ریتم‌های کهنی که برای مردم نو هستند

به گزارش خبرنگار ایمنا، چند سالی است که کمتر کسی دیگر جرات اجرای کنسرت‌های بداهه‌نوازی را دارد و اغلب خوانندگان و نوازندگان، چه در موسیقی ایرانی و چه غربی، اگر قطعه یا آلبومی داشته باشند، آن‌ها را اجرا می‌کنند و اگر هم نداشته باشند، کارهای معروف دیگران را به‌اصطلاح پوشش می‌دهند.

بداهه‌نوازی و به تعبیری ساختن قطعه موسیقی در آن‌ واحد، هم کار دشواری است و هم ازنظر نوازندگی و تئوری موسیقی، به چیره‌دستی بسیاری نیاز دارد، به‌خصوص اگر در حضور جمعی از مردم و مخاطبانی باشد که می‌خواهند از موسیقی لذت ببرند و از همین رو، نوازنده باید به طرزی بر موسیقی‌اش اشراف داشته باشد که مخاطب را خسته نکند.

حال تمام این‌ها را اضافه کنید به این‌که موسیقی شما را مردم عام نشنیده باشند و یا حداقل نوع موسیقی، کمتر ملموس باشد. اینجا است که کار بسیار پیچیده می‌شود و درصد خستگی شنونده بالاتر می‌رود.

اما کامیار فانیان که سال‌ها در زمینهٔ موسیقی محلی و ادوار ایقاعی در موسیقی ایرانی پژوهش کرده، شب گذشته این خطر را کرد تا بتواند با یک اجرای مردمی، ریتم‌های ایقاعی را به گوش مخاطبانش برساند. کاری که به گفته خودش، شاید به خاطر آشنا نبودن مردم با این نوع موسیقی، آن‌ها را خسته کند.

وی در گفتگو با خبرنگار ایمنا، بابیان این‌که من در هر منطقه‌ای که می‌رفتم و موسیقی آنجا را جمع می‌کردم، تفاوت‌هایی ازنظر فرم و ریتم‌های ایقاعی با موسیقی ایرانی می‌دیدم که ابتدا برایم تعریف‌ نشده بود، گفت: اما به‌مرور، منظر جدیدی از باب مسئله ریتم در موسیقی برایم شکل گرفت. همچنین پژوهش‌ها و رسالاتی که درباره موسیقی ادواری منتشرشده، من را به این نتیجه رساند که می‌شود توسط موسیقی و تطابق آن با موسیقی ادواری، این نوع موسیقی را توضیح داد.

این پژوهشگر موسیقی کهن ایرانی، با اشاره به این‌که دوره های ایقاعی موسیقی، مستلزم این است که توسط مخاطبان آن پذیرفته شود، اظهار کرد: این مسئله، همچون باز کردن رمز یک معما است و تا زمانی که حل‌نشده، عجیب به نظر می‌رسد، اما هنگامی‌که حل شد، یک زیبایی از آن پدید می‌آید. برای همین است که ریتم‌های ایقاعی در موسیقی محلی، باعث شده تأثیرات متفاوتی نسبت به موسیقی محلی برای مردم آن منطقه داشته باشد.

وی بیان کرد: بداهه‌نوازی که به تعبیری ساخت قطعه در لحظه است، یک کار بسیار فنی است، چراکه فرد باید اشراف کامل به گوشه‌های ردیف‌های موسیقی ایرانی داشته باشد و از نظر نوازندگی به شکلی ساز بزند که بتواند این ردیف‌ها را بسط دهد و قطعه را به‌گونه‌ای اجرا کند که از نظر ملودیک، گوش‌نواز باشد و شنونده را خسته نکند.

فانیان ادامه داد: همچنین از طرفی بداهه‌نوازی در ادوار و ریتم‌های ایقاعی پیچیده‌تر است، چراکه در این نوع موسیقی، دست و پای نوازنده بسته است و نمی‌تواند هر کاری بکند.

وی بابیان این‌که دور موسیقی را به‌عنوان یک بازه زمانی می‌بیند و به همین خاطر نسبت به کسی که فقط ریتم را حفظ می‌کند، بسیار سیال‌تر با آن برخورد می‌کند، توضیح داد: حال این کنسرت، تلاشی است برای همین ماجرا که ما چقدر می‌توانیم موفق باشیم و قطعاً بعد از اجرا، نقدهایی روی آن خواهد آمد و حتی احتمالاً برخی خواهند گفت که ریتم‌های این نوع موسیقی، غلط است.

وی در پاسخ به این‌که آیا این نوع موسیقی برای مخاطب عام می‌تواند قابل‌تفکیک از موسیقی ایرانی عرف باشد یا خیر، گفت: این بستگی دارد که مخاطب عام، چه میزان قدرت شنیداری موسیقی داشته باشد. برای همین می‌تواند برای افرادی، خوشایند و برای کسانی، خسته‌کننده باشد.

به گزارش ایمنا، کامیار فانیان چند روز پیش‌ازاین کنسرت نیز، نشستی تخصصی درباره ایقاعات در ادوار موسیقی کهن ایرانی و تکنیک‌های نوازندگی در موسیقی محلی ایرانی برگزار کرد که این کنسرت، به‌نوعی اجرای عمومی آن نشست بوده است.