به گزارش خبرگزاری ایمنا، مفاهیم شهرهای ۱۵ دقیقه‌ای از اصل شهرسازی زمانی (شهرسازی بر مبنای زمان و مدت زمان دسترسی به خدمات) پیروی می‌کنند و در عین حال رویکردهای مبتنی بر نزدیکی برای دسترسی بهتر به خدمات، کالاها و فرصت‌های رفاهی را مهم قلمداد می‌کند.
مفهوم شهرسازی زمانی در واکنش به پدیده همگام‌زدایی و گذرا بودن شیوه و سبک زندگی اجتماعی پدیدار شد و ادغام بُعد زمانی در برنامه‌ریزی شهری و ترکیب مکان‌ها و حرکات را پیشنهاد می‌کند.
مفهوم شهر ۱۵ دقیقه‌ای برای نخستین‌بار توسط یک برنامه‌ریز، جامعه‌شناس، نویسنده و مربی شهری آمریکایی در دهه ۱۹۲۰ مطرح شد؛ با این حال تا دهه ۱۹۸۰ اثری از تحقق آن به چشم نخورد تا اینکه در آن زمان، شهرها با هدف افزایش قابلیت پیاده‌روی تحولات زیادی را تجربه کردند.
امروزه مفهوم شهر ۱۵ دقیقه‌ای از اهمیت بیشتری در میان برنامه‌ریزان شهری برخوردار شده است و بیشتر آن‌ها تلاش می‌کنند طراحی شهرهای خود را به‌گونه‌ای تغییر دهند که ساکنان آن‌ها با حداقل رفت‌وآمد از طریق وسایل نقلیه، نیازهای خود را برآورده کنند.
شهرها را نباید شعاری ۱۵ دقیقه‌ای بنامیم
راما قلمبردزفولی، دکترای شهرسازی در گفت‌وگو با خبرنگار ایمنا اظهار می‌کند: شهرهای ۱۵ دقیقه‌ای به‌نوعی الگویی یکپارچه از کاربری اراضی و حمل‌ونقل را پیشنهاد می‌کند که بیشتر بر این اساس است که بتوانیم دسترسی به خدمات را برای ساکنان یک محدوده به‌گونه‌ای تنظیم کنیم که به‌صورت پیاده با طی یک فاصله زمانی مشخص که همان ۱۵ دقیقه است به خدمات دسترسی کافی داشته باشند.
وی اضافه می‌کند: این ایده ابتدا چند سال پیش از سوی نوشهرگرایان مطرح شده بود که به آن شهر فشرده گفته می‌شد، سپس موضوع توسعه بر مبنای حمل‌ونقل انبوه‌بر مطرح شد که یکی از آخرین نسخه‌هایی که در این رابطه مطرح شده است.
دکترای شهرسازی خاطرنشان می‌کند: در ادامه ایده شهر پایدارتر با الگوی فشرده کم کربن‌تر در سال‌های ۲۰۱۹ و ۲۰۲۰ مطرح شد که از نسخه‌هایی نهایی ایده شهر ۱۵ دقیقه‌ای است، به‌ویژه حمایت شهردار پاریس از این الگو موجب مطرح شدن آن شد که البته هر چند سال یک‌بار از این قبیل موارد مطرح می‌شود، اما تمام آن‌ها در یک ساختار و قالب جلو می‌روند.
قلمبردزفولی تاکید می‌کند: در حال حاضر شهرهای اروپایی همچون پاریس و بارسلون ایده شهر ۱۵ دقیقه‌ای را دنبال کرده‌اند، اما موضوعی که وجود دارد، فراهم بودن زیرساخت‌ها است؛ ساختار شهری همچون پاریس، شرایط آن را فراهم کرده است و شهرهای اروپایی نیز به این قالب نزدیک هستند، اما در ایران موضوعی که وجود دارد، لزوم مشخص شدن نظام کاربری زمین و حمل‌ونقل است.
وی با بیان اینکه اگر بخواهیم در ایران نیز شهرهای ۱۵ دقیقه‌ای محقق شود، باید زیرساخت‌های آن را فراهم کنیم، نه اینکه به‌صورت شعاری شهری را ۱۵ دقیقه‌ای بنامیم، اضافه می‌کند: بخشی از زیرساخت‌ها به نظام الگوی توسعه مبتنی بر حمل‌ونقل انبوه‌بر بازمی‌گردد که در واقع باید یک حمل‌ونقل انبوه‌بر مناسب در آن محدوده داشته باشیم و الگوی اختلاف کاربری شامل کاربری‌های مسکونی و خدماتی نیز وجود داشته باشد و حتی کار بخشی از ساکنان نیز تأمین شود.
برای شهرهای بزرگی همچون تهران، مشهد و اصفهان باید هسته‌ها و مراکزی را تعریف کنیم و برای آن‌ها کاربری‌های مختلف نیز در فاصله ۱۵ دقیقه‌ای پیاده با مرکزیت ایستگاه حمل‌ونقل انبوه‌بر ایجاد شود
دکترای شهرسازی با بیان اینکه موضوع اصلی برای تحقق شهرهای ۱۵ دقیقه‌ای، زیرساخت شبکه پیاده و دوچرخه است که باید آن را ایجاد کرده باشیم، اضافه می‌کند: الگوی توسعه مبتنی بر حمل‌ونقل انبوه‌بر، الگویی است که می‌گوید اگر می‌خواهد توسعه اتفاق بیفتد، نباید به‌صورت پراکنده باشد، اگر قرار است تراکم شهری یا توسعه‌ای داشته باشیم، باید در نزدیکی یک ایستگاه همچون مترو، اتوبوس تندرو و تراموا انجام شود.
قلمبردزفولی ادامه می‌دهد: ایستگاه‌های حمل‌ونقل انبوه‌بر نقاطی هستند که اگر بتوانیم توسعه را حول آن در نظر بگیریم، بسیار اقدام مناسبی است، زیرا فاصله محل سکونت فردی که می‌خواهد به خدمات مد نظر خود دسترسی داشته باشد یا به سمت محل کار حرکت کند، بسیار کمتر می‌شود.
وی تاکید می‌کند: برای شهرهای بزرگی همچون تهران، مشهد و اصفهان، به تنهایی نمی‌توان شهر ۱۵ دقیقه‌ای تعریف کرد، بلکه باید هسته‌ها و مراکزی را تعریف کنیم و برای آن‌ها کاربری‌های مختلف نیز در فاصله ۱۵ دقیقه‌ای پیاده با مرکزیت ایستگاه حمل‌ونقل انبوه‌بر ایجاد شود، همچنین می‌توانیم مراکز شهری طبق این الگو داشته باشیم.
وی ادامه می‌دهد: یکی از اصولی که در این شهرها و الگوها وجود دارد، شاخص مسکن مقرون به‌صرفه است، در واقع این موضوع اشاره دارد که چه مقدار مسکن مقرون به‌صرفه در فاصله ۱۵ دقیقه‌ای داریم تا بتوانیم افراد را به سکونت در بافت تجاری، اداری و خدماتی ترغیب کنیم؛ اینجا گلوگاهی است که شهرهای ایران دارند و از این شاخص نمره مناسبی نمی‌گیرند.
دکترای شهرسازی با بیان اینکه مسکن مقرون به‌صرفه در شهرهای ایران نداریم، تصریح می‌کند: این موضوع شاخص‌هایی جدای از قیمت دارد که وام‌های با بهره پایین از جمله آن است.
قلمبردزفولی با بیان اینکه نگرانی که وجود دارد این است که تراکمی از سوی شهرداری ایجاد نشود و زیرساخت‌های شبکه پیاده، دوچرخه و حمل‌ونقل انبوه‌بر نیز مورد توجه قرار گیرد، می‌افزاید: نگرانی در مورد توسعه این دیدگاه‌ها وجود دارد، زیرا شهرداری‌ها تمایل به درآمدزایی دارند و بیشتر علاقه‌مند به تراکم بالا هستند.
در شهر ۱۵ دقیقه‌ای امکان پیاده‌روی و دوچرخه‌سواری بیشتر از قابلیت تردد وسایل نقلیه است
فریاد پرهیز، رئیس اداره مطالعات و برنامه‌ریزی شهری شهرداری اصفهان در گفت‌وگو با خبرنگار ایمنا می‌گوید: شهرها با هدف افزایش قابلیت پیاده‌روی تحولات زیادی را تجربه کرده‌اند.
وی اضافه می‌کند: امروزه مفهوم شهر ۱۵ دقیقه‌ای از قوت بیشتری در میان برنامه‌ریزان شهری برخوردار شده است و اغلب آن‌ها تلاش می‌کنند طراحی شهرهای خود را به‌گونه‌ای تغییر دهند که در آن‌ها ساکنان با حداقل رفت‌وآمد از طریق وسایل نقلیه، نیازهای خود را برآورده کنند.
رئیس اداره مطالعات و برنامه‌ریزی شهری شهرداری اصفهان با بیان اینکه موضوع شهرهای ۱۵ دقیقه‌ای روی ایجاد مناطقی متراکم‌تر و چندمنظوره‌تر متمرکز می‌شود و در نتیجه، امکان پیاده‌روی و دوچرخه‌سواری در آن‌ها به مراتب بیشتر از قابلیت تردد وسایل نقلیه است، خاطرنشان می‌کند: بدون شک، کاهش رفت‌وآمد با خودروی شخصی از طریق وسایل حمل‌ونقل عمومی می‌تواند انتشار گازهای آلاینده را به حداقل برساند که این امر به سهم خود می‌تواند در بهبود وضعیت محیط زیست و پایداری مناطق نقش مهمی ایفا کند.
پرهیز با بیان اینکه بالا بردن قابلیت تعامل شهرنشینان با یکدیگر و ایجاد حس برابری مردم هنگام تردد از طریق وسایل نقلیه موتوری کمترین فرصت تعامل با یکدیگر را دارند، اضافه می‌کند: این در حالی است که امکان برقراری ارتباط مردم با هم هنگام پیاده‌روی و دوچرخه‌سواری افزایش پیدا می‌کند و این امر به سهم خود می‌تواند مزایای بیشتری نظیر کاهش حس انزوای اجتماعی را در پی داشته باشد.
وی تاکید می‌کند: علاوه بر این، در مناطقی با بیشترین قابلیت پیاده‌روی، اغلب فضاهای سبز نیز به میزان بیشتری وجود دارد که این امر می‌تواند در ایجاد حس ارتباط میان شهروندان نقش مهمی ایفا کند.
رئیس اداره مطالعات و برنامه‌ریزی شهری شهرداری اصفهان اضافه می‌کند: کاهش ترافیک و افزایش زیست‌پذیری شهری از دیگر مزایای شهرهای ۱۵ دقیقه‌ای است که می‌تواند افزایش رضایتمندی شهری را در پی داشته باشد، ضمن اینکه دسترسی آسان به تمام امکانات، اضطراب ناشی از پیمودن مسافت‌های طولانی را در میان شهروندان به حداقل می‌رساند.
پرهیز با بیان اینکه طراحی شهری قرن بیستم و اوایل قرن بیست‌ویکم، بیش از هر جنبه دیگری بر توسعه شهری تمرکز شده است که در نتیجه آن، ممکن است بسیاری از مردم بی‌خانمان شوند تا مناطق دوباره طراحی شود، اضافه می‌کند: این امر، افزایش هزینه تهیه مسکن را در پی داشته است و در بی‌خانمان شدن بیشتر افراد، نقش مهمی ایفا می‌کند.
وی تاکید می‌کند: ایجاد شهرهای ۱۵ دقیقه‌ای می‌تواند مشکل هزینه بالای مسکن را تا حد زیادی رفع کند، زیرا در نوع طراحی آن، مناطقی چندمنظوره شکل می‌گیرد که در آن، نزدیکی منازل به خدمات و امکانات شهری می‌تواند تا حد زیادی از هزینه مسکن بکاهد، ضمن اینکه کاهش هزینه‌های رفت‌وآمد از طریق وسایل حمل‌ونقل موتوری را در پی خواهد داشت.
الگوی شهر ۱۵ دقیقه‌ای، رویکردی نوآورانه با سیستم حرکتی متفاوت برای شهرها است
وی تاکید می‌کند: ایجاد مناطق تجاری برای بهبود کسب‌وکار محلی و افزایش حس برابری می‌تواند به‌عنوان محرکی برای بالا بردن نرخ پایداری در مناطق مختلف عمل کند، چراکه به پذیرش فرهنگ‌های متفاوت توسط مردم به‌عنوان مولفه‌ای برای افزایش حس اتحاد و در نتیجه تاب‌آوری کمک کند.
رئیس اداره مطالعات و برنامه‌ریزی شهری شهرداری اصفهان با بیان اینکه وظایف و نقش‌های مهم در شهرهای ۱۵ دقیقه‌ای نیز برعهده خود شهروندان است، اضافه می‌کند: در این ایده به جای توسعه زیرساخت‌های حمل‌ونقل به تمام نقاط شهر یا استفاده از انرژی‌های جایگزین یا خودروهای برقی، تلاش می‌شود زیرساخت‌های حیاتی در بخش‌های مختلف به صورت یکسان توزیع شود.
پرهیز تاکید می‌کند: در شهرهای ۱۵ دقیقه‌ای نبود یا حداقل تردد از طریق وسایل نقلیه موتوری به کاهش قابل‌توجه انتشار کربن منجر می‌شود که به واسطه همین امر، مردم هوایی پاک را تنفس می‌کنند و از کیفیت زندگی بهتری برخوردار هستند.
وی اضافه می‌کند: الگوی شهر ۱۵ دقیقه‌ای، رویکردی نوآورانه با سیستم حرکتی متفاوت برای شهرها است و هدف آن ایجاد شهرهایی در مقیاس انسانی است که در آن انجام کارها و برطرف کردن نیازها، ساده به نظر می‌رسد و زندگی در آنجا همراه با رفاه و آسایش است.
رئیس اداره مطالعات و برنامه‌ریزی شهری شهرداری اصفهان ادامه می‌دهد: شهر ۱۵ دقیقه‌ای الگوی پیشنهادی برای توسعه یک شهر چند مرکزی است که در آن تراکم، پیوندهای اجتماعی و واحدهای همسایگی پویا و سرزنده خواهد بود، در این الگوی توسعه امکانات رفاهی، انواع مختلف مسکن و فضاهای سبز بیشتری در فاصله ۱۵ دقیقه پیاده‌روی یا دوچرخه‌سواری قرار دارد.
پرهیز اضافه می‌کند: در شهرهای ۱۵ دقیقه‌ای مسائل فنی در رابطه با نحوه تعریف و اندازه‌گیری نزدیکی به امکانات کلیدی شهری بسیار مهم است، زیرا آن‌ها هسته و دامنه نفوذ واحد محله را تعریف می‌کنند.
وی اضافه می‌کند: برای عملکردهای کلیدی شهری و امکانات محلی، حسابرسی و طبقه‌بندی، زیرساخت‌های حیاتی جامعه و حوزه‌های مختلف و سایر عوامل مرتبط با اصل نزدیکی ضروری است.
رئیس اداره مطالعات و برنامه‌ریزی شهری شهرداری اصفهان با بیان اینکه موضوع تحرک‌محوری اصلی است که در رویکرد شهر ۱۵ دقیقه‌ای بر آن تأکید می‌شود، اضافه می‌کند: جایگزینی دوچرخه‌ها و پیاده‌روی به‌جای خودروی شخصی، کاهش گازهای گلخانه‌ای، افزایش سلامت ساکنان و کاهش ترافیک و آزاد شدن فضاهای پارک خودرو در این طرح مورد توجه خواهد بود.
وی اضافه می‌کند: فراتر از دلایل زیست‌محیطی و اقتصادی، ایده شهر ۱۵ دقیقه‌ای، ابعاد اجتماعی را در رأس پیشنهادهای خود قرار می‌دهد و سال‌های زیادی است که حمایت از کسب‌وکارهای محله‌ای، گرایش به مصرف مواد غذایی محلی، سبک زندگی شهرنشینی بدون خودرو و مواردی از این قبیل مورد بحث قرار گرفته است.
به گزارش ایمنا، ایجاد یک شهر ۱۵ دقیقه‌ای پیامدهای مثبت زیادی دارد و از نظر اقتصادی و اجتماعی عادلانه‌تر است تا افراد از هر قشری بتوانند به هر چیزی که نیاز دارند بدون دسترسی به یک وسیله حمل‌ونقل خصوصی، دسترسی داشته باشند.
مزیت دیگر این الگو این است که نیاز به حمل‌ونقل به حداقل می‌رسد زیرا می‌توان به‌طور ایده‌آل از طریق پیاده‌روی یا دوچرخه‌سواری به هر آنچه نیاز یک فرد است دسترسی پیدا کرد و در نتیجه سلامت و رفاه شهروندان نیز ارتقا پیدا می‌کند. یک دستاورد از این الگو، به حداقل رساندن حمل‌ونقل، کاهش استفاده از سوخت‌های فسیلی است که به زمین ایمن‌تر و بهتر نیز کمک می‌کند. همچنین این الگو به تولید کمتر کربن و نیز کنترل گازهای گلخانه‌ای کمک بسزایی می‌کند.
نظر شما