به گزارش خبرنگار ایمنا، این روزها اگرچه با تغییر سبک زندگی و آپارتمان‌نشینی، محیط زندگی بدون پستو، انباری و زیرزمین، تقریباً در تمام طول سال تمیز است، اما باز هم کمتر خانواده‌ای از شست‌وشو و غبارروبی گوشه و کنار خانه در آستانه شروع سال جدید، می‌گذرد.
حدود یک ماه قبل از آغاز سال نو، خانواده‌ها نظافت کامل بهاری یا همان خانه‌تکانی را شروع می‌کنند. مبل‌ها جابه‌جا، سطوح تمیز و صیقلی، کمدها تمیز و مرتب و دیوارها و پرده‌ها شسته می‌شود؛ خلاصه همه چیز در خانه باید درخشان باشد و تمام چیزهای بدون استفاده دور ریخته شود. این سنت، ریشه‌ای قدیمی دارد که به دوران باستان بازمی‌گردد و انگار بخش مهمی از طبیعت انسانی ما شده است.
زمزمه‌های بازگشت کارگران تمیزکاری منزل به کار
تمیزکاری آشپزخانه، اتاق‌ها، کمدها، شستن پرده‌ها، مبلمان و گاهی فرش‌ها آن‌قدر سخت و وقت‌گیر است که برخی، از کارگران خدمات نظافتی برای انجام آنها استفاده می‌کنند؛ البته در بعضی خانواده‌ها نیز همه اعضا به صف می‌شوند تا نقشی در خانه‌تکانی داشته باشند. در برخی ساختمان‌ها هم استخدام یک نیروی خدماتی برای تمیزکاری راه‌پله و مشاعات مرسوم است؛ مسئله‌ای که در دو سال گذشته و با همه‌گیری ویروس کووید ۱۹ کم‌رنگ و باعث رکود بازار کار نیروهای خدماتی شد؛ اما امسال به پشتوانه بهتر شدن شرایط و عزم خانواده‌ها برای از سرگیری دید و بازدیدهای نوروزی، کارگران نظافت منازل نیز به محل کار خود باز می‌گردند.
صدیقه، بانوی ۵۵ ساله که از کارگران تمیزکار منزل است در این باره می‌گوید: این دو سال خیلی سخت گذشت؛ چون نه خبری از میهمانی‌ها و جشن‌ها بود و نه کسی برای خانه‌تکانی و نظافت تماس می‌گرفت؛ اگر هم مشتری پیدا می‌شد انتظار داشت کار چند روزه را یک روز و با دستمزد کم انجام دهیم.
هاجر، دیگر بانوی تمیزکار منزل هم با اشاره به اینکه هنوز شرایط به دوران قبل از کرونا بازنگشته است، می‌گوید: قبلاً سه چهار هفته مانده به عید دیگر استراحت نداشتیم. مشتری‌هایی که از کارمان راضی بودند، ما را به آشنایان خودشان معرفی می‌کردند و شب عید می‌توانستیم خرج یکی دو ماه خانواده را دربیاوریم؛ اما این دو سال، مشتریان قدیمی کمتر زنگ می‌زنند، آن هم فقط برای یکی دو روز کار دارند.
سعیدی اما شهروندی است که از یک شرکت خدمات نظافتی درخواست کارگر کرده است، از کم کاری بعضی کارگرها گلایه می‌کند و می‌گوید: از طریق یکی از اپلیکشین‌های مجازی، یک کارگر نظافتی برای شست‌وشوی دیوار و تمیزکاری آشپزخانه و راه‌پله‌ها استخدام کردم، اما یک صبح تا شب طول کشید که فقط دیوارها تمیز شود؛ دست آخر هم مجبور شدیم خیلی از کارهایی که برای کارگر کنار گذاشته بودیم را خودمان انجام دهیم چون خیلی کند انجام می‌شد.
ولی خانه‌تکانی روی دیگری هم دارد، آسیب‌هایی که در کمین تمیزکاران و اعضای خانواده‌هاست ممکن است پایانی ناگوار برای خانه‌تکانی و آغازی تلخ در سال نو را رقم بزند.
خطرات کار سنگین در زمان کوتاه
جاوید مستمند؛ رئیس دانشکده علوم توان‌بخشی و مدیر گروه فیزیوتراپی دانشگاه علوم پزشکی اصفهان درباره اینکه چگونه می‌توان یک خانه‌تکانی بدون آسیب جسمی داشت به خبرنگار ایمنا، می‌گوید: نزدیک نوروز به‌ویژه اواسط اسفندماه، تمام انرژی خانواده‌ها به ویژه زنان خانه‌دار این است که در یک فرصت زمانی کوتاه، بتوانند منزلشان را نظافت کنند و آن را به شکل مطلوبی در بیاورند. نخستین آسیبی که در انجام خانه‌تکانی وجود دارد همین انتخاب زمان کوتاه برای رسیدن به هدف نظافت و آراستگی سریع است.
وی با اشاره به اینکه بیشتر افراد معمولاً در ایام سال، فعالیت‌های خود را با فشردگی و سرعت بالا انجام نمی‌دهند، می‌افزاید: در آستانه فرارسیدن ایام نوروز برخی افراد انتظار دارند که کار چند ماهه را ظرف دو یا سه روز انجام دهند؛ در حالی که بسیاری از ما به ویژه زنان خانه‌دار از نظر بدنی توانمندی بالایی ندارند و در ناحیه ماهیچه‌ها و ستون فقرات، ضعیف هستند.
فشار بر ماهیچه‌ها و ستون فقرات ضعیف
رئیس دانشکده علوم توان‌بخشی دانشگاه علوم پزشکی اصفهان هشدار می‌دهد: اگر آمادگی بدنی کافی وجود نداشته باشد و بخواهیم کاری که باید ظرف یک هفته تا ۱۰ روز صورت بگیرد را در مدت دو یا سه روز انجام دهیم، این فشارهای کاری مستقیم روی بدن ما به ویژه در ناحیه کمر وارد می‌شود؛ به این ترتیب که برای جابه‌جا کردن اشیا، سامان‌بخشی به وسایل خانه، دسترسی به لوسترها، تمیز کردن قسمت‌های بالایی کابینت‌ها و کمدها لازم است فشار زیادی بر کمر وارد شود و اگر فعالیت‌های بدنی‌مان را تنظیم نکنیم که در یک زمان طولانی‌تری انجام شود، به‌طورحتم روی ستون فقرات کمری خودمان فشار وارد می‌کنیم.
وی ماهیت مفاصل و مهره‌های کمر را آسیب‌پذیر می‌داند و می‌گوید: اگر فشار مضاعفی به این بخش از اسکلت بدن وارد شود، نخستین علامت و عامل هشداردهنده، ماهیچه‌ها هستند که به‌شدت وارد عمل می‌شوند تا از وارد شدن فشار بیشتر به مهره‌های بدن جلوگیری کنند؛ در نتیجه این مهار و حمایت، ماهیچه‌ها ناگهان وارد شرایط انقباض می‌شوند که از آن به عنوان اسپاسم یا گرفتگی عضلانی نام می‌بریم.
خانه‌تکانی را در طول ۱۰ روز انجام دهیم
مستمند با بیان اینکه انجام فعالیت بدنی سنگین در مدت کوتاه برای بدن آسیب‌زا است، خاطرنشان می‌کند: در افرادی که کار عظیم و زیادی را در مدت کوتاهی انجام می‌دهند، ماهیچه‌های ناحیه کمر یک‌باره دچار گرفتگی و اسپاسم می‌شود و درد شدیدی برای این افراد ایجاد می‌شود.
وی در توصیه به خانواده‌ها می‌گوید: برای پیشگیری از آسیب‌های ناشی از خانه‌تکانی، برای انجام نظافت باید برنامه‌ریزی کرد تا به جای اینکه کارها را ظرف دو یا سه روز تنظیم و با فشار انجام دهیم بهتر است با برنامه‌ریزی، آن را در طول یک هفته تا ۱۰ روز تقسیم کنیم تا فشار از روی بدن برداشته شود.
از نیروی کمکی استفاده کنید
مدیر گروه فیزیوتراپی دانشگاه علوم پزشکی اصفهان دومین عامل آسیب در خانه‌تکانی‌های نوروزی را کاربرد نامناسب نردبان می‌داند و می‌گوید: هنگام استفاده از نردبان برای تمیزکاری منزل، لازم است که فرد بارها از پله‌های آن بالا و پایین برود و این شرایط برای همه افراد به ویژه بانوان که از نظر بدنی چندان ورزیده نیستند یا آمادگی بدنی کافی ندارند آسیب‌زا است.
وی استفاده از نیروی کمکی برای انجام خانه‌تکانی را ضروری بیان می‌کند و می‌گوید: بهتر است برای دسترسی به مناطق بالاتر سطوح، حتماً از یک نفر نیروی کمکی استفاده کرد تا لازم نباشد بارها از پله‌های نردبان بالا و پایین رفت؛ همچنین برای جابه‌جا کردن نیز با دست به دست کردن می‌توان فشار را از روی بدن و ماهیچه‌های پاها کم کرد و هم خستگی کمتری داشت.
نظافت یک سال را در شب عید انجام ندهیم
مستمند با اشاره به اهمیت رعایت فاصله زمانی بین انجام فعالیت‌های مربوط به خانه‌تکانی، می‌گوید: اگر در طول دوره سال کارهای مربوط به خانه را به شکل متناوب و همیشگی انجام دهیم، فعالیت‌های انتهای سال برای خانه‌تکانی می‌تواند به افزایش تحرک ما کمک کند اما اگر در طول سال چندان به نظافت یا نظم و ترتیب خانه اهمیت نمی‌دهیم و بخواهیم یک مرتبه شب عید این کار را انجام دهیم، چنین فعالیت بدنی آسیب‌های فراوانی به همراه خواهد داشت.
وی که معتقد است کم‌تحرکی را نمی‌توان با فعالیت‌های یک مرتبه خانه‌تکانی جبران کرد، اظهار می‌کند: کار در منزل می‌تواند تا حدودی جبرانی بر کم‌تحرکی باشد و شرایط بدنی ما را بهتر کند اما نه به شکل ناگهانی، چون انجام فعالیت‌های ناگهانی به هیچ عنوان توصیه نمی‌شود.
خطرات فعالیت جسمی شدید برای بیماران اسکلتی
مستمند درباره افرادی که دچار بیماری‌های مزمن اسکلتی هستند، می‌گوید: اگر فردی دچار مشکلات اسکلتی مانند ضایعات دیسک بین مهره‌ای باشد، به هیچ عنوان نباید خانه‌تکانی را به تنهایی انجام دهد؛ همچنین باید از فعالیت‌هایی که نیاز باشد فرد بارها تنه خود را به سمت جلو یا عقب حرکت داده یا باعث خمیدگی ستون فقرات شود، خودداری کند.
وی تصریح می‌کند: چنین حرکت‌هایی باعث تشدید بیماری‌های اسکلتی مانند دیسک بین مهره‌ای است. توصیه می‌شود اگر قرار است فعالیت‌های بدنی در قالب فعالیت‌های روزانه یا کارهایی مانند خانه‌تکانی انجام شود، بهتر است از مهره‌های کمر خودمان محافظت بهتری انجام دهیم؛ به این شکل که می‌توانیم از کمربندهای طبی موجود در بازار استفاده کنیم. این کمربندها در هنگام فعالیت شدید می‌توانند از ستون فقرات در برابر آسیب‌های احتمالی محافظت کنند.
آسیب‌های اسکلتی و توجه به خطر بیرون‌زدگی دیسک
رئیس دانشکده علوم توان‌بخشی دانشگاه علوم پزشکی اصفهان با اشاره به شیوع مشکل کم‌تحرکی در میان درصد بالایی از افراد جامعه، می‌گوید: بسیاری از ما بدن ورزیده‌ای نداریم و اگر بخواهیم فعالیت‌هایی فیزیکی سنگین انجام دهیم همین حرکاتی مانند خمیدگی تنه به سمت جلو و بعد صاف شدن آن اگر بدون یک حفاظ کامل انجام شود، می‌تواند خطر بیرون‌زدگی دیسک را به شدت افزایش دهد.
وی خاطرنشان کرد: بزرگ‌ترها این موضوع را به یاد دارند که افراد در قدیم، به ویژه مردمان روستا، هنگامی که می‌خواستند فعالیت جسمی سنگینی انجام دهند، ناحیه کمر خود را با شال‌های محکم می‌بستند؛ به ویژه وقتی پا به سن می‌گذاشتند چون به تجربه به این نتیجه رسیده بودند که اگر مهره‌های کمری خود را محکم نگه‌دارند کمتر به آن آسیب می‌رسد.
مستمند در توصیه به افرادی که ناچارند فعالیت جسمی سنگین انجام دهند و نیروی کمکی هم در کنار خود ندارند، اظهار می‌کند: این افراد بهتر است با یک شال قوی ناحیه کمر خود را ببندند یا از حمایت‌کننده‌های کمری استفاده کنند، اگر درد شدید در ناحیه ستون فقرات وجود دارد بهتر است تا زمانی که این درد کمی تسکین پیدا کند، این فعالیت‌ها را تشدید نکنند اما اگر درد چندانی ندارند و توان انجام کارهایی مانند خانه‌تکانی را دارند، حتی اگر قبلاً هم سابقه بیرون‌زدگی دیسک را داشته باشند، با بستن ناحیه کمر و استفاده از کمربند کمری می‌تواند احتمال این آسیب را به حداقل برساند.
وی با اشاره به خطر جابه‌جایی اشیای سنگین به تنهایی برای سلامت جسمی فرد، می‌گوید: بهتر است در هنگام جابه‌جا کردن اشیای سنگین حتماً از یک نیروی کمکی از جمله افراد خانواده مانند پدر، مادر، خواهر، برادر و یا فرزندان استفاده کنیم، به هیچ عنوان تلاش نکنیم که یک فرش یا جسم سنگین را به تنهایی خودمان لوله یا جابه‌جا کنیم چون بارها دیده شده افرادی که به تنهایی چنین فعالیت‌های جسمی سنگینی را انجام داده‌اند دچار آسیب‌دیدگی ستون فقرات و مفاصل شدند.
افزایش دوباره نرخ خدمات؛ نتیجه فعالیت شرکت‌های غیرمجاز
اصغر امیری شهبازی؛ رئیس اتحادیه شرکت‌های خدمات نظافتی شهرستان اصفهان در گفت‌وگو با خبرنگار ایمنا، اظهار می‌کند: حدود ۵۰ شرکت خدماتی در اصفهان زیرپوشش اتحادیه فعالیت می‌کنند که برای تمام رسته‌های این دفاتر خدمات نظافتی نرخ مصوب از اتاق اصناف دریافت کرده‌ایم.
وی می‌افزاید: یکی از بزرگ‌ترین مشکلات فعالیت شرکت‌های خدمات نظافتی را ورود افراد بدون جواز کسب به این حرفه است. این شرکت‌ها از طریق نرم‌افزارهایی مانند دیوار، شیپور و سنجاق در شهر تبلیغ می‌کنند و با پیشنهاد نرخ‌های پایین‌تر از قیمت مصوب، افرادی را به خود جذب می‌کند اما این تبلیغات فریبنده، واقعی نیست و ممکن است در نهایت این شرکت‌ها، خدمات نظافتی را با قیمت بیشتری به مردم ارائه دهند.
رئیس اتحادیه شرکت‌های خدمات نظافتی شهرستان اصفهان افزایش دوباره نرخ ارائه خدمات در یک سال را نتیجه فعالیت شرکت‌های غیرمجاز می‌داند و می‌گوید: در ابتدای سال، یک بار تعرفه خدمات شرکت‌های نظافتی به ساعتی ۳۰ هزار تومان افزایش یافت اما از هفته‌های پایانی سال، این شرکت‌ها به اسم شکستن قیمت‌ها، نرخ ساعتی ۴۰ هزار تومان را اعلام کردند و شرکت‌های مجاز نیز برای حفظ نیروهای خود ناچارند بهای خدمات را به همین میزان افزایش دهند.
وی فعالیت گسترده شرکت‌های خدمات نظافتی بدون مجوز در اصفهان را موجب بی‌نظمی و کاهش کیفیت ارائه خدمات می‌داند و می‌گوید: بسیاری از شهروندان نیز بدون توجه به مجاز یا غیرمجاز بودن شرکت‌ها، نیروهای آنها را برای نظافت و حتی گاهی نگه‌داری سالمند به خانه خود راه می‌دهند و در یکی دو ماه پایانی سال که اوج کار خدمات نظافتی است به ایجاد بی‌نظمی در کیفیت خدمات و قیمت‌ها دامن می‌زنند.
راه تشخیص شرکت‌های خدماتی مجاز چیست؟
امیری درباره شرایط انتخاب شرکت‌های خدماتی مجاز نیز خاطرنشان می‌کند: یکی از راه‌های تشخیص شرکت‌های مجاز، مراجعه به سایت ایرانیان اصناف و استعلام شناسه‌های صنفی شرکت‌ها از طریق این سایت است. همچنین تماس با تلفن گویای ۱۱۸ نیز به متقاضیان در شناسایی شرکت‌های مجاز کمک می‌کند. شماره‌های تلفن ۳۴۳۲۱۹۷۴ نیز در اختیار شهروندان است و در ساعت‌های اداری می‌توانند از طریق تماس با اتحادیه، از نام و نشان شرکت‌های خوشنام و مجاز در ارائه خدمات آگاه شوند.
وی درباره وضعیت بازار کار خدمات نظافتی در سومین سال درگیری با ویروس کرونا، ادامه می‌دهد: هنوز بسیاری از نیروها و شرکت‌ها از رکود تقاضایی که پس از کرونا گریبان آنها را گرفت، گلایه دارند. گاهی نیروهایی که برای انجام نظافت به خانه مشتریان فرستاده می‌شوند، درگیر ویروس شده و از شرکت و صاحب خانه شاکی می‌شوند اما وضعیت نسبت به دو سال گذشته تا حدودی بهتر است.
رئیس اتحادیه شرکت‌های خدمات نظافتی شهرستان اصفهان شرایط اقتصادی و ادامه همه‌گیری کرونا را باعث نگرانی نیروهای خدماتی برای ادامه فعالیت می‌داند و می‌افزاید: یکی دیگر از باورهای نادرست درباره استفاده از خدمات نظافتی این است که بسیاری از شهروندان انتظار دارند با یک تماس تلفنی، کارگری برای نظافت به خانه آنها فرستاده شود در حالی که این تفکر از پایه نادرست است و پیش از هرگونه اقدامی باید فرد به شرکت مراجعه کرده، فرم مشخصات فردی و قرارداد پر کند تا در صورتی که برای یکی از دو طرف مشکلی به وجود بیاید، قابل پیگیری باشد.
نابسامانی در یک صنف نوپا
امیری، بی‌توجهی به این نکات را باعث نارضایتی کارگر یا کارفرما می‌داند و می‌گوید: از اواخر سال ۹۶ بود که اتاق اصناف با جدایی این رسته از یک صنف دیگر موافقت کرد و با وجود همه تلاش‌هایی که در سه چهار سال گذشته انجام شده است، اما هنوز اعضای اتحادیه با هم یکپارچه نشده‌اند. گاهی اتفاق می‌افتد که پیشکسوتان این صنف زیر بار قوانین اتحادیه نمی‌روند اما در این چهارچوب و تا جای ممکن با شرکت‌های خدماتی همراهی می‌کنیم.
وی درباره تعداد نیروهای شناسنامه‌دار و زیر پوشش این اتحادیه خاطرنشان می‌کند: شرکت‌های زیرمجموعه اتحادیه موظف هستند برای تمام نیروهای خود پرونده‌ای از مدارک شناسایی، گواهی سوءپیشینه و عدم اعتیاد دریافت کنند و اگر شرکتی این مدارک را نداشته باشد و برای کارفرما مشکلی پیش بیاید، زیر سوال می‌رود چراکه دستورالعمل لازم برای پیشگیری به شرکت‌ها ابلاغ شده است.
رئیس اتحادیه شرکت‌های خدمات نظافتی شهرستان اصفهان، تعداد نیروهای زیرپوشش شرکت‌های خدماتی را متفاوت و بین ۱۰ تا ۳۰ نفر برمی‌شمارد و ادامه می‌دهد: استفاده از کارگران خدماتی برای انجام امور منزل، مشتریان خاص خود را دارد تا جایی که گاهی امتیاز این شرکت‌ها نیز بین افراد خرید و فروش می‌شود؛ اما چند برابر شرکت‌های خدماتی مجاز، واحدهای بدون مجوز در این زمینه فعالیت می‌کنند که به سادگی و با اجاره کردن یک مکان و تبلیغات کاغذی یا الکترونیک، نیروی خدماتی به منازل می‌فرستند.
نظر شما