توسعه ناپایدار زیست‌محیطی اصفهان/ برای توسعه پایدار هزینه نمی‌کنیم

توسعه شهری اصفهان اگر بر مبنای حفظ محیط زیست بود امروز شاهد معضلات زیست‌محیطی بی‌شمار نبودیم.

به گزارش خبرنگارایمنا، آلودگی آب، خاک و هوا، از بین رفتن تنوع زیستی، طبیعت و محیط زیست زاییده فعالیت و توسعه شهرها هستند، بر این اساس باید طراحی شهری به صورت هنر و دانشی تعریف شود که وقف ارتقای کیفیت محیط کالبدی در شهرها شود. آبادانی را سمت و سو ببخشد و شهری زیست پذیرتر را برای مردم فراهم کند و در عین حال در راستای اهداف توسعه پایدار زیست محیطی باشد. این درحالی است که از نظر برخی کارشناسان امروز شهرها به عنوان سیستم‌های فعال در حال تجربه سطوحی غیرقابل کنترل از رشد انتروپیک هستند. انتروپی شهری به معنای اوضاع نامناسب و شرایطی است که مانع اصلی پیاده‌سازی و تحقق اهداف توسعه پایدار در شهرها است. 

در همین حال کارشناسان معتقدند که توسعه شهری اصفهان نیز برپایه ارزیابی زیست محیطی شکل نگرفته و هیچ یک از شاخص‌های زیست محیطی توسعه پایدار مورد توجه نبوده است، وجود صنایع متعدد و بی‌آبی زاینده‌رود و خشکی گاوخونی از عمده مشکلات زیست محیطی شهر اصفهان است که به دنبال توسعه شهری پدید آمده‌اند با این حال طی سال‌های اخیر برای تبدیل شدن اصفهان به شهری زیست پذیرتر اقدامات خوبی صورت گرفته اما کافی نیست.

توسعه شهری تبعاتی دارد

مسائل زیست محیطی شهر اصفهان متفاوت است، مهدی ریاحی معاون فنی اداره کل حفاظت محیط زیست استان اصفهان در گفت و گو با خبرنگار ایمنا با بیان این مطلب می گوید: در طرح های جامع و تفصیلی شهر اصفهان به مسائل زیست محیطی چندان توجهی نشده با این حال در سال های اخیر تغییراتی در این برنامه ها برای توسعه شهری با رعایت مسائل زیست محیطی اعمال شده است .

وی با اشاره به ماده ۲۱ قانون هوای پاک که بیش از یک سال از تصویب آن می گذرد، می افزاید: بر اساس این ماده قانونی وزارت راه و شهرسازی موظف است هنگام تهیه طرحهای جامع و تفصیلی شهرها ، شهرک ها و طرح های هادی روستایی به نحوی برنامه ریزی کند که فصل جداگانه ای از مطالعات طرح به بررسی مسائل زیست محیطی اختصاص یابد و طراحی شهری از نظر فضای سبز و همجواری کاربری ها و رعایت حریمهای قانونی سیستم حمل و نقل ضوابط تراکم ساختمانی متناسب با شرایط اقلیمی و معیارهای زیست محیطی مورد تایید وزارت بهداشت قرار گیرد.
علت آلودگی هوا، در اگزوز خودرو و دودکش کارخانه خلاصه نمی شود

ریاحی ادامه می دهد: توزیع نامناسب کاربری های ترافیک زا در سطح شهر یکی از دلایل رسیدن آلودگی هوا به مرز هشدار است ، مشاوران و کارشناسان شهرسازی باید از توسعه کاربری های ترافیک زا در هسته مرکزی شهر که آلوده ترین قسمت شهری است، جلوگیری کنند از سوی دیگر به توسعه کاربری های خدماتی نظیر پارکینگ های طبقاتی در سطح شهر همت کنند زیرا از وضعیت مطلوب فاصله زیادی داریم و این مشکلات همواره افزایش یافته و از یک شهردار به شهردار بعدی به ارث می رسد و هیچ شهرداری حاضر نیست هزینه بی توجهی شهردار قبلی را پرداخت کند.

وی تصریح می کند: علل آلودگی هوا فقط در اگزوز خودرو و دودکش کارخانه خلاصه نمی شود، این برداشت اشتباه عوام است، چنین اشتباهی از خواص انتظار نمی رود.

معاون فنی اداره کل حفاظت محیط زیست معتقد است اگر در طراحی شهری مسائل زیست محیطی در نظر گرفته شده بود امروز خیابان های پر تردد مانند شمس آبادی، آمادگاه و کوچه یخچال با موجی از مراجعات روز مره مردمی در هسته مرکزی شهر بنا نمی شدند که آلودگی هوا به اوج برسد. مدیریت شهری نباید درآمد کوتاه مدت ناشی از صدور پروانه های تجاری را فدای اهداف بلند مدت توسعه شهری نماید.

مدیریت شهری بر توزیع مناسب کاربری ها تمرکز کند

وی با بیان اینکه موفقیت یا عدم موفقیت درطرح جامع کاهش آلودگی هوا را باید به دو بخش ملی و اقدامات استانی تقسیم کرد، می افزاید: اگر در سطح استان اقدامات در راستای کاهش آلاینده های هوا به نحو احسن دنبال شود، حداکثر ۴۰ درصد در کاهش آلودگی هوا موثر خواهد بود در حالی که ۶۰ درصد موفقیت این برنامه عزم ملی می طلبد. برای مثال ؛ الزامات خودرو سازان به ارتقای سیستم های احتراق داخلی خودرو ها و همچنین الزام وزارت نفت به تغییر فرآیند پالایشگاه ها جهت تولید سوخت مناسبتر، تنها در سطح ملی قابل پیگیری است.

ریاحی می گوید: با این حال نمی توان گفت که اجرای طرح جامع کاهش آلودگی هوا در سطح استانی ناموفق بوده است، علی رغم محقق نشدن خیلی از اهداف، اقدامات خوبی از جمله تغییر سوخت نیروگاه ها از مازوت به گاز طبیعی و احداث شهرک سلامت در حاشیه شهر، احداث فروشگاه های زنجیره ای در مناطق پیرامون شهری و .... صورت گرفته است که در دو مورد اخیر، بسیاری از مراجعات شهروندان به هسته مرکزی شهر کاهش پیدا کرده است. البته مدیریت شهری می تواند از بلند مرتبه سازی در بخش غربی شهر جلوگیری کند تا مانع از ورود هوای پاک از سمت باغات نصرآباد ، گلدشت، کهریزسنگ و کوشک به داخل شهر اصفهان نشود و امکان ایجاد جریانات همرفت طبیعی در داخل شهر میسر گردد، در حقیقت مدیریت شهری باید روی این پروژه ها تمرکز کند.

ریاحی با اشاره به اینکه وقتی بزرگراهی احداث می شود بالطبع آلودگی صوتی هم به دنبال خواهد داشت، اضافه می کند: اما به این مفهوم نیست که بزرگراه در سطح شهر نباشد زیرا نمی توان از مزایای بزرگراهها چشم پوشی کرد؛ طراحی صوت شکن ها در حاشیه بزرگراهها از بروز آلودگی صوتی جلوگیری یا حداقل آن را تعدیل می کند. برای ساخت بزرگراه می توان هزینه ای بیشتر در نظر گرفت و این گونه مسائل زیست محیطی را نیز رعایت کرد.

حاضر به هزینه کردن برای توسعه پایدار نیستند

معاون فنی اداره کل حفاظت محیط زیست استان اصفهان به تفاوت توسعه و توسعه پایدار اشاره می کند و می گوید: هزینه توسعه پایدار بیش از هزینه توسعه است؛ مابه تفاوت هزینه "توسعه" و "توسعه پایدار" در " حفظ محیط زیست" است ، به بیان ساده تر در طراحی و احداث یک بزرگراه باید دیواره های آکوستیک و صداشکن و مواردی از این قبیل نیز پیش بینی شود که هم مزایا را داشته باشد و هم معایب تعدیل شوند اما متاسفانه حاضر به هزینه کردن برای توسعه پایدار و تعدیل معایب نیستند.

استفاده از موتور سیکلتهای برقی در جهان مورد استقبال قرار گرفته است زیرا علاوه بر کاهش آلودگی صوتی ، موجب کاهش آلودگی هوا نیز می شود و محیط شهری را به یک محیط آرام و زیست پذیر تبدیل می کند؛ ریاحی در این باره می گوید: خوشبختانه در استان اصفهان دو واحد صنعتی تولید کننده موتور سیکلت برقی راه اندازی شده اند؛ البته اجرای این پیشنهاد مقدماتی دارد از جمله اینکه تعمیرگاهها و ایستگاههای شارژ موتور سیکلت برقی در سطح شهر باید در این طرح پیش بینی شود، کارخانه های تولید کننده موتورسیکلتهای برقی در جلسات استانداری متعهد به گسترش نمایندگی های خود در سطح شهر و ارائه خدمات پس از فروش شدند تا خریداران از این بابت نگرانی نداشته باشند.

وی اظهار می کند: این پروژه به نتیجه نمی رسد مگر اینکه مدیریت شهری ورود کند، شهرداری می تواند مبلغی از درآمدهایش را برای جایگزین کردن موتورهای برقی به جای موتورسیکلتهای بنزینی اختصاص دهد. در مراحل نخست این طرح، مانند هر طرح دیگر نیاز است شهرداری سوبسید تزریق کند تا در جامعه نهادینه شود و گامی مثبت در راستای کاهش آلودگی ها باشد.

ریاحی با اشاره به اینکه توسعه شهری بر آلودگی آب در اصفهان تاثیر کمتری داشته است، می افزاید: در طراحی شهری اصفهان ایجاد شبکه فاضلاب مورد توجه قرار گرفته با این حال کاربری های نامناسب کارگاهی در سطح شهر مانند کارگاههای آب کاری ها و کارگاههای بزرگ طلاسازی که فاضلاب صنعتی تولید می کنند باعث مستهلک شدن شبکه های فاضلاب شهری می شود و متاسفانه برای انتقال این کارگاهها و کاربری های نامناسب به محوطه بیرونی شهر،عزمی وجود ندارد.

معاون فنی اداه کل حفاظت محیط زیست استان اصفهان خاطرنشان می کند: در حقیقت اراضی پیرامون شهر برای مشاوران املاک نیست بلکه برای رفع معضلات زیست محیطی داخل شهری است، این عرصه ها را نباید به راحتی از دست داد و لازم است برای انتقال صنایع مزاحم و نیمه مزاحم و کاهش معضلات زیست محیطی شهر استفاده نمود.

وی ادامه می دهد: متاسفانه عرصه های بیرونی در طراحی شهری برای ساخت مجتمع های مسکونی پیش بینی می شود مشکلات زیست محیطی شهر همچنان سر جای خودش باقی می ماند و وقتی که میخواهیم صنایع الاینده را به خارج از شهر منتقل کنیم با هزینه های سرسام اور رو به رو می شویم در حالی که می توان با هزینه های کمتری مسائل زیست محیطی را رفع کرد.

مدیریت پسماند شهرداری اصفهان در کشور پیشتاز است

ریاحی با بیان اینکه کارخانه کمپوست اصفهان یکی از نخستین کارخانه های کمپوست در سطح کشور بود که در زمان خود در وضعیت مناسبی راه اندازی شد هرچند که در حال حاضر مشکلات خاص خود را دارد، می افزاید: از جمله مشکلات این کارخانه نفوذ شیرابه در خاک و منابع زیرزمینی است و باید برای این معضل چاره اندیشید، با این حال عملکرد مدیریت شهری اصفهان از نظر مدیریت پسماند در مقایسه با سایر استانها پیشتاز است.

وی خاطرنشان می کند: مشکل اصلی مدیریت پسماند شهر اصفهان استفاده نکردن از توانایی بخش خصوصی است، بخش های درآمدزا تحت مدیریت شهرداری می ماند بدون انکه فراخوان و مشارکت بخش خصوصی جلب شود و قسمتهای هزینه بر و کم سود ده به فراخوان بخش خصوصی گذاشته می شود. بر همین اساس بخش خصوصی نیز استقبال چندانی برای سرمایه گذاری در بخش پسماند نمی کند.

ریاحی تاکید می کند: اولویت سازمان حفاظت محیط زیست درخصوص مدیریت پسماند در سطح شهر اصفهان "آموزش تفکیک از مبدا" و بستر سازی در جامعه برای اثربخش بودن آموزش ها و فرهنگ سازی ها است؛ در طراحی شهری اگر انواع سطل زباله ها " خشک، تر، فلزی و پلاستیکی " در سطح شهر پیش بینی نشود، شهروندان بستری برای عمل به آموزش ها نمی بیند.

معاون فنی اداره کل حفاظت محیط زیست استان با تاکید بر اینکه شهرداری اصفهان در مرحله نخست باید بر فرهنگ سازی و آموزش تفکیک از مبدا و ایجاد بستر آن در جامعه سرمایه گذاری کند، تصریح می کند: این یک اقدام زیرساختی و زیربنایی است که کشورهای توسعه یافته جهان نتیجه مطلوبی از آن گرفته اند و شهر اصفهان نیز باید به این سمت و سو برود وقتی یک شهروند تفکیک پسماند از مبدا را فرا گرفت در حقیقت یک پاکبان مادام العمر برای شهرداری محسوب می شود، از این رو پیامدهای مثبتی برای شهرداری اصفهان از جمله کاهش هزینه های نظافت شهری به دنبال دارد و شهرداران آینده نیز از ثمرات این سرمایه گذاری سود خواهند برد.

تاثیر توسعه شهری بر زیستگاههای حیات وحش بحرانی نیست

ریاحی با اشاره به اینکه خارج ازمحیط های شهری، زیستگاه گونه های مختلف گیاهی و حیات وحش محسوب می شود،می گوید: توسعه شهری اصفهان بر زیست گاه های حیات وحش اطراف اثرگذار بوده است اما آسیبهای آن آنقدرها نیست که به وضعیت بحران رسیده باشد. زیست گاههای خوبی پیرامون شهر اصفهان وجود دارد از جمله قمیشلو و کلاه قاضی که به نوعی ریه های تنفسی شهر اصفهان محسوب می شوند و اثرات سومدیریت شهری در این مناطق کمتر دیده می شود و به جز بخش هایی محدود در شهر بهارستان، برای توسعه شهری کمتر به مناطق حفاظت شده و زیستگاههای حیات وحش دست اندازی نشده است و این تجاوزات بیشتر در توسعه صنعتی استان دیده می شود.

معاون فنی اداره کل حفاظت محیط زیست استان اصفهان معتقد است: طراحی شهری اصفهان از نظر "فضای سبز" خوب اما از لحاظ کاربری اراضی بسیار بد عمل شده است؛ با این حال کلانشهر اصفهان بین ۸ کلانشهر کشور در رده های بالا قرار گرفته و وضعیت مناسب تری دارد.

طرح آمایش سرزمین ابتر مانده است

اگر توسعه شهری اصفهان بر اساس ارزیابی زیست محیطی شکل گرفته بود امروز شاهد معضلات زیست محیطی نبودیم. مهندس محمود درویش، معمار و شهرساز پیشکسوت اصفهان در گفت و گو با خبرنگار ایمنا با بیان این مطلب می گوید: علیرغم اینکه حدود ۵۰ سال است  از طرح آمایش سرزمین صحبت می شود اما متاسفانه هنوز حتی طرح منطقه‌ای هم وجود ندارد بنابراین طرح آمایش سرزمین ابتر مانده و همواره اصرار بر توسعه به شکل افقی بر پهنه های کشاوری ، باغ ها و افزایش تراکم بافت شهری است.

وی تصریح می‌کند: در حقیقت برخی گمان می کنند که هر شهری مدام باید توسعه یابد. چنین نیست بلکه باید با طرح های منطقه ای و آمایش سرزمین جمعیت را کنترل  و تجهیزات صنعتی را در مکانهای مناسب احداث کرد. این ها مسائل اساسی و ریشه ای است که تا کنون به دلایل نامشخص کمتر مورد توجه قرار گرفته است.

درویش با بیان اینکه احداث صنایع در شهر اصفهان اشتباه بزرگی بود اظهار می کند: زیرا استقرار صنایع در جهت جریان باد است که از جنوب غرب به شمال شرق می وزد و سبب انتقال انواع آلودگی ها از نظر آب و هوا به سمت شهر اصفهان بوده است. بدترین نقطه مکانی محلی بود که ذوب آهن و سپس فولاد مبارکه و سایر صنایع آلاینده مانند دو کارخانه سیمان و به دنبال آنها صنایع نظامی و کارخانه های صنعتی وابسته  به صنایع مادر احداث شدند، گرچه از نظر اقتصادی پرسود و مقرون به صرفه است اما تصمیم اولیه برای احداث ذوب آهن در گوشه ای از شهر بدون در نظر گرفتن ارزیابی زیست محیطی اشتباه بود.

باید محله محور بود

این کارشناس شهرسازی می‌گوید: توسعه بی‌رویه ، مهاجرت‌های سنگین و افزایش جمعیت، از بین بردن باغات مشکلات بی ‌شماری به وجود آورده است اما در این مقطع زمانی باید از پتانسیل شهرک‌های اقماری مانند بهارستان، سپاهان شهر، شاهین شهر و فولادشهر که با فاصله های متفاوت برای جمعیت های بالا و چندصد هزار نفری طراحی شده اند استفاده کرد متاسفانه از این ظرفیتها استفاده نشده است و تمام تراکم جمعیت در شهر اصفهان متمرکز شده اند بنابراین اگر تمهیداتی در نظر بگیرند که آن مناطق را بیشتر فعال کند سنگینی جمعیت در اصفهان کاهش می یابد

وی معتقد است:  توزیع خدمات در شهرها از جمله کلانشهر اصفهان بسیار نامناسب است. باید محله محور بود و هر محله ای نیز تقریبا از تمام خدمات شهری مثل گذشته خودکفا باشد تا شاهد ترافیک های بین شهری نباشیم. اگر توزیع خدمات بهداشتی و درمانی، آموزشی مانند دبیرستانها و دبستانها و سایر خدمات عمومی در محله ها تامین شود جابه جایی های بین شهری به طور چشمگیری کاهش یافته و از رفت و آمدهای بی حاصل جلوگیری می شود.

تغییر کاربری با اخذ جریمه ها

این کارشناس معماری تصریح می کند: کاربری خیابانهایی مانند شمس‌آبادی و آمادگاه قرار نبود که تجاری و اداری باشند و برای آن‌ها مجوز مطب صادر شود اما متاسفانه به تدریج این اتفاق افتاد و شهرداری نیز فقط با جریمه مشکل را حل کرد، در شهرهای سراسر کشور این تخلف وجود دارد، برای  ساختمان مسکونی با اخذ جریمه تغییر کاربری می دهند. برای جلوگیری از تخلف باید اخذ جریمه منتفی شود.  

وی با بیان اینکه اگر اضافه بنا یا تغییر کاربری و تخریب خانه‌های تاریخی را برای همیشه تبدیل به فضای سبز کنیم هیچ بنای تاریخی تخریب نخواهد شد، خاطرنشان می‌کند: نمی‌توان هر تخلفی را  با استناد به  کمیسیون ماده ۱۰۰ به عنوان منبع درآمد زا شناخته شود، نادیده گرفت،  باید تکلیفش مشخص شود که بر چه اساسی است، ما نمی‌توانیم که هر تخلف و تخریبی را به  کمیسیون ماده ۱۰۰ برده  و با پول جبران تخلف کنیم .اما به تدریج اینگونه تخلفات شکل گرفته‌اند. 

گزارش از: نداسپاهی – خبرنگار ایمنا

کد خبر 368106

برچسب‌ها

نظر شما

شما در حال پاسخ به نظر «» هستید.