به گزارش خبرنگار ایمنا، طی یادداشتی که مهرداد موسوی‌خوانساری، تاریخ‌شناس در اختیار خبرگزاری ایمنا قرار داده، آمده است:
«هنگامی‌که میدان نقش‌جهان (میدان امام (ره)) به‌عنوان یک میدان محوری در پایتخت صفویه ساخته‌وپرداخته شد، خیلی زود نیاز به ساخت میدان‌های فرعی در اطراف آن احساس شد. بدین ترتیب سه میدان کوچک و بزرگ در شمال و جنوب و غرب نقش‌جهان ساخته شد که هرکدام کاربری ویژه خود را داشتند.
میدان چهارحوض
در قلب دولت‌خانه صفوی، جایی که گذر مردمی (خیابان سپه کنونی) از کنار مجموعه دولت‌خانه عبور می‌کرد، میدانی ساخته شد که به‌نوعی، جلوخان عمارت‌ها و کاخ‌های صفوی محسوب می‌شد. این میدان از شمال به چهارسوی ساروتقی و حمام خسرواقا، از جنوب به دولت‌خانه صفوی، از شرق به بازار مسگرها و از غرب به تالار تیموری (دفترخانه صفوی) منتهی می‌شد. ژان شاردن سیاح فرانسوی تصویر این میدان را در دوره صفوی این‌طور توصیف می‌کند: «به‌سوی کاخ شاهی …از میدان چهارحوض می‌گذرند که یک میدان چهارگوش بزرگی است که گرداگردش را درختان فراگرفته است. سابقاً در اینجا چهارحوض آب بوده ولی اینک آن‌ها را پرکرده‌اند». این میدان در دوره حکومت ظل السطان بر اصفهان تبدیل به پادگان قشون قجری شد. محمدمهدی ارباب در کتاب نصف جهان فی تعریف الاصفهان نوشته: «در عقب عمارات شاهی به‌طرف شمال میدان کوچکی است که آن‌را میدان چهارحوض می‌گویند و آن نیز اطرافش حجره و مکان لشکر و سرباز است و این میدان یک‌مرتبه (طبقه) است، طبقه بالا ندارد… نواب اشرف والا (ظل سلطان) آنجا را نیز مرمت کامل و محل سرباز ولشکر قرار دادند». با طلوع نهضت خیابان‌کشی در دوره پهلوی اول، خیابان استانداری قلب دولت‌خانه صفوی را دریده، و میدان چهارحوض را تکه‌تکه کرد. آنگاه با ساخت بانک ملی در ضلع شرقی میدان، چهارحوض از صحنه تاریخ محو شد. هرچند امروزه با پیاده راه شدن خیابان استانداری و آزادسازی حیاط تالار تیموری می‌توان به احیای این میدان تاریخی امید داشت.
میدان غلامان
یکی از پر نفوذترین اطرافیان شاه‌عباس محبعلی بیک لَلِه بود. او نماینده ویژه شاه در خریدوفروش ابریشم، مسئول پرورش غلامان شاهی، ضراب باشی و پیمان‌کار بناهای تاریخی نظیر شهرک عباس‌آباد و مسجد جامع عباسی بود. براساس گزارش شاردن، پشت مسجد جامع عباسی میدانی بوده به نام محبعلی که به میدان غلامان هم شهرت داشته ومخصوص فروش ملزومات دولت‌خانه صفوی بوده بطوریکه مشتریان اصلی‌اش غلامان درباربوده اند. شاردن نوشته: «آنگاه وارد یک میدان بزرگ می‌شوند، که انبار غلامان … نامیده می‌شود چون خواربار و سوخت مصرفی کارگران و صاحب‌منصبان شاه که از طرف دربار موظف می‌باشند در آنجا فروخته می‌شود». این میدان در نزدیکی منطقه پشت مطبخ واقع بوده و می‌شود مکان احتمالی آن‌را امروزه تعیین و آن‌را احیا کرد.
میدان نو
اما یکی از خاص‌ترین میدان‌های فرعی اطراف میدان امام (ره) یدانی بود که به دستور شاه‌عباس دوم ساخته شد. قضیه ازاین‌قرار بود که دست‌فروش‌ها در سطح میدان نقش‌جهان چادر می‌زدند و در طول هفته ازدحام زیادی ایجاد می‌کردند. آلودگی صوتی و تصویری این بازارهای دست‌فروشی شاه‌عباس دوم را بر آن داشت که دستور ساخت میدانی در شمال نقش‌جهان را صادر کند. این میدان در محدوده مسجد حکیم ساخته شد و دست‌کم برای مدتی، دست‌فروش‌های نقش‌جهان به آنجا منتقل شدند. ژان شاردن در این میدان قدم زده و آن‌را این‌طور وصف می‌کند: «هنگامی‌که داخل این بازار دراز رنگرزان می‌گردند در میانه، چهارسوی بزرگی مشاهده می‌کنند که از آن هرگز صحبت نکرده‌ام. گنبد عظیمی بر بالای چهار راه قرار دارد که در مرکزش برای روشنایی دریچه‌ای تعبیه‌شده…این چهارسو از سمت راست منتهی به میدانی می‌گردد که به بزرگی میدان شاه پاریس است ولی فاقد همه گونه زیبایی آن می‌باشد». شاردن نام این میدان را، میدان نو یا (nakche guion) عنوان کرده . این واژه فرانسوی به نقشه چیان یا نقش‌جهان ترجمه‌شده است. این اسم‌گذاری ابهامی را ایجاد کرده که میدان نقش‌جهان اصلی اینجا بوده و میدان فعلی اسم دیگری داشته است. در صورتیکه در تمام منابع دست‌اول صفوی از دوره شاه‌عباس تا شاه سلطان حسین میدان اصلی اصفهان به نام نقش‌جهان نامیده شده است. شاردن در وجه‌تسمیه میدان نو می‌نویسد:« اینجا را میدان نو می‌نامند ونیز میدان (nakche guion) می‌خوانند که به معنای جام‌های منقش می‌باشد. چون هنگام پدید آوردن آن عمارت بزرگی را که کاخ (nakche guion) نامیده می‌شد از میان برداشته‌اند و این کاخ را چون شبیه جام‌های بلورین منقش بود به آن نام می‌خوانده‌اند. بعضی نقشه چیان را به معنای تصویر جهان یا جهان‌نما نامیده‌اند».
نظر شما