به گزارش خبرگزاری ایمنا، بر اساس ماده ۸ قانون هوای پاک که در ۲۵ تیر ۱۳۹۶ تصویب شد، تمام اشخاص حقیقی و حقوقی مالک وسایل نقلیه موظف‌اند وسیله نقلیه خود را پس از رسیدن به سن فرسودگی از رده خارج کنند که این سن برای خودروهای سواری، سنگین و نیمه‌سنگین و موتور سیکلت متفاوت است بر این اساس مراکزی به نام مراکز اسقاط خودروهای فرسوده به وجود آمدند تا خودروهای فرسوده را از رده خارج کنند.
برای تکمیل این قانون، در سال ۱۴۰۰ هیئت وزیران آئین‌نامه جدیدی برای تعیین سن فرسودگی خودرو به تصویب رساند که بر اساس آن، معیار مرز سن فرسودگی با سن فرسودگی جایگزین شد، بنابراین خودروهای فرسوده باید تعداد دفعات بیشتر به مراکز معاینه فنی مراجعه کنند و تنها در صورت تشخیص مرکز، فرسوده شناخته شده و اسقاط شوند، بر این اساس سن مرز فرسودگی برای خودروهای سواری ۱۵ سال است. این خودروها پس از رسیدن به سن مرز فرسودگی باید هر شش ماه اقدام به دریافت معاینه فنی کنند، وانت پایه گازسوز و بنزینی، دوگانه‌سوز و دیزلی نیز به ترتیب با سن ۱۴ و ۱۳ سال به سن مرز فرسودگی می‌رسند که پس از آن باید هر چهار ماه یک بار نسبت به دریافت معاینه فنی اقدام کنند.
افت و خیزهای اجرای طرح جایگزینی
قانون اولیه اسقاط خودرو در دوران پاندمی کرونا، به حاشیه رفت و با کاهش ارائه گواهی اسقاط، ممنوعیت واردات خودرو و معافیت خودروسازان داخلی از اسقاط خودروهای فرسوده، رفته رفته مراکز اسقاط نیز تعطیل شدند، بنابراین طرح از رده خارج کردن خودروهای فرسوده پس از گذشت سال‌های طولانی نتوانست به‌خوبی اثرگذار باشد، اما از نیمه دوم سال ۱۴۰۱، وزارت صمت اعلام کرد که تمام خودروسازان داخلی موظف هستند ۲۰ درصد از میزان قرعه‌کشی‌های فروش شرایطی خودروهای خود را برای دارندگان خودروهای فرسوده در نظر بگیرند و با تصویب قانون جدید، طرح جایگزینی خودروهای فرسوده با ایجاد تغییراتی اساسی دوباره از سر گرفته شد.
از سوی دیگر در مدت دو ماه گذشته و با مطرح شدن واردات خودروهای کارکرده و صفر به کشور، طرح اسقاط خودرو بار دیگر مورد توجه قرار گرفت به ویژه آنکه طی سال‌های اخیر حذف اسقاط خودروها نگرانی‌هایی را درباره تشدید آلودگی هوا و مصرف بیش از اندازه سوخت ایجاد کرده است.
اجرای طرح جایگزینی یا اسقاط خودروهای فرسوده یکی از گزینه‌های مهم در برنامه‌های مقابله با آلودگی هوای کلانشهرها بوده است زیرا کارشناسان بر این باورند که خودروهای فرسوده بیش از ۲۰ برابر خودروهای معمولی تولید آلایندگی دارند و تنها با جریمه نمی‌توان تردد آنها را محدود کرد، همچنین تجربه نشان داده است که حذف سهمیه بنزین و کارت سوخت خودروهای فرسوده کمکی به از رده خارج کردن این خودروها نمی‌کند زیرا این وسایل نقلیه همچنان مجاز به استفاده از بنزین آزاد و رفت‌وآمد در شهر هستند.
از سوی دیگر مصرف سوخت خودروهای فرسوده بسیار بالا است که هدر رفتن منابع نفتی موجود را به دنبال دارد، بنابراین اسقاط خودروهای فرسوده می‌تواند به ذخیره منابع سوختی، کاهش آلودگی هوا و تأمین مواد اولیه برای فولاد کمک کند، کاهش تصادفات جاده‌ای و مرگ‌ومیر ناشی از آن و تأمین ضایعات کارخانه‌های فولاد کشور از دیگر مزایای از رده خارج کردن خودروهای فرسوده به‌شمار می‌آیند.
فرسودگی ۱۲ میلیون وسیله نقلیه
بر اساس آمار پلیس راهور، حدود ۳۷ میلیون خودرو اعم از سبک و سنگین به همراه موتورسیکلت در کشور وجود دارد که ۳۲ درصد آنها فرسوده هستند، همچنین به گفته محمود مشهدی شریف، رئیس انجمن مراکز اسقاط و بازیافت خودروهای فرسوده، حدود ۲.۵ میلیون خودروی فرسوده در جاده‌های کشور تردد می‌کنند که اگر ۹.۵ میلیون موتورسیکلت فرسوده را نیز به آن اضافه کنیم، حدود ۱۲ میلیون وسیله نقلیه فرسوده در کشور وجود دارد.
کارشناسان بر این باورند که تعداد خودروهای فرسوده تا سال ۱۴۰۴، به ۸ میلیون دستگاه می‌رسد که مصرف بنزین هرکدام از آنها ۴.۱۳ لیتر یعنی ۱۴.۳ درصد، بیشتر از خودروهای عادی و غیر فرسوده است و این تعداد خودرو، تا سال ۱۴۰۴، حدود ۴۵ میلیون و ۲۰۰ هزار لیتر بنزین بیشتری مصرف می‌کنند.
در برنامه هفتم توسعه پیش‌بینی شده که سالانه ۵۰۰ هزار خودرو فرسوده از رده خارج شود، اما دستیابی به این هدف با روند کنونی اسقاط خودروهای فرسوده امکان‌پذیر نخواهد بود.
موانع اسقاط فرسوده‌ها
به گفته داریوش گل‌علیزاده، رئیس مرکز ملی هوا و تغییر اقلیم سازمان حفاظت محیط زیست سال گذشته تنها ۲۰ هزار و ۸۰۰ دستگاه اسقاط شد اما با تصویب آئین‌نامه ماده ۱۰ قانون ساماندهی صنعت خودرو که به‌طور مشترک با آئین‌نامه اجرایی ماده ۸ قانون هوای پاک تهیه شده و قرار است به تصویب دولت برسد، اسقاط تاکسی‌های فرسوده و موتورسیکلت‌ها در کلانشهرها در اولویت قرار می‌گیرد و نوسازی ناوگان تاکسی کلانشهرها با حداقل وابستگی به منابع دولتی و از طریق تولید گواهی اسقاط انجام می‌شود.
وام خودرو فرسوده، یکی از گزینه‌های پرداختی به مالکان بود تا بتوانند خودروی جدید خریداری کنند، اما با توجه به اینکه مدتی است وام خودروی فرسوده ۱۴۰۲ در دسترس نبوده است، دارندگان خودرو فرسوده ناگزیرند با روش‌های دیگری برای خرید خودروی جدید کمک‌هزینه دریافت کنند.
برای بهبود عملکرد در حوزه اسقاط خودروهای فرسوده از بهمن سال گذشته مسئولیت اسقاط خودروهای فرسوده از ستاد مدیریت حمل‌ونقل سوخت به عنوان زیرمجموعه معاونت راهداری وزارت راه به سازمان گسترش و نوسازی صنایع که زیرمجموعه وزارت صمت بود، منتقل شد و به دلیل اشکالات فراوان سامانه ستاد مدیریت حمل‌ونقل سوخت حدود سه ماه طول کشید تا اواسط بهار سال جاری سامانه جدید راه‌اندازی شد و بسیاری از مالکان خودروهای فرسوده همچنان از عملکرد این سامانه گله‌مند هستند.
یکی از مهم‌ترین اختلالات سامانه اسقاط، مربوط به اسقاط خودروهایی می‌شود که قبل از سال ۱۴۰۲ ثبت نام کرده و در روند مراحل اداری قرار داشتند. از سویی دیگر به مالکان این خودروها پیامکی مبنی بر پایان مهلت زمان تعیین شده برای اسقاط خودروهای خود نیز ارسال می‌شود که این کار باعث نگرانی و بلاتکلیفی این افراد شده است.
افت ۸۰ درصدی آمار اسقاط
محمود مشهدی‌شریف، رئیس انجمن صنفی مراکز اسقاط خودرو در گفت‌وگو با خبرنگار ایمنا از افت ۸۰ درصدی رشد اسقاط خودروهای فرسوده در مقایسه با تابستان سال جاری خبر داد و اظهار کرد: سال گذشته ۲۰ هزار دستگاه اسقاط شد و با توجه به اینکه روند اسقاط در سامانه جدید از اواخر اردیبهشت آغاز شد، در چهار ماه نخست سال جاری تا پایان شهریور حدود ۳۰ هزار دستگاه و در سه ماهه پاییز نیز ۲۰ هزار دستگاه اسقاط شد که مجموع این عدد به ۵۰ هزار دستگاه می‌رسد.
وی این آمار را نشان‌دهنده رشد ۲.۵ برابر اسقاط خودروهای فرسوده ظرف مدت هفت ماه دانست و ادامه داد: قرار بود تا پایان سال به عدد جایگزینی ۱۰۰ هزار دستگاه خودرو برسیم، اما اکنون رقم در بیش از ۵۰ هزار خودرو متوقف شده است و دلیل آنکه رشد فزاینده جایگزینی در ماه مرداد و شهریور ناگهان از مهر تا آذر رو به کاهش گذاشت و در دی بسیار کند شد، این بود که قرار است دولت آئین‌نامه از رده خارج کردن خودروهای فرسوده به تصویب برسد.
رئیس انجمن صنفی مراکز اسقاط خودرو مهلت قانونی تصویب این آئین‌نامه در دولت را سه ماهه اعلام کرد و گفت: مجلس دولت را موظف کرده بود که از بهمن ۱۴۰۱ تا اردیبهشت سال جاری این آئین‌نامه را به تصویب برساند، اما اکنون در بهمن ۱۴۰۲ قرار داریم و دولت ۹ ماه تأخیر در ابلاغ آئین‌نامه داشته است.
در انتظار سیاست‌های تشویقی دولت
وی با اشاره به اهمیت ابلاغ آئین‌نامه دولت برای مالکان خودروهای فرسوده اظهار کرد: در این آئین‌نامه بسته‌های تشویقی و تنبیهی برای مالکان خودروهای فرسوده در نظر گرفته شده است؛ از جمله ممنوع شدن تردد خودروهای فرسوده در کلانشهرها یا افزایش پلکانی مبلغ بیمه آنها و ایجاد مشکلاتی برای کارت سوخت خودروهای فرسوده، از سوی دیگر سیاست تشویقی مانند جدول معادل‌سازی وجود دارد.
مشهدی‌شریف درباره مزایای جدول معادل‌سازی در آئین‌نامه جدید خاطرنشان کرد: در گذشته برای اسقاط خودروهای فرسوده یک گواهی صادر می‌شد، اما در جدول جدید سن خودرو مورد توجه قرار گرفته و در صورتی که بین ۲۰ تا ۲۵ سال باشد، سه گواهی، از ۲۵ تا ۳۰ سال، دو گواهی و از ۳۰ سال به بالا و یک گواهی اسقاط برای آن صادر خواهد شد.
وی اکثر خودروهای فرسوده را در محدوده سنی ۲۰ تا ۲۵ سال دانست و افزود: مالکان این دست وسایل نقلیه منتظر تصویب و ابلاغ آئین‌نامه جدید هستند تا گواهی اسقاط خودروی آنها از یک به ۵ عدد افزایش پیدا کند، همچنین به دلیل خبری که درباره مراحل نهایی ابلاغ آئین‌نامه منتشر شد، مراکز اسقاط میز تمایلی به از رده خارج کردن خودروهای فرسوده ندارند و منتظر بهره‌مندی از مزایای جدول معادل‌سازی هستند.
فرسودگی ۷۰ تا ۸۰ درصد وسایل نقلیه عمومی
رئیس انجمن صنفی مراکز اسقاط خودرو دلیل اصلی کندی روند اسقاط از اواخر پاییز تاکنون را انتظار برای تغییر جدول معادل‌سازی بیان کرد و توضیح داد: چند هفته پیش هیئت دولت آئین‌نامه را به شکل مشروط تصویب کرد، به این دلیل مشروط که وزارت کشور در این آئین‌نامه ملاحظاتی داشت و قرار شد همراه با سازمان محیط زیست و وزارت صنعت این ملاحظات مورد بازبینی قرار گیرد که یک هفته بعد این اتفاق افتاد و در نشستی مشترک با ایجاد تغییرات مختصری در آئین‌نامه از رده خارج کردن خودروهای فرسوده آن را دوباره برای تصویب نهایی به هیئت دولت فرستادند.
وی تصویب نهایی و ابلاغ این آئین‌نامه را منجر به از سرگیری روند اسقاط دانست و گفت: سال جاری قرار بود به آمار جایگزینی ۱۰۰ هزار خودروی فرسوده برسیم، اما با توجه به تأخیر دولت در تصویب از رده خارج کردن خودروهای فرسوده و به تأخیر انداختن ۹ ماهه آئین‌نامه، دستیابی به این هدف تقریباً غیرممکن خواهد بود در حالی که اکنون ۲۰۰ هزار دستگاه کامیون فرسوده در سن مرز فرسودگی است در بخش مسافری نیز ۵۵۰۰ اتوبوس فرسوده، ۲۱ هزار مینی‌بوس و ۶۸۰۰ دستگاه سواری کرایه فرسوده در جاده‌ها رفت و آمد می‌کنند.
مشهدی‌شریف آمار وسایل نقلیه فرسوده در بخش موتورسیکلت را بالای ۹ میلیون دستگاه برشمرد و توضیح داد: در بخش خودروهای سواری این آمار به بالای ۲ میلیون دستگاه می‌رسد و این بدان معنا است که بین ۷۰ تا ۸۰ درصد از وسایل عمومی، ۲۷ درصد خودروهای سواری و نزدیک به ۹۰ درصد موتورسیکلت‌های موجود در کشور فرسوده است.
وی شرایط مراکز اسقاط را مناسب ارزیابی کرد و گفت: ۶۰ درصد خودروهای فرسوده بیش از ۲۰ سال دارند و صاحبان آن، به امید بالا رفتن تعدد گواهی، از اسقاط خودروی خودداری کرده‌اند، بنابراین تنها راهکار افزایش آمار مراجعه به مراکز انتظار برای ابلاغ آئین‌نامه و امید برای بهبود شرایط خرید وسایل نقلیه است و در صورتی که این اتفاق زودتر رخ دهد، با ایجاد صرفه اقتصادی بیشتر آمار اسقاط خودروها در آینده شتاب می‌گیرد.
مزایای جدول معادل‌سازی
جدول معادل‌سازی که قرار است در آئین‌نامه از رده خارج کردن خودروهای فرسوده تصویب شود، نخستین بار در سال ۱۳۹۳ تصویب شد و ۳.۵ سال بعد مورد بازنگری قرار گرفت و حدود ۶.۵ سال است که تغییر نکرده است. شاخص جدول معادل‌سازی، خودروی سواری بود که بر اساس جدول برای اسقاط یک خودروی سواری، یک گواهی اسقاط تولید و صادر می‌شود، همچنین برای اسقاط یک موتورسیکلت، معادل یک‌هفتم خودروی سواری گواهی اسقاط صادر می‌شود، تاکسی‌ها نیز دو گواهی اسقاط، وانت زیر یک تن دو گواهی اسقاط، وانت بالای یک تن سه گواهی اسقاط، مینی‌بوس پنج گواهی اسقاط، اتوبوس ۱۴ گواهی و کامیون کشنده ۱۶ گواهی اسقاط داشت.
مشکل جدول این بود که همه خودروهای هر دسته را با یک دید نگاه می‌کرد و توجهی به سن آن نداشت و به عنوان مثال خودروی سواری ۳۵ ساله یک گواهی، ۲۵ ساله یک گواهی و زیر ۲۰ سال هم یک گواهی اسقاط داشت، اما در جدول معادل‌سازی جدید که قرار است در آئین‌نامه از رده خارج کردن خودروهای فرسوده تصویب شود، دیده شده است که به سن خودروها نیز توجه شود و هرچه سن خودرو کمتر باشد تعداد گواهی اسقاط بیشتر خواهد بود به همین دلیل پیش‌بینی می‌شود ابلاغ آئین‌نامه دولت، آمار از رده خارج کردن خودروهای فرسوده در سال آینده را رونق بخشد.
نظر شما