تأثیر طراحی کلاس درس بر یادگیری

به گزارش سرویس ترجمه ایمنا، از نظر تجربی، از بودجه گرفته تا پیشرفت‌های حرفه‌ای معلمان، برگزاری آزمون‌های استاندارد، رفع ناتوانی‌های آموزشی و ارائه فرصت‌های توسعه و پیشرفت برای دانش‌آموزان، همگی بر ارتقاء سطح کیفی و کمی یادگیری و عملکرد آن‌ها تأثیر می‌گذارد. با این حال چگونگی طراحی کلاس‌های درس که از مهم‌ترین عوامل تأثیرگذار بر یادگیری دانش‌آموزان است، از اقدامات ثانویه‌ای به حساب می‌آید که کم‌تر و یا دیرتر به آن پرداخته می‌شود.

خوشبختانه نگرش‌ها در این زمینه در حال تغییر است و مربیان در تلاش هستند تا محیط‌های یادگیری ایده‌آلی برای گروه‌های متنوع دانش‌آموزان ایجاد کنند. امروزه مهم‌ترین و ارزشمندترین هدف مربیان، فراهم آوردن امکان بهترین سطح آموزشی ممکن برای هر دانش‌آموز است که تحقق آن فراتر از بسط برنامه‌های درسی و محیط‌های آموزشی قرار دارد.

یکی از تغییرات اعمال شده در این زمینه به طراحی کلاس‌ها و ابزارهای آموزشی برمی‌گردد. برای مثال چیدمان سنتی نیمکت‌ها در طول چندین ردیف در حالی که میز و صندلی معلم در گوشه کلاس و دور از آن‌ها قرار دارد و استفاده از ابزارهای قالبی ازپیش‌آماده برای آموزش، شیوه‌هایی منسوخ شده به حساب می‌آید که جای خود را به صندلی‌های انعطاف‌پذیر و بعضاً رنگارنگ در اطراف یک میز کار، با ایده‌هایی برای پرورش خلاقیت و مربیانی که در کنار دانش‌آموزان قرار می‌گیرند، داده است.

چنین فضایی اختیار عمل بیشتری برای دانش‌آموز فراهم می‌آورد و تأثیر قابل‌توجهی بر سطح یادگیری او می‌گذارد. این ارتباط فراتر از فرضیه و گمان، توسط تحقیقات علمی به اثبات رسیده و تأیید شده است و هرچند طراحی کلیشه‌ای و سنتی کلاس‌های درس در طول چندین دهه مدام تکرار شده، با این حال نتایج مطالعه‌ای در سال ۲۰۱۵ حاکی از افزایش ۱۶ درصدی عملکرد دانش‌آموزان با اعمال تغییرات جزئی در بعضی از عناصر اصلی کلاس‌های درس بوده است.

براساس این مطالعه، عواملی هم‌چون بهبود کیفیت هوا، روشنایی، احساس مالکیت دانش‌آموزان نسبت به کلاس خود و غیره، همگی بر توانایی یادگیری آن‌ها تأثیر مثبت داشته است. برای مثال تغییر در پیکربندی کلاس‌ها تمامی جنبه‌های یادگیری را بهبود می‌بخشد و توانایی انتخاب روش‌های یادگیری ترجیحی، امکان مشارکت فعال، ایجاد فضای همکاری و هم‌یاری، درک و احساس راحتی با آن، فراهم آوردن مقدمات دستیابی به تجربیات جدید برای پیشرفت، افزایش سطح تمرکز، بالا رفتن میزان بازخورد کلاسی و تعاملات اجتماعی، داشتن حرکات فیزیکی بیشتر، آشنایی با تجربیات زندگی واقعی، انگیزه‌بخشی، تکرار موارد آموزشی با استفاده از چندین روش و ابزار و مواردی از این قبیل را تحت تأثیر خود قرار می‌دهد.

مربیانی که در طول مطالعه، این طرح آزمایشی را پیاده‌سازی کردند، دریافتند که وجود میز و صندلی معلم در یک گوشه از کلاس منجر به منزوری شدن دانش‌آموزان می‌شود و یادگیری آن‌ها را محدود می‌کند. اجرای طراحی‌های متفاوت به شکل "استارباکس برای کودکان" یا "فرهنگستان" برای کلاس‌های این مربیان سهم بسزایی در پیشرفت دانش‌آموزان آن‌ها داشته است چرا که طراحی کلاس درس می‌تواند بر شادی و انگیزه دانش‌آموزان تأثیرات مثبت و یا منفی بگذارد.

ازآنجایی‌که دانش آموزان عمده زمان خود را در مدرسه می‌گذرانند، لازم است کلاس‌های درس محیطی گرم و لذت‌بخش برای تقویت روحیه آن‌ها باشد. علاوه بر این، طراحی کلاس درس مناسب، توانایی تشخیص مشکلات یادگیری دانش‌آموزانی با نیازهای ویژه هم‌چون اختلال کمبود توجه (ADD)، مشکلات بیش‌فعالی (ADHD) و ناتوانی‌های خاص یادگیری را تسهیل می‌کند. از سوی دیگر مربیان می‌توانند با هدف به حداکثر رساندن پتانسیل کلاس برای دانش‌آموزانی که روش‌های یادگیری متفاوتی دارند، انواع مختلفی از فضاهای کاری را فراهم کنند.

این فضاها می‌تواند شامل ایجاد یک کتابخانه کلاسی با صندلی‌های راحتی، ایجاد یک فضای مشارکت و مباحثه مشترک به هر شکل ممکن، ایجاد یک مرکز تحقیقاتی با راه‌اندازی کارگاه‌های کامپیوتر در کلاس، استفاده از ایده‌هایی هم‌چون چرخ گردان برای تعیین موضوع مطالعات کلاسی، گروه‌بندی دانش‌آموزان به منظور ترویج روحیه فعالیت گروهی و غیره باشد.

در حالت کلی می‌توان گفت که تمام عناصر و جنبه‌های طراحی کلاس‌های درس باعث تغییر روزانه در فضا و محیط یادگیری دانش‌آموزان می‌شود با این وجود در نظر گرفتن جزئیات خاص در طراحی‌ها، بیشترین تأثیر را دارد و می‌تواند بدون نیاز به تغییرات و تعمیرات اساسی وسایل موجود در یک کلاس بهترین نتیجه را به دست دهد.

از سوی دیگر باید در نظر داشت که دانش‌آموزان، خصوصاً در رده‌های سنی پایین، دنیا را بسیار متفاوت‌تر از بزرگسالان می‌بینند، بنابراین لازم است در طراحی فضای کلاسی برای آن‌ها به تمامی اموری که منجر می‌شود آن‌ها با تمایل قلبی و تمرکز ذهنی در کلاس حضور یابند و عمده وقت خود را در آن بگذرانند را مد نظر قرار داد. در این راستا می‌توان از پیشنهادات خود آن‌ها نیز بهره برد و محیط‌های کلاسی را به بهترین شکل ممکن برای حضور و یادگیری دانش‌آموزان درآورد.