تسریع گذار جهان به انرژی پاک

به گزارش سرویس ترجمه خبرگزاری ایمنا، رشد بیشتر انرژی خورشیدی و بادی توسط کشورهایی همچون چین و برزیل در سال گذشته، نقطه عطفی در گذار جهان به انرژی پاک محسوب می‌شود. در حال حاضر به‌قدری انرژی پاک وجود دارد که به‌واسطه آن تولید برق جهانی از سوخت‌های فسیلی همراه با انتشار گازهای گلخانه‌ای در آستانه کاهش است.

آمارهای جهانی نشان می‌دهد که جهان قادر به برداشتن گام‌های استوارتر به‌سمت توسعه انرژی پاک و کاهش انتشار گازهای گلخانه‌ای جهانی است، البته نگرانی‌هایی در این زمینه وجود دارد؛ برای مثال بسیاری از کشورها به دلیل اینکه نمی‌توانند به بودجه مورد نیاز برای تأمین مالی گسترش انرژی‌های تجدیدپذیر دسترسی پیدا کنند، گذار به انرژی پاک را متوقف کرده‌اند.

با این وجود پیشرفت انرژی‌های پاک و حذف انتشاردهنده‌های کربن در دیگر نقاط جهان در وضعیت مناسبی قرار دارد و حتی سال گذشته انرژی‌های تجدیدپذیر رکورد جدیدی را به ثبت رساند و ۳۰ درصد از تولید برق جهان را به خود اختصاص داد.

چین، برزیل و هلند از نظر عرضه سریع پیشتاز این نوع تولید برق هستند. چین حتی با وجود تداوم استفاده از مقادیر زیادی نیروگاه زغال‌سنگ جدید، به‌تنهایی ۵۱ درصد از تولیدات جدید خورشیدی و ۶۰ درصد از نیروگاه‌های بادی جدید را به خود اختصاص داده است.

افزایش چشمگیر انرژی‌های تجدیدپذیر در سال ۲۰۲۳

سال ۲۰۲۳ یک سال پررونق برای توسعه انرژی‌های تجدیدپذیر به‌ویژه باد و خورشید به‌عنوان ستون فقرات سیستم برق پاک مدرن بود. این سال نقطه‌عطفی در زمینه انرژی‌های تجدیدپذیر محسوب می‌شود که با وجود پیشرفت‌های آن، سوخت‌های فسیلی منسوخ دیگر نمی‌توانند با نوآوری‌های تصاعدی و منحنی‌های کاهش هزینه در انرژی‌های تجدیدپذیر و ذخیره‌سازی رقابت کنند.

انرژی‌های خورشیدی و باد طی دو دهه گذشته فراتر از انتظارات پیش رفتند، بسیار سریع‌تر از حد انتظار رشد کردند و از ۰.۲ درصد تولید برق جهانی در سال ۲۰۰۰ به ۱۳.۴ درصد در سال ۲۰۲۳ رسیدند. این رشد چشمگیر به دلیل تعیین سیاست‌ها و فناوری‌های بلوغ‌یافته در کنار کاهش شدید هزینه‌ها امکان‌پذیر شد.

هزینه انرژی خورشیدی در سال گذشته به‌رغم افزایش تقاضا، به دلیل افزایش ظرفیت تولید به نصف کاهش پیدا کرد. در عین حال مشکلاتی همچون هزینه‌های تورمی که توسعه انرژی باد را متوقف کرده بود، شروع به حل شدن و راه را برای پروژه‌های بیشتر هموار کرد.

حمایت رهبران جهانی از انرژی‌های تجدیدپذیر

رهبران جهانی در اجلاس آب‌وهوایی COP28 دبی متعهد شدند که ظرفیت انرژی تجدیدپذیر را تا سال ۲۰۳۰ سه برابر کنند. این هدف بلندپروازانه نشان‌دهنده حمایت آن‌ها از انرژی‌های تجدیدپذیر، ابزار اصلی بشر امروز برای کاهش انتشار گازهای گلخانه‌ای است و نشان می‌دهد که سوزاندن جهانی سوخت‌های فسیلی در بخش برق به احتمال قوی در سال ۲۰۲۳ به اوج خود رسیده و قرار است در سال ۲۰۲۴ به همراه آلودگی و گازهای گلخانه‌ای شاهد کاهش باشد.

از آنجا که بخش برق بیشترین سهم از انتشار جهانی را به خود اختصاص می‌دهد، تولید برق پاک با آغاز کاهش انتشار جهانی همراه خواهد بود که این امر نکته مثبتی برای مهار تغییرات آب‌وهوایی است. البته دانشمندان بارها هشدار داده‌اند که کاهش انتشار گازهای گلخانه‌ای به اندازه کافی سریع نیست تا گرمایش جهانی را به سطوح ایمن‌تر محدود کند و این سرعت کاهش به‌طور کامل به تداوم انقلاب انرژی‌های تجدیدپذیر متکی است.

کاهش برق فسیلی در اتحادیه اروپا

سوخت‌های فسیلی در اتحادیه اروپا طی آوریل تنها کمتر از یک‌چهارم برق را تولید کردند و به‌رغم افزایش تقاضا به پایین‌ترین حد خود یعنی ۲۳ درصد کاهش داشتند؛ این پیشرفت که از پایین‌ترین رکورد قبلی یعنی ۲۷ درصد از می ۲۰۲۳ فراتر رفته است، همچنان ادامه دارد.

کاهش تولید سوخت فسیلی در اروپا ناشی از رشد باد و خورشید، همچنین بازیابی انرژی آبی بوده است که موجب کاهش تولید سوخت‌های فسیلی و افزایش سهم انرژی‌های تجدیدپذیر در ترکیب برق به رکورد ۵۴ درصد شد. زغال‌سنگ تنها ۸.۶ درصد از ترکیب انرژی را در مقایسه با ۳۰ درصد در سال ۲۰۲۳ به خود اختصاص داد و تولید برق اتحادیه با گاز ۱۲.۱ درصد بود که نسبت به ۲۲ درصد سال گذشته کاهش پیدا کرد.

کشورهای اروپایی با بیشترین کاهش در تولید برق فسیلی

آلمان بیشترین کاهش تولید سوخت فسیلی را در ماه آوریل نسبت به سال گذشته داشته است. هفت نیروگاه زغال‌سنگ این کشور پس از تعویق تعطیلی به دلیل بحران انرژی، در پایان مارس ۲۰۲۴ بسته شد، به‌طور کلی برق تولیدی سوخت‌های فسیلی در آلمان ۲۶ درصد کاهش پیدا کرد که نشان‌دهنده کاهش ۳۲ درصدی در کل اتحادیه اروپا است.

ایتالیا کاهش ۲۴ درصدی را تجربه کرد و ۱۵ درصد دیگر از کاهش کل انرژی برق اتحادیه اروپا با سوخت فسیلی را برعهده داشت. اسپانیا، فرانسه و هلند در رتبه‌های بعدی قرار دارند.

به این ترتیب با وجود افزایش تقاضای برق، انتشار گازهای گلخانه‌ای و تولید برق با سوخت فسیلی در اتحادیه اروپا کاهش داشته است. زغال‌سنگ در این بلوک از سال ۲۰۱۶ تا ۲۰۲۳ شاهد کاهش بیش از ۳۰۰ تراوات ساعت بوده و اتحادیه افزایش مشابهی را در انرژی‌های باد و خورشید در این دوره تجربه کرده است، بنابراین کاهش ساختاری زغال‌سنگ در اروپا به‌شدت با باد و خورشید جایگزین شده است. بخشی از فرایند گذار ثابت انتقال برق اتحادیه اروپا نیز با کاهش ۱۸ درصدی انتشار گازهای گلخانه‌ای در چهار ماه نخست سال ۲۰۲۴ نسبت به مدت مشابه سال گذشته دیده می‌شود.

COP29 و انرژی پاک در کشورهای در حال توسعه

تأمین مالی انتقال پاک در کشورهای در حال توسعه که به‌طور معمول کمترین سهم را در تغییرات اقلیمی داشته‌اند، یک موضوع کلیدی در اجلاس آب‌وهوایی سازمان ملل سال جاری (COP29) در آذربایجان خواهد بود. این امر با سرمایه‌گذاری مناسب در کشورهای آفریقایی تسریع می‌شود که اغلب با هزینه‌های استقراض بسیار بالاتری نسبت به سایر کشورها روبه‌رو هستند.

این قاره دارای پتانسیل بزرگی در زمینه انرژی‌های تجدیدپذیر است، با این حال سهم بسیار کمی (کمتر از ۲ درصد) از سرمایه‌گذاری‌های جهانی انرژی‌های تجدیدپذیر در آن انجام می‌شود. حال آنکه آفریقا نمی‌تواند بدون دسترسی به انرژی بیشتر توسعه پیدا کند، بنابراین نیازمند اصلاحات مالی برای ایجاد انواع جدید و مقرون‌به‌صرفه انرژی‌های تجدیدپذیر است.