به گزارش خبرگزاری ایمنا، در روزهایی که دود و آتش دوباره از مرزهای کشمیر برخاسته و غریو جنگ در شبه‌قاره هند طنین انداخته است، صدایی دیگر در میان هیاهوی غرش جنگنده‌ها و انفجار موشک‌ها، نرم و شمرده، از راهی دورتر شنیده می‌شود؛ صدایی که نه از جنس تهدید است و نه از جنس تسویه‌حساب، بلکه از سنخ تدبیر است و تدبر.
ایران، بی‌آنکه خود را در کانون آتش‌بازی قدرت‌های هسته‌ای قرار دهد، نقش آبی بر آتش را برگزیده و به جای پرواز جنگنده، راهی دیپلماتیک را گشوده است؛ راهی که با سفر عباس عراقچی، حامل پیام گفت‌وگو و آرامش، به اسلام‌آباد آغاز شد و به دهلی‌نو رسید.
۲ روایت، یک بحران؛ نبردی در آسمان و ذهن‌ها
در شرایطی که دهلی‌نو اسلام‌آباد را متهم به هدایت سایه‌های مسلحی می‌کند که جان ۲۲ گردشگر را در کشمیر گرفتند و در پاسخ، جنگنده‌ها تا ژرفای ۷۰ کیلومتری خاک هند سرنگون می‌شوند، اگرچه میدان نبرد محل زورآزمایی بود، اما میدان سیاست فرصتی برای سنجش عقلانیت است.
تهران در قامت داور خردورز
حضور هم‌زمان وزیر امور خارجه ایران در اسلام‌آباد و سپس در دهلی‌نو، نه‌تنها یک سفر کاری اقتصادی، بلکه تلاشی نمادین برای بازگرداندن عقلانیت به صحنه‌ای است که به‌سرعت به سمت بی‌عقلی سوق پیدا کرده است.
دیپلماسی ایرانی؛ صدایی متفاوت در میان انفجارها
عراقچی از تشکیل کمیسیون مشترک اقتصادی با هند می‌گوید، اما در دل گفت‌وگوها، صداهای ناپیدای نگرانی از گسترش بحران و تأکید بر ضرورت خویشتنداری، پژواک بلندتری دارد. این همان دیپلماسی است که صدایش در میان انفجارها، شنیدن می‌خواهد.
ایران نه از سر نفع‌طلبی لحظه‌ای و نه از سر ژست‌های نمایشی، بلکه از جایگاه کشوری که بارها طعم جنگ را چشیده و بهای صلح را پرداخته، به میدان آمده است. همین حضور فعال و متوازن در دو پایتخت بحران‌زده، خود به‌نوعی اعتباری مضاعف برای دستگاه دیپلماسی ایران رقم زده است؛ اعتباری که نشان می‌دهد تهران همچنان می‌تواند نقش متوازن‌کننده‌ای در بحران‌های بین‌المللی ایفا کند.
آیا صدای صلح شنیده خواهد شد؟
آیا دهلی و اسلام‌آباد، این پیشنهاد را خواهند شنید؟ در روزگاری که بسیاری میانجیگری را با مداخله اشتباه گرفته‌اند، ایران تلاش می‌کند نقش ریش‌سفیدی را ایفا کند که نه‌تنها در پی کاهش التهاب است، بلکه در پی بازتعریف قاعده‌ای جدید برای حل بحران‌های منطقه‌ای است؛ قاعده‌ای که در آن دیپلماسی جایگزین درگیری، و عقلانیت جایگزین انتقام می‌شود.
گامی در جهت تعمیق اعتبار دیپلماسی خارج
کیومرث یزدان‌پناه، استاد دانشگاه تهران در گفت‌وگو با خبرنگار ایمنا با اشاره به اهمیت نقش‌آفرینی کشورهای ثالث در میانجیگری میان دولت‌های درگیر، اظهار کرد: ایفای نقش میانجیگرانه توسط کشوری ثالث، به‌ویژه در بحران‌هایی با سابقه طولانی و ریشه‌دار، بیانگر اعتبار دستگاه دیپلماسی آن کشور و میزان تأثیرگذاری‌اش در فرایند صلح‌سازی در نظام بین‌الملل است.
وی با اشاره به پیشینه تاریخی روابط پرتنش هند و پاکستان افزود: از زمان جدایی پاکستان از هند و ظهور آن به‌عنوان کشوری مسلمان، این دو کشور درگیر پیچیدگی‌های سیاسی و نظامی متعددی بوده‌اند؛ با وجود چندین جنگ در کارنامه روابط دوجانبه، هر دو کشور با در اختیار داشتن زرادخانه هسته‌ای، در زمره قدرت‌های اثرگذار در معادلات جهانی به‌شمار می‌روند.
استاد دانشگاه تهران ادامه داد: جایگاه ژئوپلیتیکی هند و پاکستان در کنار قدرت‌هایی همچون چین و روسیه، هم‌جواری با اتحادیه آسه‌آن و عضویت در پیمان شانگهای، بر اهمیت این منطقه افزوده است. از این منظر، ورود جمهوری اسلامی ایران به عنوان میانجی میان این دو کشور، نه‌تنها ریشه در سنت دیرینه دیپلماسی ایرانی دارد، بلکه استمرار همان نقشی است که در ادوار مختلف تاریخی، ایران همواره در منطقه ایفا کرده است.
میانجیگری در سایه مذاکرات هسته‌ای؛ دیپلماسی چندوجهی تهران
یزدان‌پناه با اشاره به هم‌زمانی این مأموریت دیپلماتیک با روند حساس مذاکرات هسته‌ای ایران و آمریکا گفت: ایفای نقش میانجیگرانه از سوی ایران در این برهه می‌تواند تقویت‌کننده جایگاه تیم مذاکره‌کننده ایران در عرصه بین‌الملل باشد. اگر جمهوری اسلامی بتواند با تکیه‌بر گفتمان و عقلانیت، در کاهش تنش میان اسلام‌آباد و دهلی‌نو مؤثر واقع شود، این دستاورد می‌تواند به‌نوعی پشتیبانی غیرمستقیم این دو قدرت منطقه‌ای را در مذاکرات هسته‌ای برای ایران به همراه داشته باشد.
وی با تأکید بر اهمیت ژئوپلیتیکی شبه‌قاره برای جمهوری اسلامی ایران تصریح کرد: هرگونه تشدید تنش یا درگیری میان هند و پاکستان می‌تواند آثار مخربی بر موقعیت استراتژیک ایران در منطقه بر جای گذارد، از این‌رو تلاش تهران برای ایجاد صلح و کاهش تنش میان این دو کشور در واقع تلاشی در جهت حفظ ثبات و منافع ملی خود نیز هست.
حضور عراقچی؛ نمادی از دیپلماسی فعال ایران
استاد جغرافیای سیاسی دانشگاه تهران با اشاره به سفر عباس عراقچی، وزیر امور خارجه ایران، به اسلام‌آباد و برنامه او برای سفر به دهلی‌نو افزود: این سفرها می‌تواند گامی مؤثر در جهت استقرار ثبات و دورسازی منطقه از فضای تنش‌آلود کنونی باشد. در صورتی که میانجیگری ایران به نتیجه برسد، اعتبار سیاست خارجی جمهوری اسلامی ایران تعمیق یافته و توجه جهانیان بیش از پیش به نقش سازنده و متعادل ایران در منطقه جلب خواهد شد.
احیای خط لوله صلح؛ فرصتی برای بازآرایی راهبردی
یزدان‌پناه با اشاره به اهداف راهبردی ایران در پیگیری این میانجیگری گفت: ایران همواره به‌دنبال تعمیق روابط راهبردی با کشورهای شبه‌قاره بوده و در همین چارچوب، می‌توان بر احیای طرح انتقال گاز ایران به هند و پاکستان، موسوم به خط لوله صلح تمرکز کرد؛ این طرح می‌تواند ضمن تقویت امنیت انرژی، نقش بازدارنده‌ای نیز برای منطقه دریای عمان و شبه‌قاره ایفا کند.
نظر شما