای سال مورد نیازشان بوده است. نکاتی علمی در پاسخ به سوالات بسیارِ زنان و مردان در حیطه سلامت باروری، نکاتی عملی و کاربردی که هر کدام از آنها میتواند باری از دوش نگرانیهای جامعهای بردارد که در طی سالهای مدرسه، بسیار اندک در مورد اندامهای باروری و زندگی زناشویی آیندهشان میآموزند و پس از ازدواج، تازه با خلاهای آموزشیشان در این حیطه مواجه میشوند.
این متخصص بهداشت باروری با اشاره به اینکه ماماها ، با نمراتی بسیار خوب و رتبههایی بسیار نزدیک به دانشجویان پزشکی وارد این رشته میشوند و بسیاری از آنها فقط به این دلیل که از خانواده دور نشوند، در رشتهای که از دید خانواده بسیار نزدیک به پزشکی است، میمانند؛ بیان داشت: بدین ترتیب از خیر تحصیل در شهرهای دور، برای خواندن پزشکی به مدت ۷ سال میگذرند با این توجیه که "مامایی" هم مثل "پزشکی" است، "برای خودت خانم دکتری میشوی"، "زود دستت در جیبت میرود" و... و در این میان هویتی ویژه در دانشکدههای پرستاری و مامایی در وجود دانشجویان مامایی شکل میگیرد: از یک سو پرستار نیستند که تنها به مراقبت بیماران بپردازند و مسوولیت سنگین حفاظتِ همزمان از جان دو نفرکه مادر و نوزاد هستند را در بحرانیترین لحظات به عهده دارند و از یک سوی دیگر خیلی زود متوجه میشوند که پزشک هم نیستند تا در نظام سلامت، بتوانند قد راست کنند و تصمیم بالینی که به تناسب استقلال رشتهشان میگیرند، درگیر و دار اما و اگرهایی که توسط افرادی که در سطحی بالاتر در نظام سلامت هستند؛ مورد پرسش قرار میگیرد.
خدمات ماماها به زایمان طبیعی و مراقبت های بارداری ختم نمیشود
وی ادامه داد: اما وقتی که دستوری از پزشک را هم برخلاف تشخیص بالینیشان، اجرا کنند، در نخستین لحظات بدون پشتوانههای قانونی، تنها به واسطه استقلال رشتهشان، زیر سوال میروند و اینجاست که مو قعیت لرزان و چالشبرانگیز رشته مامایی مشخص میشود، یکی از نکاتی که این روزها توسط برخی افراد برای قرار دادن دانشآموختگان مامایی در جایگاه پرستاری به آن استناد میشود، همین نکته است و پروندههای بسیاری که به نام ماماها در هیئت بدویهای نظام پزشکی کل کشور موجود است و...
وی با بیان اینکه خدمات ماماها به زایمان طبیعی و مراقبت های بارداری ختم نمیشود و آنها در در سطوح لیسانس، فوق لیسانس و تخصص بهداشت باروری میتوانند خدمات بسیاری را در حیطههای مربوط به سلامت زناشویی و جنسی، مشاورههای بلوغ و پیش از ازدواج، و یائسگی و سال های باروری ارائه دهند؛ اذعان داشت: محاسبات کارشناسی نشان میدهد که هزینه ارائه خدمات بارداری و زایمان توسط ماماها با کیفیتی بالا، بسیار کمتر از ارائه خدمات توسط متخصصین و جراحان زنان و زایمان است. از سوی دیگر بیشترین مراجعهکنندگان به مطب های مامایی را خانوادهها و اقشار کمدرآمدتر اجتماع تشکیل میدهند، که این امر میتواند در شرایط حاضر به نفع اقتصاد جامعه باشد. ضمن اینکه ماماها معمولا به دلیل محدودتر بودن مراجعین میتوانند وقت بیشتری برای این خدمات به جامعه صرف کنند که موجب افزایش کیفیت خدمات آنها میشود.
با به حاشیه رفتن ماماها و افزایش سزارین مرگ و میر مادران افزایش مییابد
این عضو هیات علمی دانشگاه اصفهان ادامه داد: میترسم از اینکه مامایی در کشور ما هم سرنوشتی همچون کشور چین پیدا کند و با به حاشیه رفتن ماماها، و تنزل شان مامایی، و آنچه افزایش سزارینِ پرستیژی میخوانیم، دوباره مرگ و میر مادران، افزایش یابد و بدتر از آن آمار مادرانی که با مداخلات غیر ضروری تا دم مرگ رفته اند( near miss mothers) اما آمارشان در هیچ کجا ثبت نمیشود و رغبتی به زایمان بعدی نخواهند داشت سر به آسمان بزند.
وی تاکید کرد: باید برای این قشر از زحمتکشان نظام سلامت کاری کرد و خدمت آنها را در این حیطه جدیتر گرفت.
نظر شما