به گزارش خبرنگار ایمنا، در تقویم رویدادهای جهانی، بیست و یکم می برابر با سی و یکم اردیبهشت از سوی سازمان ملل متحد، به‌عنوان روز جهانی تنوع فرهنگی نامگذاری شده است.
اقدامی که تلاش می‌کند تا در سایۀ سنگین جهانی شدن و کوشش‌ها برای یکسان و یکدست سازی جوامع، بر ضرورت و اهمیت حفظ هویت‌های فرهنگی به عنوان پیش شرطی از توسعه صحه گذارد.
در حقیقت از دریچه چنین نگاهی، حفظ هویت‌های فرهنگی و پاسداشت تنوع آنان به مثابه پایه‌ای برای توسعه ملت‌ها در نظر گرفته می‌شود.
موضوعی که در کشورمان به دلیل تعدد و تنوع فرهنگی محوری از لزوم توجه و تحقق است به شرط آنکه همانطور که بیان شد اهمیت و جایگاه پایه‌ای آن به عنوان یکی از پیش شرط‌های توسعه از رهگذر گفت وگو مورد توجه قرار گیرد.
غلام‌رضا فتح آبادی، دکتری جامعه شناسی توسعه در گفت‌وگو با خبرنگار ایمنا، با اشاره به تعریف واژه فرهنگ، اظهار کرد: در تعریف فرهنگ باید گفت مجموعه‌ای از نگرش‌ها، اعتقادات، رفتارها و احساسات است که از نسلی به نسل دیگر منتقل می‌شود. در تمامی تعاریف چند ویژگی نهفته است.
به گفته وی، فرهنگ همگانی، اکتسابی، چند وجهی، انتقال پذیر، خاص انسان، ثابت و در عین حال تحول پذیر، برآورنده نیازهای اساسی، سازگار با محیط، دارای عناصر مشترک زیاد و بن مایه توسعه در تمامی جوانب است.
وی افزود: «تایلور» بنیانگذار انسان شناسی فرهنگی در سال ۱۸۷۱ فرهنگ را این چنین تعریف کرده است: «مجموعه پیچیده‌ای شامل علوم ودانش، اعتقادات، هنرها، افکار، صنایع، تکنیک، قوانین و مقررات، آداب ور سوم و رفتارها است»، پس فرهنگ آن چیزی است که مردم با آن زندگی می‌کنند.
این دکتری جامعه شناسی توسعه، تصریح کرد: فرهنگ روحی است که در کالبد همه فعالیت‌ها بویژه در شیوه زندگی افراد یک جامعه وجود دارد. فرهنگ ویژگی نفسانی وخصلت‌های روحانی یک ملت است.
وی با بیان اینکه در کشور سه تلقی از فرهنگ وجود دارد، گفت: تلقی اول، تعریف دینی با غلبه بر نقش مذهب که در این صورت فرهنگ مجموعه‌ای از افکار، اعتقادات و مذاهب است و کار فرهنگی ارتقای باورهای دینی است و تهاجم فرهنگی هم، تلاش دشمن برای سست کردن باورهای دینی است.
فتح آبادی ادامه داد: تلقی دوم، تعریف ذهنی بر غلبه نقش قومیت وآداب ورسوم محلی است و تلقی سوم، تعریف عینی از فرهنگ با غلبه نقش دانش، تکنولوژی و کار و تلاش در مسیر گسترش دانش افزایی رسانه‌ها است.
وی با بیان اینکه فرهنگ را سه لایه در بر می‌گیرد، اضافه کرد: لایه زیرین، شامل اداراکات، اعتقادات و باورهای بنیادین است. لایه میانی شامل هنجارها، اخلاقیات و لایه بیرونی شامل آداب و رسوم، سمبل‌ها، نمادها والگوهای رفتاری است.
این دکتری جامعه شناسی توسعه، تصریح کرد: قوانین رایج در جامعه، بخشی از عرف است که بصورت قواعد و مقررات در آمده است و هر کسی بر خلاف آن عمل کند با مجازات روبرو می‌شود. به عنوان نمونه در جامعه مقررات متقنی برای آدم کشی، قاچاقچیان، دزدی، فحشاء و اعتیاد وجود دارد. از طرفی قواعد و مقرراتی در جامعه وجود دارد که نادیده گرفتن آنها با عکس‌العمل شدید مردم روبرو می‌شود.
فتح آبادی با اشاره به عوامل مؤثر در بیماری فرهنگی، اظهار کرد: فرهنگ همچون سایر مؤلفه‌های انسانی ممکن است در طول حیات خود با مسائل یا بیماری مواجه شود. عوامل مؤثر در این بیماری را می‌توان به دو دسته عوامل برون زا و عوامل درون زا تقسیم کرد.
وی افزود: عوامل برون‌زا نظیر نفوذ افکار واندیشه‌های غربی یا رواج مد و گسترش امواج ماهواره و پخش سریال‌ها است.
این جامعه شناس ادامه داد: عوامل درون زا، در این رابطه نیز از تأثیر فرهنگ از لحظه تشکیل نطفه آغاز می‌شود و البته رفتار مادر با نوزاد در خلق و خوی فرد در بزرگسالی مؤثر است، بنابراین نقش خانواده در عرصه فرهنگ بسیار مهم است. پس می‌توان گفت علت اصلی بیماری فرهنگی در درون جامعه است.
این دکتری جامعه شناسی توسعه، با بیان اینکه آسیب‌های فرهنگی کشور را بطور خلاصه در هشت محور می‌توان تقسیم بندی کرد، گفت: نظم، قانون محوری، اخلاق و معنویت، فرهنگ کار، فرهنگ خانواده، فرهنگ مصرف، فرهنگ اداری و اعتماد به نفس ملی که بدون شک اگر به این موارد کلیدی توجه کنیم، بسیاری از مشکلات موجود را می‌توان مرتفع کرد.
سنت در برابر مدرنیته
وی با اشاره به موانع توسعه فرهنگی در کشور، تصریح کرد: برای ارتقای شاخص‌های فرهنگی و غنی سازی فرهنگ لازم است با برنامه‌ریزی و سیاستگذاری مناسب، نسبت به رفع چالش‌ها اقدام کرد. در حال حاضر کشور برای دستیابی به توسعه فرهنگی با موانعی مواجه است، یکی از موانع مقاومت سنت در برابر مدرنیته است.
فتح آبادی افزود: امروزه اندیشه‌های مدرنیته در قالب نوگرایی، فرد گرایی، مالکیت خصوصی، مشارک اجتماعی، مشارکت زنان و جوانان خود را نشان می‌دهد. باید این تغییرات را مدیریت کرد و آستانه صبر و تحمل اجتماعی را بالا برد.
وی با اشاره به اصل فرهنگ در قانون اساسی جمهوری اسلامی، اظهار کرد: فرهنگ در اصول مختلف قانون اساسی به‌خوبی تبیین شده است. اصل سوم، اصل هشتم، اصل دهم و اصل چهاردهم به این مباحث پرداخته و برای دولت مأموریت‌های تعریف کرده است.
فتح آبادی از جمله این موارد را فراهم سازی محیط مناسب برای رشد فضائل اخلاقی، بالابردن سطح آگاهی عمومی در همه زمینه‌ها، تأمین آموزش و پرورش و تربیت بدنی رایگان برای همه، تقویت روح بررسی و ابتکار در تمامی زمینه‌ها، طرد کامل استعمار و جلوگیری از نفوذ اجانب، محو هرگونه استبداد و خودکامکی و انحصار طلبی عنوان کرد.
محقق جامعه شناسی توسعه، گفت: منظور از توسعه فرهنگی ایجاد تغییر اصلاح و ارتقای عناصر فرهنگی یا به عبارتی پیشرفت در زندگی است. این واژه در دهه ۱۹۸۰ میلادی توسط یونسکو بکار رفت و سازمان ملل متحد، دهه ۱۹۸۷ تا ۱۹۹۷ را دهه توسعه فرهنگی نامگذاری کرد.
توسعه فرهنگی مبتی بر ارزش‌های جامعه
وی ادامه داد: توسعه فرهنگی پایه اصلی تمامی توسعه هاست، توسعه فرهنگی در درون هر جامعه شکل می‌گیرد که این امر نیازمند برنامه ریزی و سیاستگذاری است، همچنین توسعه فرهنگی باید مبتنی بر ارزش‌های هر جامعه باشد.
فتح آبادی با اشاره به مهمترین شاخص‌های توسعه فرهنگی، افزود: عقل گرایی و اهمیت دادن به نقش عقل و تفکر، نگاه مثبت به دنیا و امور دنیوی، رویکرد تعاملی با دیگر فرهنگ‌ها، ایمان راسخ به ارزش‌های جامعه و نهاد دین، حکمرانی خوب و سیاست اجتماعی و اقتصادی مناسب از مهمترین شاخص‌های توسعه فرهنگی است.
وی تصریح کرد: در تهاجم و استحاله فرهنگی، تلاش بیگانگان برای گرفتن و تضعیف اعتقادات و ارزش‌های مردم آن جامعه است.
وی تاکید کرد: عصر حاضر، عصر ارتباطات است، عصری که لحظه به لحظه افکار و اذهان در معرض انواع ایده‌ها و نظرات قرار می‌گیرد. در این عرصه کشورهای غربی به دلیل غلبه تکنولوژی، حمله وسیعی را علیه بنیان‌های فرهنگی و ایدئولوژی دیگر کشورها آغاز کرده است که کارشناسان از آن بعنوان جنگ نرم نام می‌برند.
این دکتری جامعه شناسی توسعه ادامه داد: رهبر معظم انقلاب از تهاجم فرهنگی بعنوان ناتوی فرهنگی و شبیخون فرهنگی نام بردند. تهاجم فرهنگی بر عکس تبادل فرهنگی، یک طرفه، غیر داوطلبان و سلطه گرایانه است و اهداف سیاسی، اقتصادی و اجتماعی دارد.
وی با اشاره به عوامل تهاجم فرهنگی، گفت: این عوامل را می‌توان در دو بعد بررسی کرد، بخشی عوامل برون زا همچون اعزام مستشرقین، تلاش برای دین زدایی، ایجاد روحیه خود باختگی، ارسال تجهیزات ماهواره هستند، بخشی نیز عوامل درون زا است که علت داخلی دارد و به پذیرش تهاجم فرهنگی کمک می‌کنند که زمینه‌های آن بیکاری، فقر، نابسامانی خانواده هستند.
فتح آبادی گفت: در شیوه‌های تهاجم فرهنگی ترویج افکار و اندیشه‌های غیر اسلامی و حتی ضد اسلامی که در قالب تقدس زدایی و توهین به مقدسات دنبال می‌شود.
فتح آبادی اظهار کرد: شیوه دیگر تجددگرایی است که در اشکال بی اعتبارکردن علوم و معارف اسلامی، طرح جدایی دین از سیاست، ترویج بی‌حجابی و بدحجابی. ابزار و وسایل ترویج این شیوه‌ها شامل آموزش زبان، انتشار کتاب و نشریات، تبلیغات گسترده از طریق اینترنت، ماهواره و همچنین ترویج کالاهای لوکس و مصرفی، شعارهای تبلیغات فرهنگی و منقش بر روی البسه، چاپ و پوستر انجام می‌شود.
نظر شما