به گزارش ایمنا، پس از انقراض سلسله صفویه و تسلط محمود افغان و اشرف افغان بر ایران، نادرشاه افشار از منطقه خراسان قیام کرد و توانست مدعیان محلی، افغان‌ها و امپراتوری عثمانی را سرکوب کند. سپس در سال ۱۱۴۸ در دشت مغان مجلسی ترتیب داد و خود را پادشاه ایران نامید.
نادرشاه که برای اولین بار شهر مشهد را به عنوان پایتخت ایران انتخاب کرد، اولین مقبره خود را در این شهر در سال‌های ۱۱۴۳ تا ۴۵ قمری احداث کرد. او بعد از این که در سال ۱۱۴۸ قمری به صورت رسمی پادشاه ایران شد، بلافاصله در صدد فتح هند برآمد، زمانی که از این سفر پرغنیمت بازگشت تصمیم گرفت تا مقبره دیگری برای خود در این شهر بسازد. از این رو، دستور داد تا سنگهای مرمر سیاه بزرگی را از دهخوارقان آذربایجان به خراسان بیاورند. بعضی از این سنگ‌ها بین ۲۰ تا شصت خروار وزن داشتند و حمل و نقل‌شان هزینه بسیار سنگینی داشت. به همین دلیل سه قطعه از این سنگهای حجیم را «ایران خراب»، «عالم خراب» و «خراج عالم» نامیدند.
او سرانجام در سال‌های آخر عمرش، بنای دیگری به عنوان مقبره خانوادگی ساخت که عمارت خورشید نام گرفت، ولی جسدش در هیچ کدام از این سه مقبره به خاک سپرده نشد. سر نادرشاه افشار را پس از قتل در سال ۱۱۶۰، از قوچان به هرات فرستادند. جسد بی‌سر او نیز به طور موقت در یکی از این مقبره‌ها به خاک سپرده شد، اما بعدها آغامحمدخان قاجار آن را به تهران منتقل کرد.
به همین دلیل نادرشاه تا مدت‌ها در شهر مشهد مقبره‌ای نداشت تا این که «قوام السلطنه» در اواخر دوره قاجار، یعنی در سال ۱۲۹۶ در محل یکی از همان سه مقبره ویران شده نادری، یک آرامگاه جدید برای وی احداث کرد و استخوان‌هایش را از تهران به آنجا منتقل کرد. این بنا تا مدت‌ها بر پا بود و سرانجام در سال ۱۳۳۵، «انجمن آثار ملی ایران» تصمیم گرفت تا آرامگاهی در شان نام نادرشاه در آنجا بنا کند که این کار از سال ۱۳۳۶ آغاز شد و در سال ۱۳۴۲ پایان یافت.
آرامگاه فعلی نادرشاه افشار در ضلع شمال غربی چهار راه شهدا(نادری سابق) در باغی به مساحت ۱۴۴ هزار متر مربع بنا شده است. بنای اصلی آرامگاه به مساحت ۱۲ هزار متر مربع است، آرامگاه نادرشاه واقع در ضلع شمال غربی چهارراه شهدا(نادری سابق) که پس از آرامگاه امام رضا(ع) مهم‌ترین مکان گردشگری و تاریخی در شهر مشهد بشمار می رود.
اصل بنا چهار قسمت دارد؛ تالاری با ۱۶ ستون یکپارچه سنگی که در اطراف مقبره قرار دارد. سقف مقبره بیش از ۶ متر ارتفاع دارد. در این مقبره یک سکوی دوازده پله‌ای، محل گور، یک پوشش خیمه‌مانند بر روی قبر، یک سکوی مرتفع در کنار قبر که مجسمه‌ی نادرشاه سوار بر اسب به همراه سه نفر دیگر که به دنبال او هستند، غرفه فروش کتاب و دو تالار به عنوان موزه، یکی برای نمایش جنگ‌افزارهای زمان سلطنت نادرشاه و دیگری برای نمایش اسلحه‌های زمان ماقبل نادر، قرار دارد.
طراحی بنا بر اساس دو شکل مربع و مثلث صورت گرفته است. تالار مربع شکل از دو دیوار قرمز رنگ سنگی بسته و در قسمت ستون بندی باز تشکیل شده است که سنگ مزار نادر در گوشه این مربع در پناه دو دیوار قرار دارد. فضای باز تالار حالت صحنه جنگ و دفاع و حمله دارد و رنگ قرمز دو دیوار به مفهوم جنگ است. طرح ستون‌های اطراف تالار، کلاه نادر را تداعی می‌کند. مصالح این بنا از سنگهای خشن و سخت گرانیت کوهسنگی مشهد است.
پوشش مقبره نیز در اصل نمایانگر و تداعی‌کننده چادر عشایر است؛ یعنی جایی که زندگی نادر در آنجا هم آغاز شده و هم پایان یافته است. در باغ اطراف مقبره نیز بناهای فرعی متعددی مانند سالن اجتماعات، کتابخانه، سرویس بهداشتی و تعدادی بنای دیگر قرار دارد که با بنای آرامگاه هماهنگی دارند. همچنین در گوشه‌ی شمالی آرامگاه نادر، آرامگاه محمد تقی خان پسیان سردار خراسان قرار گرفته است. طراح بنا ی آرامگاه نادرشاه افشار، «هوشنگ سیحون» بوده است و تاریخ ساخت این بنا از سال ۱۳۳۶ تا سال ۱۳۴۲ به طول انجامید.
تندیس نادرشاه سوار بر اسب به همراه تنی چند از سربازانش بر فراز یک حجم سنگی مرتفع توسط مجسمه ساز «ابوالحسن صدیقی» ساخته شده است. مصالح مقبره غالباً از سنگهای خشن و سخت گرانیت کوهسنگی مشهد است. بعضی از قطعات سنگ بسیار بزرگ انتخاب شده تا تداعی کننده مقبره دوم ساخته خود نادرشاه باشد. پوشش دیوارهای داخلی آرامگاه نیز از سنگهای مرمر اُخرایی رنگ مراغه انتخاب شده تا قتل نادرشاه در داخل چادر را بهتر تداعی کند.
موزه نادری نیز دارای دو تالار است. یک تالار به انواع سلاح‌های دوره افشاریه، وسایل سوارکاری مانند زین و برگ اسب از دوره‌ی افشاریه تا قاجاریه، چند نسخه خطی از جمله تاریخ جهان‌گشای نادری و دو شمشیر متعلق به نادر اختصاص دارد و دیوارهای آن با تابلوهایی از صحنه‌های نبرد نادر در جنگ کرنال اثر استاد سیدحسین میر مصور، مزین شده است. تالار دیگر این تالار در سال ۱۳۷۳ به مجموعه اضافه شده است و در آن انواع سکه، اشیای باستانی و مردم‌شناسی، ظروف و دیگر اشیای اهدایی از دوره‌ی صفویه تا معاصر به نمایش درآمده است. علاوه بر اشیای داخل موزه، مدخل ورودی سالن اصلی نیز با عراده‌های توپ جنگی تزیین شده‌است. موزه‌ی آرامگاه نادر، وابسته به سازمان میراث فرهنگی خراسان است.
از ویژگی‌های خاص بنای آرامگاه نادرشاه افشار می‌توان به طراحی آبریزها و حوض‌ها و جویبارها که همه بر پایه باغ ایرانی طراحی شده‌اند و همچنین دیوارهایی با سنگ گرانیت و با تلفیق نرده‌های آهنی به نقش تبرزین و طراحی ساختمان بر اساس دو شکل اصلی هندسی یعنی مربع و مثلث از سنگ خارای مشهد با قطعات بزرگ که نمادصلابت و عظمت نادر شاه است، اشاره کرد./
نظر شما