به گزارش خبرنگار ایمنا و بر اساس چکیده مقاله‌ای از نوذر نوذری، دانشجوی دکترای عمران، درختان نقش‌های متفاوتی در محیط‌های شهری ایفا و در کاهش ریزگردها، آلودگی هوا و افسردگی شهروندان و افزایش زیبایی شهر، ایجاد سایه در خیابان‌ها، ایجاد پناهگاه برای جانداران و کاهش مصرف انرژی در ساختمان‌ها به مدیریت شهری کمک می‌کنند؛ لذا حفظ آنها ضرورت دارد.
شکستگی لوله آب باعث آبشستگی و پدیده نشست خاک می‌شود که می‌تواند بسته به نوع خاک و وزن آن، موجب تغییر شکل سازه‌ها و درختان شود.
گزارش‌های مربوط به شرکت‌های آبفا نشان می‌دهد سالیانه نزدیک به یک میلیون حادثه در شبکه توزیع آب شهری ایران به وقوع می‌پیوندد که تأثیر زیادی بر سازه‌های نزدیک محل شکستگی در محیط شهری بر جای می‌گذارد. آلودگی هوا، شرایط نامناسب زیستی و پروژه‌های عمرانی از برجسته‌ترین عوامل آسیب دیدن چنارها در حاشیه خیابان است.
یکی از مواردی که طی چند سال اخیر زمینه را برای حوادث ناشی از افتادگی یا قطع شاخه‌های درختان بالا برده، کج شدن درختان است؛ ریشه‌های درخت سالم از خاک بالا زده و قابل مشاهده است در حالی که درخت هیچ‌گونه آسیب مکانیکی و آفت ندارد؛ مسئله الگوهای کج‌شدگی تک درخت یا کج‌شدگی ناحیه‌ای در مسیر جریان آب‌های سطحی نیست و تحقیقات نشان داده که معیار ضعف ساختاری با ۶۱ درصد بیشترین سهم را در خطرآفرینی برای درختان چنار داشته است.
ضعف ساختاری ناشی از ناپایداری درخت است که بخشی تحت تأثیر عوامل مرتبط با ریشه است. سازمان آبفا هیچ اشاره‌ای به خسارات ناشی از این حوادث نکرده است، از طرفی شهرداری‌ها بیشترین تعمیرات و اصلاحات را در سازه‌های شهری انجام داده‌اند. تغییرات در طول زمان تنها توسط شهرداری‌ها مشاهده می‌شود و به غیر از زمان حوادث، بازدید میدانی توسط شرکت آبفا از مسیر لوله‌ها در سطح زمین انجام نمی‌شود.
نبود متولی موجب پیچیدگی عیب‌یابی کج‌شدگی ناحیه‌ای درختان شده است
متولی مشخصی برای عیب‌یابی علت کج شدگی ناحیه‌ای درختان وجود ندارد و شهرداری، آتش‌نشانی، امور آبفا و مدیریت بحران هرکدام مسئول به نظر می‌رسند.
اگر ترکیدگی لوله رخ دهد و آب به سطح زمین نرسد، وارد چاه فاضلاب ساختمان شود و با ورود آب، خاک اطراف چاه سست می‌شود و ساختمان نشست می‌کند، البته وحدت نظر میان کارشناسان وجود ندارد، زیرا آب ناشی از ترکیدگی لوله در سطح زمین جاری نشده است.
با توجه به اینکه در کشورهای دیگر مانند انگلیس و آمریکا این قبیل بحران‌ها وجود ندارد، مشکل ترکیدگی لوله‌های شهری بیشتر از دیدگاه سازه‌ای بررسی می‌شود و اثر ترکیدگی لوله‌ها بر وضعیت درختان بررسی نشده است، در صورتی که درخت نیز همچون سایر سازه‌ها بر بستر خاکی متکی است و آسیب می‌بیند.
مشکل دیگر در بررسی این موضوع در ایران و شاید جهان، نبود آمارهای صحیح یا نبود آمار است، زیرا سازمانی گزارشی مبنی بر خطا جهت اصلاح رویکردها و عملکردهای خود برای کسب نتایج بهتر ارائه نمی‌کند.
لزوم پیش‌بینی نرخ شکست لوله‌ها برای رفع معضل کج‌شدگی ناحیه‌ای درختان
امروزه به علت بالا بودن عمر سامانه‌های آب در کشور و نیاز مبرم به ارتقای این سامانه‌ها، تقاضا برای تحقیق بیشتر در این حوزه وجود دارد که یکی از این راهکارها، مدیریت بهینه بهره‌برداری، در نظر گرفتن استراتژی‌های صحیح نوسازی و بازسازی شبکه‌های توزیع آب شهری، پیش‌بینی نرخ شکست لوله‌ها و ارزیابی قابلیت کاربری آنها است، در نتیجه لازم است بررسی کاملی از حوادث و اتفاقات شبکه، عوامل مؤثر در ایجاد حادثه و تأثیر مشخصات لوله‌ها در تعداد این حوادث ارائه شود.
در مطالعات گذشته محققان، برای بررسی تأثیر آب و خاک بر لنگرگاه درختان مدل جدیدی برای لنگر انداختن درختان ایجاد شد که شامل توصیف دقیق خواص مکانیکی خاک و معماری ریشه‌ها در این مدل است که می‌تواند به درختان در مراحل مختلف رشد و گونه‌های مختلف قابل تعمیم باشد، به عنوان مثال لنگرگاه «کاج پیناستر جوان» در شن با خیس شدن خاک به شدت کاهش نمی‌یابد تا زمانی که خاک به اشباع برسد. اشباع کامل، آفت قابل توجهی در لنگرگاه درخت ایجاد می‌کند.
این اثر آب و خاک موجب کج شدن و بالازدگی ریشه درخت از درون خاک در حالت اشباع می‌شود؛ الگوی کج‌شدن گروهی درختان در شهرها به دو عامل آب و خاک بستگی دارد.
درختان آب مورد نیاز خود را از طریق آبیاری سطحی، بارندگی یا آب زیرسطحی از ریشه درون خاک دریافت می‌کنند؛ خاک مناسب گیاه خاکی است که دارای میزان مناسبی ماسه، لای و رس و فضای کافی برای رسیدن آب به ریشه باشد.
چنانچه خاک اطراف درخت شخم زده شود، مقاومت خاک این ناحیه کمتر از خاک زیر سازه‌های ساختمانی اطراف می‌شود؛ لذا مقایسه الگوی خاص کج‌شدگی درختان در یک مسیر آبرو و بحث ناحیه‌های کج‌شدگی سازه‌ها دارای اشتراکات و تفاوت‌هایی است.
نتیجه‌گیری
ترکیدگی یا شکستگی لوله آب موجب ایجاد آبشستگی، فرسایش داخلی یا رگاب، شکست هیدرولیکی خاک و نشست بر اثر فشار جریان آب می‌شود؛ این اتفاق موجب کاهش ظرفیت باربری خاک و ایجاد فضای خالی بیشتر میان ذرات خاک می‌شود که می‌تواند منجر به نشست شود.
پس از شکستگی یا ترکیدگی لوله توزیع آب شهری باید درختان اطراف محل شکستگی لوله محافظت شود تا کج نشوند. کج‌شدگی درختان منجر به قطع کابل‌های برق و ایجاد خطر برای شهروندان و تأسیسات شهری می‌شود.
از روی کج‌شدگی درختان، علائم راهنمایی و رانندگی و تیرهای برق می‌توان به نشت آب یا ضعف شبکه فاضلاب در محل پی برد؛ آموزش مأموران برداشت کنتور آب در خصوص توجه به کج شدن درختان به صورت تکی و گروهی و دادن اخطار به مالکان ساختمان‌ها جهت نشت‌یابی داخل ملک و توجه به موارد مشابه در خارج از املاک شخصی به کاهش هدر رفت آب در محیط‌های شهری با روشی ساده و کاربردی کمک می‌کند.
اجرای آزمایشی تأثیر ترکیدگی لوله روی انواع درختان موجود در شهرهای کشور در مقیاس واقعی، می‌تواند به بررسی دقیق و آموزش بهتر مأموران آب و جلوگیری از وقوع حوادث شهری کمک کند.
نظر شما