به گزارش خبرنگار ایمنا، هتل‌های فضایی آرزویی است که از گذشته تاکنون بشر به فکر به‌دست‌آوردن آن است و تا به امروز تلاش‌هایی در این رابطه انجام داده که یکی از آن‌ها ساخت ایستگاه‌های فضایی برای کاوش و شناخت دنیایی خارج از جو زمین است. سازمان فضایی شوروی از جمله مراکزی بود که سرمایه و وقت بسیاری صرف ساخت و پرتاب ایستگاه‌های فضایی کرد و نمونه‌های بسیاری نیز تولید کرد، اما فروپاشی این کشور موجب نابودی مهم‌ترین سازه آن و در نتیجه ساخت ایستگاه فضایی بین‌المللی با همکاری بیش از ۱۵ کشور شد. ایستگاه فضایی بین‌المللی که برگرفته از ایده هتل‌های فضایی موجود در فیلم‌های قدیمی است بزرگ‌ترین و بهترین همکاری میان چندین کشور در صنعت فضا بود که با موفقیت چشمگیری روبه‌رو شد. برای آشنایی بیشتر با تاریخچه ایستگاه فضایی با عمران مرادی، پژوهشگر علوم فضایی گفت‌وگویی انجام داده‌ایم که در ادامه می‌خوانید:
ایستگاه فضایی چیست؟
ایستگاه فضایی سازه‌ای برای زندگی و فعالیت در فضا است که تا به امروز این سازه تنها برای مدار زمین ساخته شده است.
ایده اولیه ساخت ایستگاه فضایی از چه دوره‌ای شکل گرفت؟
ایده اولیه ساخت ایستگاه فضایی از فیلم‌های سینمایی تولید شده در آغاز عصر فضا به‌دست آمد؛ در آن زمان بشریت علاقه بسیاری به سفرهای فضایی داشت و به همین دلیل در سینما به هتل‌های فضایی بسیار اشاره می‌شد و همین هتل‌ها ایده اولیه ساخت ایستگاه فضایی محسوب می‌شود.
آیا تنها ایستگاه فضایی ساخته شده ایستگاه فضایی بین‌المللی است؟
خیر، به غیر از ایستگاه فضایی بین‌المللی نمونه‌های دیگری از جمله سالیوت، اسکای‌لب و میر ساخته شده است. نخستین ایستگاه فضایی تحت عنوان اسکای‌لب در سال ۱۹۷۳ توسط آمریکا به فضا پرتاب شد و در مدار زمین قرار گرفت که به دلیل رقابت شدید آمریکا و شوروی این کشور نیز شروع به ساخت ایستگاه‌های فضایی تحت عنوان سالیوت یک الی هفت کرد.
عملکرد شوروی در ساخت ایستگاه فضایی چگونه بود؟
به طور کلی ایستگاه‌های فضایی برای اقامت‌های موقت از چند روز تا چند سال طراحی می‌شود. در دهه ۷۰ الی ۸۰ شوروی سرمایه‌گذاری و فعالیت بسیاری در این زمینه انجام داد و ایستگاه‌های فضایی بسیاری تولید کرد که برخی از آن‌ها بسیار عالی و برخی با مشکل روبه‌رو شد؛ البته اکثر ایستگاه‌های فضایی شوروی به نحوی طراحی می‌شد که تنها فضاپیما خود کشور بتواند از آن بهره‌مند شود.
به غیر از سری سالیوت آیا ایستگاه فضایی دیگری توسط شوروی طراحی شده است؟
بله؛ پس از سری سالیوت و در سال ۱۹۸۶ شوروی ایستگاه فضایی میر که یکی از پیشرفته‌ترین نمونه‌ها در زمان خود محسوب می‌شود به فضا پرتاب کرد و حدود ۱۰ سال از آن بهره‌مند شد. ایستگاه فضایی میر نخستین نمونه شوروی بود که آمریکا نیز به آن دسترسی داشت و بسیار معروف بود.
دلیل غیرفعال شدن ایستگاه فضایی میر چه بود؟
به طور کلی هر سازه فضایی که ساخته می‌شود هزینه بسیاری برای دولت خواهد داشت و با توجه به فروپاشی دولت شوروی، روسیه قادر به تأمین هزینه‌های سنگین ایستگاه فضایی میر نبود و سر انجام در سال ۲۰۰۱ بقایای این ایستگاه که غیر قابل استفاده شده بود. در اقیانوس آرام سقوط کرد و مکانی که سال‌ها صرف آزمایش و پژوهش‌های فضایی شده بود، به طور کلی نابود شد.
چرا دولت‌ها تصمیم به ساخت ایستگاه فضایی بین‌المللی گرفتند؟
بشر تجربه ساخت ایستگاه فضایی را به‌دست آورده بود و متوجه شد که برای ساخت سازه‌ای کاربردی و مطلوب به بودجه سنگینی نیازمند است به همین دلیل کشورها تصمیم به کنار گذاشتن رقابت و ایجاد همکاری مالی و عملی میان سازمان‌های فضایی گرفتند تا در نتیجه ایستگاه فضایی مطلوبی ساخته شود. بر اساس این ایده و طی مشارکت بیش از ۱۵ کشور ایستگاه فضایی بین‌المللی ساخته شد و در مداری حدود ۳۳۰ الی ۴۳۵ کیلومتری از سطح زمین قرار گرفت. در این ارتفاع ایستگاه فضایی طی ۹۳ دقیقه مدار زمین را با سرعتی حدود ۲۷ هزار و ۶۰۰ کیلومتر در ساعت طی می‌کند.
چرا در ایستگاه فضایی جاذبه وجود ندارد؟
جاذبه زمین، ماه را در مدار خود نگه داشته است، اما درون ایستگاه فضایی مقدار آن صفر است. در واقع هنگامی که ایستگاه فضایی بین‌المللی به دور زمین می‌چرخد، نیروی گریز از مرکزی ایجاد می‌شود که جاذبه زمین را خنثی می‌کند؛ بنابراین جاذبه در ایستگاه فضایی خنثی و به صفر رسیده، اما نبود جاذبه به معنا اینکه گرانش زمین تأثیری در آن ندارد، نیست.
آیا ایستگاه فضایی بین‌المللی از زمین قابل مشاهده است؟
بله؛ همانطور که ذکر شد فاصله ایستگاه فضایی میان ۳۳۰ الی ۴۳۵ کیلومتر از زمین است و گاهی اوقات از آسمان کشور ایران عبور می‌کند؛ علاقمندان می‌توانند برای مشاهده آن به سایت‌ها یا نرم‌افزارهای مربوطه مراجعه و ساعت دقیق عبور ایستگاه فضایی بین‌المللی را مشاهده و آن را به صورت ستاره‌ای پرنور در آسمان شب با چشم غیر مسلح رصد کنند.
چه سازمان‌هایی در ساخت ایستگاه فضایی بین‌المللی مشارکت داشته‌اند؟
پروژه ایستگاه فضایی بین‌المللی با همکاری سازمان فضایی آمریکا، اروپا، روسیه، ژاپن، کانادا و همکاری غیر مستقیم برزیل انجام شد. همچنین سازمان فضایی ایتالیا از طریق اروپا عضو فعال در این پروژه است و چین نیز علاقمندی خود را نسبت به مشارکت در این پروژه اعلام کرده است. این ایستگاه فضایی یک پروژه بین‌المللی است که موجب افزایش علم فضایی بشر می‌شود.
فعالیت ایستگاه فضایی بین‌المللی چگونه است؟
ساخت ایستگاه فضایی بین‌المللی طی مراحلی انجام و هر بار قسمتی به آن افزوده شد و به تدریج در حال کامل شدن است؛ این ایستگاه فضایی می‌تواند به صورت دائم شش نفر سرنشین داشته باشد و به طور موقت نیز این تعداد تا ده نفر افزایش پیدا کند. در ابتدا سرنشینان و فضانوردانی که از این ایستگاه استفاده می‌کردند تنها از روسیه و آمریکا بودند، اما با گذشت زمان سازمان فضایی اروپا و دیگر کشورها امکان استفاده از آن را پیدا کردند. ایستگاه فضایی بین‌المللی از ۲۰ نوامبر ۱۹۹۸ ایجاد و با گذشت زمان بخش‌های دیگر آن تکمیل و هر روز کامل‌تر می‌شود.
سخن آخر...
زمان صحبت در رابطه با هابل، جیمز وب یا هر سازه دیگری نباید به آن مثل یک سخت‌افزار نگاه کنیم بلکه هر یک از آن‌ها مانند یک سامانه است زیرا علاوه بر افرادی که در فضا و ایستگاه فضایی مستقر هستند، نیروهایی روی زمین به صورت ۲۴ ساعته شرایط را کنترل می‌کنند. اگر ایستگاه فضایی بین‌المللی تنها ظرفیت شش نفر سرنشین را دارد در همان زمان تعداد بسیاری کارشناس و کارمند در مراکز فضایی در حال کنترل و پشتیبانی هستند.
نظر شما