به گزارش ایمنا، عموما انقلابهای ادبی را زاییده انقلابهای سیاسی به شمار می‌آورند. جنبشی فکری و فرهنگی که در اواخر سده نوزدهم در میان تاتارهای مسلمانان کریمه و قازان در درون امپراتوری روسیه و به رهبری اسماعیلبیک گسپرینسکی (۱۸۵۱-۱۹۱۴م) شروع شد و از طریق روزنامه ترجمان (۱۸۸۳م)، ارگان این جنبش، به درون آسیای مرکزی خزید؛ خود موجب شعله کشیدن انقلاب سیاسیای شد که درنهایت به دلیل نداشتن رهبری آگاه و تکیه بر کمونیسم در حال پیشرفت به دامان انقلابی خزید که سرانجام فرزندان خود را در سالهای استقرار، دوران استالین، به کام مرگ کشاند.
میراث ادبی این جنبش در این مناطق به بازسازی ادبی زبانهای بومی موجود در این مناطق انجامید که زبان فارسی نیز یکی از این زبانها بود. این میراث باعث شد زبانی نوآیین با ادبیاتی نوین در منطقه شکل بگیرد که نقش تنی چند از رهبران این جنبش از جمله اسماعیلبیک گسپرینسکی در میان تاتارهای کریمه و قازان در امپراتوری روسیه و فطرت بخارایی در میان فارسیزبانان بخارا در آسیای مرکزی کاملا بارز است.
پژوهشگران تاتار اسماعیلبیک را در ردیف نخستین رماننویسهای ادبیات نوین تاتاری میدانند و ادبیات‌شناسان آسیای مرکزی نقش فطرت بخارایی را در بنیادگذاری ادبیات نوآیین فارسی ـ که بعدتر به دست صدرالدین عینی (۱۸۷۸-۱۹۵۴م) به اوج خود رسید ـ بیبدیل میدانند.
ابراهیم خدایار، دانشیار زبان و ادبیات دانشگاه تربیت مدرس، این رمان را پس ۱۰۳ سال از چاپ نخست آن در پتروگراد روسیه (۱۹۱۵م)، در ایران منتشر کرده است. کتاب از یک مقدمه تحلیلی (۸۶ ص)، متن رمان به همراه تعلیقات (۱۳۱ص)، فهرست واژههای خاص (فارسی ماوراءالنهری، لهجۀ بخارایی) و فهرست اعلام (۳۰ص) تشکیل شده است.
خدایار در مقدمه تحلیلی خود الگویی برای تحلیل رمانهای آرمانشهری ارائه داده و در ادامه، رمان مسلمانان دارالراحت را از منظر آرمانشهرنویسی تحلیل کرده است. وی در بخش «درباره رمان و ترجمۀ فارسی آن» بهتفصیل درباره شکلگیری فارسی نوین در بخارای اوایل سده بیستم و نقش آن در تبدیل این گونه به زبان دولتی تاجکیستان در دهه سیام سده بیستم (۱۹۲۴م) با نام تاجیکی سخن گفته است.
مسلمانان دارالراحت را نشر خاموش با همکاری مرکز تحقیقات زبان و ادبیات فارسی دانشگاه تربیت مدرس در ۲۴۰ صفحه به تازگی منتشر کرده است.
منبع: خبرگزاری کتاب ایران
نظر شما