به گزارش خبرنگار ایمنا، از سال ۱۹۸۲ اعتقاد تمام پزشکان بر این بود که بیماری سل تا سال ۲۰۰۰ کنترل می‌شود، اما این بیماری در سال ۱۹۹۳ از طرف سازمان بهداشت جهانی به عنوان یک فوریت جهانی اعلام شد. بروز ۱۰ میلیون مورد ابتلای جدید سل و درمان تنها دو سوم از آنها که البته در بیش از ۵۰ درصد موارد درمان ناقص بوده، عمق فاجعه را در این سال‌ها نشان می‌دهد.
بیماری سل از بیماری‌های شایعی محسوب می‌شود که در گذشته آمار مرگ‌ومیر بسیاری را به خود اختصاص داده بود، اما امروزه با بازتر شدن دریچه‌های علم، در صورت تشخیص زودهنگام و به موقع این بیماری، راهکارهای درمانی بسیاری برای بهبود فرد مبتلا وجود دارد.
طبق آمارهای ارائه شده در سال ۲۰۱۷، حدود ۱۰ میلیون نفر در سراسر جهان به بیماری سل مبتلا بودند که درصد قابل توجهی از آنها از بیماری خود آگاهی نداشتند. طبق نظر کارشناسان این ویروس بزرگ‌ترین مقلد است و می‌تواند علائم سایر بیماری‌ها را تقلید، خود را پشت سایر بیماری‌ها پنهان کند و در نهایت به فرد آسیب بزند؛ از این رو با فرزین خوروش، متخصص عفونی، استاد و مدیر گروه عفونی دانشگاه علوم پزشکی اصفهان به گفت‌وگو پرداختیم که شرح آن را در ادامه می‌خوانید:
سل به راحتی از طریق هوا منتقل می‌شود
ایمنا: درمان و راه انتقال سل به چه صورت است؟
خوروش: سل بیماری باکتریایی است که خود را به صورت مزمن نشان می‌دهد و طی سال‌های گذشته در دنیا بروز و شیوع داشته است؛ از این رو به دلیل اهمیت بیماری سل و واگیردار بودن آن، در مقاطعی طرح مبارزه با سل در کشور توسط وزارت بهداشت اجرایی شد تا سل در کشور متوقف شود.
سل درمان‌های آنتی‌بیوتیکی دارد که می‌توان از این طریق بیماری را از بین برد، همچنین با درمانی که برای مبتلایان انجام می‌شود میکروب سل از بین می‌رود و به این وسیله می‌توان زنجیره انتقال را متوقف کرد.
از آن جایی که راه انتقال سل از طریق تنفسی است و به راحتی از طریق هوا منتقل می‌شود، فرد مبتلا به سل که در محیط بسته و در تماس با سایر افراد است، این باکتری را از طریق دستگاه تنفس به افراد دیگر منتقل می‌کند؛ تنها راهی که می‌توان زنجیره انتقال را از بین برد این است که بیماران مبتلا که تا حداقل یک ماه تحت درمان هستند از افرادی که مبتلا نیستند جدا و قرنطینه کامل شوند.
در حال حاضر وزارت بهداشت به دنبال بیماریابی فعال است، به این صورت که هر فردی علائم ریوی مزمن طول کشیده مانند سرفه‌هایی که بیش از دو هفته به طول انجامیده و علتی برای این مورد پیدا نشده، دارد یا مشکوک به سل باشد، باید به سرعت به مرکز بهداشت مراجعه کند.
در تمام مراکز بهداشت موجود در سطح کشور و استان اصفهان از فرد مشکوک و دارای علائم، نمونه خلط و تست مخصوص انجام می‌شود و اگر باسیل یا میکروب سل درون خلط مشاهده شود، فرد بیمار شناسایی و بلافاصله اقدامات درمانی برای آن شروع می‌شود تا میکروب فرد بیمار از بین برود و بتوان زنجیره انتقال را قطع کرد.
در مدت زمانی که فرد مشکوک به بیماری بوده و افرادی با آن در تماس بودند نیز به صورت فعال توسط مراکز بهداشتی تحت ارزیابی از جمله تست پوستی خاص قرار می‌گیرند و اگر تست پوستی آنها مثبت شد، ممکن است این افراد با میکروب سل به صورت نهفته یا فعال آلوده شده باشند که تحت درمان یا پیشگیری قرار می‌گیرند.
با تدابیر و دستورالعمل‌های وزارت بهداشت و سازمان جهانی بهداشت، طی سال‌های اخیر تعداد موارد سل به شدت کاهش پیدا کرده است و اکنون طرح بیماریابی فعال انجام و از این طریق زنجیره انتقال متوقف می‌شود تا جلوی ابتلای سایر افراد به سل گرفته شود.
سل در بدن به صورت نهفته باقی می‌ماند
ایمنا: برای جلوگیری از انتقال سل به کشور توسط مهاجران چه اقداماتی انجام شده است؟
خوروش: برای ورود و خروج مهاجران و افراد از کشور بیماریابی فعال انجام می‌شود تا سل را وارد کشورهای دیگر یا ایران نکنند، زیرا احتمال دارد افرادی مبتلا به باسیل سل (میکروب سل) باشند و در صورتی که مثبت باشند، درمان برای آنها انجام و اطرافیان فرد مبتلا مورد ارزیابی قرار می‌گیرند.
ایمنا: در حال حاضر چند نفر در استان اصفهان مبتلا به سل هستند؟
خوروش: سالانه در استان اصفهان حدود ۳۰ هزار تست از افراد مشکوک به سل انجام می‌شود، تاکنون حدود ۲۸۰ نفر مبتلا به سل در استان اصفهان کشف شدند که در مراکز بهداشتی تحت درمان قرار گرفتند.
ایمنا: برای تشخیص بیماری سل چه اقداماتی انجام می‌شود؟
خوروش: برای تشخیص بیماری، سه خلط صبحگاهی از فرد مشکوک گرفته و بررسی‌های لازم انجام می‌شود؛ به طور معمول تشخیص سل مراحل مختلفی دارد، مرحله اولیه زمانی است که میکروب وارد بدن می‌شود و ممکن است علائم خفیف مانند سرفه و تب ایجاد کند.
مشخصه‌ای که سل دارد این است که در بدن نهفته می‌شود و به طور معمول سیستم ایمنی بدن، سل را سرکوب می‌کند و جلوی بیماری پیشرفته را می‌گیرد، مگر اینکه فرد مبتلا نقص ایمنی و شرایطی داشته باشد که از همان ابتدا سل کل بدن فرد را درگیر کند و به سل شدید تبدیل شود؛ در غیر این صورت سیستم ایمنی بدن، سل را کنترل می‌کند.
زمانی که سل در بدن کنترل شد، توسط سیستم‌های خونی یا لنفاوی در نقاط مختلف بدن به صورت نهفته باقی می‌ماند، به عنوان مثال داخل کلیه، کبد، ریه، غدد لنفاوی، تخمدان‌ها، ستون فقرات و مغز به صورت نهفته باقی می‌ماند، در این زمان میکروب سل به صورت نهفته و توسط سیستم ایمنی بدن سرکوب شده و باقی می‌ماند.
پس از سال‌ها به دنبال افزایش سن، شیمی درمانی و علتی که سیستم ایمنی فرد تضعیف شود، میکروب سل دوباره فعال می‌شود که به این مورد سل ثانویه گفته می‌شود، به عنوان مثال سل داخل کلیه فعال و سل کلیه ایجاد می‌شود، یا هر نقطه از بدن که سل به صورت نهفته باقی مانده، فعال می‌شود و سل در آن نقطه از بدن ایجاد می‌شود که می‌تواند آسیب شدیدی به آن عضو وارد کند.
مراحل تشخیص و درمان سل به صورت رایگان انجام می‌شود
ایمنا: آیا تمام مبتلایان به سل می‌میرند؟
خوروش: اگر زمان مراجعه فرد بیمار به پزشک مناسب باشد، یعنی اگر فرد علائم مشکوکی مشاهده کرد به سرعت به پزشک مراجعه کند و بیماری پیشرفت نکرده باشد و پزشک تشخیص مناسب را برای بیمار داده و متوجه شود فرد مبتلا به سل شده است، بلافاصله درمان استاندارد و طبق دستورالعمل کشوری برای بیمار انجام می‌شود و نجات پیدا می‌کند.
مراحل تشخیص و درمان سل به صورت رایگان توسط مراکز بهداشتی که در سطح استان اصفهان، کشور و مناطق مختلف وجود دارد، انجام می‌شود؛ به طور معمول در اغلب موارد بیمار به درمان پاسخ می‌دهد و میکروب درمان می‌شود، اگر چه ممکن است با توجه به دیر تشخیص دادن بیماری، عوارضی برای فرد داشته باشد و آسیب‌هایی به ریه فرد وارد کند که سالیان سال با این عوارض دست و پنجه نرم کند.
حدود یک تا دو درصد موارد به دلیل مقاوم بودن میکروب، ممکن است فرد مبتلا به سل جان خود را از دست دهد، در این صورت تست‌های مقاومت میکروبی برای سل انجام و درمان‌های تخصصی‌تر برای بیمار شروع می‌شود تا اینکه در نهایت میکروب سل از بین برود؛ این در حالی است که موارد مقاوم سل در حال افزایش بوده، اگر فرد به موقع به مراکز بهداشتی و پزشک مراجعه کند درمان می‌شود و مرگ و میر بر اثر سل به صورت اندک است.
ایمنا: آیا می‌توان سل را بیماری ارثی دانست؟
خوروش: سل بیماری ارثی نیست، سل مانند سایر بیماری‌های عفونی بیماری مسری است یعنی باید فردی به سل مبتلا باشد تا سایر افراد را مبتلا کند؛ اگر تعدادی از افراد خانواده به سل مبتلا شوند به دلیل ارتباط نزدیک در فضای بسته داخل منزل است؛ سل حالتی دارد که علائم آن مزمن می‌شود و ممکن است خود را به صورت حاد نشان ندهد، از این رو ممکن است یک تا دو ماه فرد مبتلا باشد و سرفه کند و میکروب را در فضا پخش کرده و متوجه بیماری خود نباشد، از این رو سایر افراد به این بیماری مبتلا می‌شوند.
زمینه ارثی برای ابتلاء به سل وجود ندارد، اگر خانواده‌ای نقص ایمنی داشته باشد مسلم است که مستعد ابتلاء به سل هستند؛ افرادی که شیمی درمانی یا مبتلا به ایدز پیشرفته هستند و سیستم ایمنی بسیار ضعیفی دارند ممکن است مبتلا به سل شوند.
ضرورت بیماریابی فعال و قرنطینه افراد مبتلا به سل
ایمنا: برای پیشگیری از سل چه اقداماتی باید انجام شود؟
خوروش: لازم است برای پیشگیری از سل، بیماریابی فعال و درمان به موقع بیماران انجام و فرد مبتلا قرنطینه شود؛ همچنین واکسن ب‌ث‌ژ که در بدو تولد به نوزادان تزریق می‌شود یکی دیگر از راه‌های پیشگیری است، این واکسن از سل جلوگیری نمی‌کند، اما از ابتلاء به سل مغزی و سل منتشر پیشگیری می‌کند.
نکته پایانی...
طول مدت درمان سل حداقل شش ماه است که دو ماه چهار دارویی و حدود چهار ماه بعد را دو دارویی به بیمار می‌دهند که این درمان‌ها در مراکز بهداشت سراسر کشور و استان اصفهان رایگان است.
افرادی که مبتلا به سل هستند و درمان آنها شروع شده باید قرنطینه را رعایت کنند، همچنین پایبندی به درمان از اهمیت ویژه‌ای برخوردار است، مبتلایان باید داروها را مرتب و دقیق مصرف کنند و اگر پایبند به درمان نباشند و به صورت دقیق داروها را استفاده نکنند، میکروب سل مقاوم می‌شود و مقاومت میکروب سل برای فرد بیمار و جامعه خطرناک است؛ هرچه تعداد موارد سل مقاوم بیشتر شود جامعه و جان فرد به خطر می‌افتد.
نظر شما