گرمابه‌ها پیش و پس از اسلام در ایران علاوه بر اهمیت به پاکیزگی از نظر رفتار فرهنگی و همچنین معماری مهم بودند و گاهی به عنوان محل نشست بزرگان شهر و یا مکانی برای برگزاری دورهمی به هدف سرگرمی مورد استفاده قرار می‌گرفتند.
سردر، سربینه، میان در، خزینه، اتاق نظافت و گرم‌خانه از جمله بخش‌های اصلی گرمابه‌ها بوده و پس از قانون بهداشت عمومی بلدیه‌ها در سال ۱۳۰۹ و سپس دستور نصب دوش‌ها این بناها با تغییراتی مواجه شدند که می‌توان به ساخت اتاقک‌های دوش و بستن حوض‌های خزینه اشاره کرد. هر چند در ابتدا این تغییرات به علت فرهنگ عامه‌ای که درباره‌ی حمام پس از صدها سال به وجود آمده بود، مخالفانی داشت اما با پیشرفت و پویایی دانش، این مساله مورد پذیرش همگان قرار گرفت و علاوه بر تغییراتی که در همان بناهای قدیمی ایجاد شد، ساخت حمام‌های نمره آغاز شد. رفته رفته با گسترش حمام‌های خانگی، عمر گرمابه‌های عمومی با آن شکل از معماری و فرهنگ به پایان رسید و در حال حاضر حمام‌های عمومی بیشتر جهت استفاده مسافران و رهگذران ساخته می‌شود.
گرمابه‌های بسیاری که از نظر معماری ایرانی و همچنین ارزش تاریخی دارای اهمیت بود در شهرهای ایران به خاطر توسعه نوین شهری از بین رفت و تخریب شد، اما آنها که ماندند توانستند در حوزه میراث فرهنگی، گردشگری ایران نقش مهمی ایفا کنند و حتی برخی از آنها با همان کاربری گرمابه با نظارت بهداشت به ظرفیت گردشگری خلاق تبدیل شدند و زمینه‌ای برای احیای سنت‌ها و شناساندن گوشه‌ای از فرهنگ ایرانی و اسلامی شدند.
شهر سمنان نیز دارای گرمابه‌های متعددی بود که علاوه بر شهروندان، مسافران جاده ابریشم نیز از آنها استفاده می‌کردند اما امروز تنها ۹ عدد از آنها که دارای ارزش تاریخی و معماری هستند باقی مانده که برخی از آنها همچنان با خطر تخریب روبرو هستند.
نخست، پهنه (حضرت)، قلی، نجفی، خوشنیان، ناسار، لتبار، چوبمسجد (ملا پیش نماز) و شترخان (امام رضا) اسامی گرمابه‌های تاریخی و البته سرد سمنان هستند که از دوران تیموریان تا پهلوی را شامل می‌شوند و بیشتر آنها به صورت ۲قلو زنانه و مردانه ساخته شدند که ۶ تای اولی دارای شماره ثبت ملی و ۳ تای آخری هنوز به ثبت نرسیدند. از این تعداد به جز گرمابه‌ی حضرت که از سال ۱۳۷۳ از سوی اداره میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع دستی به عنوان موزه بازسازی و بهره برداری شد، آبی از دیگر گرمابه‌ها برای گردشگری سمنان گرم نشد. بیشتر این حمام‌های تاریخی تحت مالکیت اوقاف و امور خیریه است و ظرفیت‌های مناسبی جهت سرمایه‌گذاری در راستای گردشگری دارد.
گرمابه‌های نجفی و لتیبار نیز به کارگاه سفالگری اجاره داده شده و با آنکه در راستای حوزه حمایت از هنرمندان صنایع دستی می‌تواند گام مفیدی باشد اما شرایط و زمینه بازدید گردشگران را ندارد و بر اقتصاد گردشگری شهر سمنان نیافزوده است. شایان ذکر است حمام چوبمسجد نیز در حال حاضر به عنوان محل تمرین ورزشی توسط یکی اهالی محل استفاده می‌گردد.
نظر شما