به گزارش خبرنگار ایمنا، انستیتو واشنگتن در گزارشی با اشاره به تأثیرگذاری و آسانی دراستفاده میدانی از پهپادها، توصیه‌هایی برای ایجاد سامانه‌های چندلایه برای مقابله با آنها ارائه کرده و نوشته است که پهپادها در یک دهه گذشته تکثیر شده‌اند زیرا توانمندی حمله دقیق و ارزان و مؤثر را فراهم می‌کنند، و این منجر به نقطه عطفی شده که در آن آمریکا دیگر نمی‌تواند روی برتری هوایی خود حساب کند.
به گفته کنث مکنزی رئیس سابق ستاد فرماندهی مرکزی آمریکا: «برای اولین بار از جنگ کره توانایی برتری هوایی خود را از دست داده‌ایم… تا وقتی نتوانیم یک توانمندی شبکه‌ای را برای شناسایی و نابودی [پهپادها] توسعه دهیم و به میدان بفرستیم، برتری با مهاجم خواهد بود.» بنابراین، آمریکا و دیگر کشورها شروع به سرمایهگذاری در سامانه‌های ضدپهپاد کرده‌اند تا سامانه‌های دفاع هوایی قدیمی خود را ارتقا داده و تقویت کنند.
به گفته این اندیشکده، جنگ‌ها در خاورمیانه، اوکراین و منطقه غرب آسیا نشان می‌دهد که پیشرفت در تکنولوژی پهپاد مستلزم سازگارسازی متناظر در توانمندی‌های ضدپهپاد است تا شکاف‌ها را پر کند و هزینه‌های رهگیری را کاهش دهد. از پایان جنگ سرد، ارتش آمریکا بر برتری هوایی خود در جنگ‌ها حساب می‌کرد؛ محاسبه‌ای که تجربه‌های آن در خلیج فارس، بالکان، افغانستان، و عراق آن را تقویت کرد. اما در میان رقبای دولتی و غیردولتی ایالات متحده در دهه گذشته، با اشاعه پهپادها (پرنده هدایت‌پذیر از دور یا هواگرد بدون سرنشین UAV) محیط عملیاتی تغییر کرده است. پهپادها توانمندی هدفگیری دقیق را به شکلی ارزان و مؤثر فراهم می‌کنند که نیاز به داشتن یک نیروی هوایی بزرگ و مدرن را مرتفع می‌کند. این نکته در خصوص نیروی هوایی جمهوری اسلامی ایران و انگیزه آن برای توسعه برنامه پهپادی خود حائز اهمیت است.
اما سهم ایران که از ابتدای جنگ عراق در این عرصه فعالیت می‌کرده است چیست؟ در همین راستا شایسته است که با تاریخچه سرمایهگذاری ایران در صنایع تحقیق و تولید پهپاد اشاره‌ای کرد. وبگاه تحلیلی «جنگ روی یخ» در رابطه با پروژه پهپادی ایران نوشته است که ایران از دهه ۱۹۸۰ مشغول توسعه برنامه پهپادی خود بوده است و آن زمان برای به دست آوردن مزیت در طول جنگ ایران و عراق مشغول به کار شد.
این وبگاه همچنین مدعی است که ایران از اوایل دهه ۲۰۰۰ توانمندی‌های پهپادی و همچنین موشک و راکت را به نیروهای مقاومت در منطقه صادر کرده که اطلاعات کاربردی برای ارتقا آنها بدست آورده است و با صادر کردن دانش لازم برای تولد محلی به آنها استقلال عمل می‌دهد. علاوه بر استفاده در جهبه‌های مقاومت مختلف در خاورمیانه، پهپادهای ایران مشتریان خارجی از اتیوپی و ونزوئلا گرفته تا تاجیکستان و بولیوی پیدا کرده‌اند.
هر چه این پهپادها درجبهه‌های عملیاتی بیشتر پخش شوند، عملکردشان در آینده بهتر هم می‌شود. این وبگاه تحلیلی معتقد است که برد بالای پهپادهای ایران نیز چالشی برای ایالات متحده و متحدانش در منطقه خواهد بود زیرا شناسایی نقطه شروع پرواز را برای آنها دشوار می‌کند.
وبگاه خبری امواج مدیا در اینفوگرافیکی به پهپادهای کلیدی در زرادخانه جمهوری اسلامی ایران پرداخته است.
اندیشکده مطالعات صلح ایالات متحده نیز در مقاله‌ای تحلیلی تمامی پهپادهای ایران در اختیار سپاه و ارتش از پرسه‌زن و نظارتی تا رزمی را لیست کرده است و به نقل از ژنرال مکنزی رئیس سابق ستاد فرماندهی مرکزی آمریکا نوشته «پهپادها به دلیل هزینه کم، دسترسی گسترده و قابلیت انکار بالقوه، فوری‌ترین تهدید را برای امنیت خاورمیانه ایجاد می‌کنند زیرا نقطه مبدا آنها را می‌توان با استفاده از یک مسیر پروازی پیچیده پنهان کرد.»
این اندیشکده درباره پهپادهای پرسه‌زن یا انتحاری نوشته است، ایران حداقل ۱۰ مدل مختلف از این نوع پهپادها دارد که در اثر برخورد با هدف منفجر می‌شوند. آنها می‌توانند به اندازه یک موشک بالستیک دقیق باشند و برای فرار از رادار در ارتفاع پایین پرواز کنند. مدل‌های کوچک‌تر، مانند شاهد -۱۳۶، کمتر از ۴۵ کیلوگرم مواد منفجره حمل می‌کنند. یکی از کوچک‌ترین مدل‌ها، معراج -۵۲۱، تنها ۳ کیلوگرم مواد منفجره حمل می‌کند. بسیاری از آنها کند هستند و بنابراین ساقط کردن آنها با پدافندهای ضد هوایی یا موشک آسان‌تر است.
ایران بیش از دوازده مدل از پهپادهای جنگی دارد که می‌توانند به اهداف زمینی، دریایی یا هوایی حمله کنند و سپس به پایگاه بازگردند. مدل‌های بزرگ‌تر، مانند شاهد -۱۴۹، بردی معادل ۲۰۰۰ کیلومتر دارند و می‌توانند تا ۵۰۰ کیلوگرم مهمات یا تجهیزات الکترونیکی را حمل کنند.
بیشتر پهپادهای رزمی ایران، از جمله مدل‌های دوربرد، قابلیت‌های نظارتی نیز دارند. عملکرد آنها از گرفتن عکس و فیلم گرفته تا تعیین هدف برای بمب‌افکن‌ها، جنگنده‌ها یا سایر پهپادها است. این اندیشکده ادعا کرده است که تعدادی از پهپادهای ایران از پهپادهای ساقط شده آمریکایی از جمله پهپادهای Predator، Reaper، Sentinel و ScanEagle 5 و همچنین پهپاد هرمس الگوبرداری و مهندسی معکوس شده‌اند.
بر اساس گزارش این اندیشکده، در سال ۲۰۱۲، شاهد -۱۲۹ جدید می‌توانست تا ۲۴ ساعت پرواز کند و بردی معادل ۱۷۰۰ کیلومتر داشت. این پهپاد تقریباً به اندازه یک پهپاد پردیتور ایالات متحده بود و توانایی‌های مشابهی نیز داشت. نسخه‌های بعدی می‌تواند تا هشت موشک یا بمب هدایت‌شونده دقیق را حمل کنند. شاهد -۱۲۹ مهره برنده ناوگان پهپادهای ایران علیه نیروهای تکفیری تبدیل شد.
به گفته مؤسسه مطالعات صلح ایالات متحده، از سال ۲۰۱۵، ایران هواپیماهای بدون سرنشین را علیه گروه‌های تروریستی در پاکستان و کردستان عراق و گروه‌های جهادی در سوریه استفاده کرده است. در سال ۲۰۱۸، سپاه پاسداران انقلاب اسلامی ادعا کرد که ۷۰۰ حمله پهپادی علیه اهداف داعش فقط در سوریه انجام داده است. آژانس اطلاعات دفاعی آمریکا در سال ۲۰۱۹ اذعان کرد: «پهپادها سریع‌ترین قابلیت هوایی در حال پیشرفت ایران هستند».
به ادعای مؤسسه مطالعات صلح ایالات متحده، یک پهپاد شاهد -۱۳۶ ۲۰ هزار دلار قیمت دارد، در حالی که یک موشک کروز روسی کالیبر یک میلیون دلار هزینه دارد. قابلیت حمل و پرتاب آسان تأثیر زیادی در محبوبیت این نوع پهپادها داشته است. طبق گزارش‌ها، پهپاد آرش می‌تواند از یک خودروی معمولی پرتاب شود. شناسایی پهپادهای انتحاری، چه از نظر بصری و چه توسط رادار، از موشک‌های بالستیک سخت‌تر بود. همچنین نشانه‌های حرارتی بالایی تولید نمی‌کنند که ردیابی آنها را از طریق ماهواره‌ها سخت‌تر از موشک‌های بالستیک می‌کند.
انستیتو واشنگتن در ادامه گزارش تحلیلی‌اش نوشته است، در برخی جنگ‌ها، مثل لیبی و ناگورنو-قره‌باغ، پهپادهای رزمی تأثیرات استراتژیک داشته‌اند یا پیش‌روی‌های مهم دشمن را متوقف کرده‌اند یا به پیروزی‌های مهم کمک کرده‌اند. در جنگ‌های دیگر مثل در اوکراین، پهپادهای شناسایی به عنوان یک ابزار نیروافزا و در حمایت از نیروهای زمینی عمل کرده‌اند. با این حال، بیشتر پهپادهای آمریکا، ترکیه، روسیه، و چین همچنین و پهپادهای دست‌ساز تحت استفاده بازیگران غیردولتی مثل داعش، با نرخ رهگیری ۸۰ تا ۹۰ درصد بنا به ادعا سرنگون شده‌اند. این رهگیری‌ها نه به وسیله سامانه‌های نوظهور و اختصاصی ضدپهپاد، بلکه به وسیله سامانه‌های قدیمی پدافند هوایی و جنگ الکترونیک حاصل شده است.
به گفته این اندیشکده، اسرائیل در مقابله با پهپادهای حزب‌الله و حماس مجبور به استفاده از جنگنده‌های اف -۳۵ خود شده است که از نظر محاسبه هزینه‌ای به ضرر آنها بوده است و لزوم تولید سامانه‌های ضدپهپاد مقرون‌به‌صرفه را برجسته می‌کند. در خصوص دفاع از پایگاه‌های نظامی هیچکدام از بازیگران درگیر در جنگ‌های مورد بحث از سامانه‌های اختصاصی ضدپهپاد استفاده نکرده‌اند، و به جای آن بیشتر بر پلتفرمهای پدافند هوایی قدیمی تکیه داشته‌اند که برای سرنگون‌سازی موشک‌های بالستیک و هواپیماهای متعارف طراحی شده‌اند. هر چند این سامانه‌ها می‌توانند دفاع کافی علیه پهپادهای بزرگ فراهم کنند، در نهایت برای استفاده علیه تعداد زیادی از پهپادهای کوچک بیش از حد گران تمام می‌شوند.
در پایان، واشنگتن انستیتو نتیجه‌گیری کرده است که اگر آمریکا می‌خواهد برتری خود را در میدان نبرد حفظ کند، سرمایهگذاری مستمر، آزمایش، و به میدان فرستادن پلتفرمهای ضدپهپاد بسیار مهم خواهد بود. ژنرال مکنزی در یک سخنرانی در فوریه ۲۰۲۱ اعتراف کرده است که «[گسترش پهپادها] نگران‌کننده‌ترین تحول تاکتیکی بعد از ظهور بمب‌های دست‌ساز ابداعی (IED) در عراق است.»
در سال مالی ۲۰۲۳-۲۰۲۲ وزارت دفاع آمریکا قصد دارد بیش از ۶۶۸ میلیون دلار در تحقیق و توسعه ضدپهپاد و دستکم ۷۸ میلیون دلار در خرید تکنولوژی ضدپهپاد سرمایهگذاری کند. اما هر چه قدر طرف آمریکایی در حوزه ضدپهپاد سرمایهگذاری کند، طرف مقابل نیز برای ناکارآمد ساختن آن تلاش خواهد کرد تا جایی که امروزه برخی سامانه‌های جنگ الکترونیکی ناکام مانده‌اند و مجبور به استفاده از راه‌حل سخت (شلیک پرتابه) شده‌اند. این مقاله با این جمله پایان یافته است که جستجوی برای یافتن راه‌حل مؤثر علیه تهدید پهپادها آینده‌ی جنگ‌های هوایی را رغم می‌زند.
نظر شما