پنج اثر تاریخی استان کرمانشاه آسیب دید

در اثر زلزله شب گذشته پنج اثر تاریخی در سه شهرستان قصرشیرین، سرپل ذهاب و دالاهو در استان کرمانشاه آسیب دیده‌اند.

به گزارش ایمنا، کاروانسرای شاه عباسی، عمارت خسرو و چهارقاپی در شهرستان قصر شیرین، قلعه یزدگرد در شهرستان دالاهو و زیج منیژه در سرپل ذهاب، جزو آثاری هستند که آسیب دیده‌اند.

در این گزارش به معرفی این بناهای تاریخی پرداخته می شود.

عمارت خسرو در شهرستان قصر شیرین

عمارت یا قصر خسرو پرویز در حاشیه شمالی شهر کنونی قصرشیرین و در نزدیکی آتشکده چهار قاپی قرار دارد که اکنون تنها  ویرانه هایی از آن دیده می شود. این بنا در جهت شرقی- غربی بر روی مصطبه ای به ارتفاع ۸ متر ساخته شده است که راه ورود به داخل بنا از طریق پلکان صورت می گرفته است. در قسمت شرقی بنا، تالار ستون دار مستطیل شکلی دیده می شود که سقف آن به وسیله طاق های آجری پوشش داده شده است.

در پشت این تالار، اتاق گنبد دار بزرگی قرار دارد و راه ورود به آن از طریق درگاهی که در قسمت غربی تالار ایجاد شده است، صورت می گیرد. در شمال و جنوب اتاق گنبد دار، اتاق های مستطیل شکلی وجود دارد که از طریق اتاق گنبد دار قابل دسترسی بوده اند. همچنین در پشت اتاق گنبد دار، حیاط مربع شکلی با رواق ستون دار قرار دارد و اطراف این حیاط را اتاق های متعددی فرا گرفته است . در قسمت غربی حیاط نیز ایوانی ساخته شده است که از طریق درگاهی به حیاط دیگر کاخ منتهی می شود و در اطراف این حیاط ها نیز مجموعه اتاق ها و اصطبل ها قرار دارند. در قسمت شمالی تراس، چند خانه به صورت یک مجموعه دیده می شود. ظاهرا خانه هایی که در قسمت مرکزی قرار دارند، حرم پادشاه و خانه های اطراف مکانی برای پذیرایی از میهمانان بوده است. برخی اعتقاد دارند که این کاخ توسط خسرو پرویز در میان باغ وسیعی ساخته شد و حیوانات وحشی با آزادی تمام در این مکان می‌زیستند و آب فراوانی از رودخانه الوند در این باغ جریان داشت. ظاهرا خسروپرویز این بنا را برای همسرش «شیرین» ساخته است و به همین دلیل به کاخ «خسرو شیرین» نیز معروف است.

قلعه یزدگرد در شهرستان دالاهور

قلعه یزدگرد به مجموعه بناهایی اشاره دارد که مربوط به دوره ساسانیان است و در روستای زرده شهرستان دالاهو در استان کرمانشاه قرار دارد. این مجموعه در ۱۸ کیلومتری ریجاب به سرپل ذهاب در استان کرمانشاه قرار دارد و وسعت تقریبی آن حدود چهل کیلومتر مربع است که از سمت شمال غرب با پرتگاه تندی به جلگه ذهاب و از طرف شمال و شرق به صخره‌ های پلکانی دالاهو محدود می‌ شود. هنگامی‌ که از شرق روستای بان‌ زرده در منطقه ریجاب استان کرمانشاه به سوی کوه‌ های سر به فلک کشیده دالاهو پیش می‌ رویم، پس از طی جنگل‌ های سرسبز بلوط و قدری کوهپیمایی در هوای تازه و فرحبخش کوهستان و گذر از چند قله کوچک مجموعه قلعه یزدگرد مشخص است که مسلط و مقتدر، دشت ریجاب را زیر پای خود دارد. قلعه یزدگرد که افسانه‌ های بی‌شماری را در ذهن اهالی دالاهو نقش داده، از آنجا نامگذاری شد که مردمان این خطه باور کردند که یزدگرد و دخترش شهربانو که بنا به اعتقاداتی بعدها به همسری امام حسین(ع) درآمد پس از حمله اعراب در این قلعه مأمن گرفته‌ اند. بر اساس اولین تحقیقات و کاوش‌ های باستان شناسی که در زمان قبل از انقلاب توسط هیئت باستان شناختی کانادایی ادوار کیل صورت گرفت، در این منطقه و بر طبق گچ بری‌ های مکشوفه از بنای معروف به گچ گمبد، زمان ساخت این مجموعه به دوره ساسانی نسبت داده شد. اما کاوش‌ های بعدی در این منطقه نشان داد بسیاری از مجموعه بناهای این محوطه متعلق به اواخر دوره اشکانی است.

کاروانسرای عباسی در شهرستان قصرشیرین

کاروانسرای عباسی قصرشیرین نیز از نظر پلان تا حدودی شبیه کاروانسراهای صفوی بیستون و ماهیدشت است، بطوریکه دارای ورودی طاق‌داری در ضلع جنوبی بناست که در هر طرف ورودی سکویی دراز ایجاد شده است. این کاروانسرا در زمان شاه عباس صفوی بر سر راه زائران عتبات عالیات و کربلای معلا با طول و عرض ۶۰ متر و ارتفاع ۵ متر از داخل در زمینی به مساحت سه هزار و ۶۰۰ مترمربع ساخته شده است. پس از ورودی، هشتی گنبد داری قرار دارد که از طریق آن می توان وارد حیاط مرکزی شد. در چهار طرف این حیاط، ایوانهای بزرگی با طاق جناغی قرار دارد. همچنین در اطراف ضلع حیاط مرکزی تعدادی اتاق ساخته شده است در جلو هریک از این اتاق ها ایوان کوچکی و در پشت اتاق ها، اصطبل های درازی احداث شده است. این کاروانسرا به وسیله لاشه سنگ و آجر ساخته شده است. حتی در برخی از قسمت‌های آن از جمله ورودی، از آجرهای بناهای ساسانی نیز استفاده کرده اند. این مکان تاریخی که دارای حجره ها و رواق هایی از نوع معماری سنتی است و چندین سال است که به مکان عرضه کالاهای خارجی وارداتی تبدیل شده است. برای تهیه خشت خام و یا آجر این بنا از خاک اطراف شهر استفاده کردند، مواد یا ملات آن از نوع ساروج است که مخلوطی از آهک، خاکستر و گاهی سفیده تخم مرغ تهیه شده است. طراحی منحصر به فرد این اثر تاریخی با توجه به شرایط اقلیمی و گرمای شدید تابستان و سرمای خشک زمستان این منطقه بنا شده به نحوی که در زمستان هوای داخل آن گرم و در تابستان خنک است.کاروانسرای شاه عباسی دارای ورودی طاق داری در ضلع جنوبی بناست که در هر طرف ورودی سکویی دراز ایجاد شده پس از ورودی هشتی گنبد داری قرار دارد که از طریق آن می توان وارد حیاط مرکزی شد.

در چهار طرف این حیاط ایوان های بزرگی با طاق جناغی قرار دارد در اطراف ضلع حیاط مرکزی تعدادی اتاق ساخته شده در جلو هر یک از این اتاق ها ایوان کوچکی قرار گرفته و در پشت اتاق ها اصطبل های بزرگی برای نگهداری حیوانات احداث شده است. در گذشته کاروان های زیارتی و تجارتی در فصل تابستان با قرار گرفتن در حیاط بیرونی و بردن بار و بنه خود به درون اتاقک ها که به وسیله یک رواق به آن متصل است به استراحت پرداخته و در فصل سرما در درون دالان های درونی کاروانسرا که گرم می ماند، استراحت می کردند. درون هر راهرو یا دالان و یا شبستان چندین حجره قرار دارد که هر حجره دارای طاق های هلالی شکلی است که به وسیله رواق هایی به اتاق های کوچکتری متصل می شود و این برای نگهداری بارهای تجاری مورد استفاده قرار می گرفته و حجره ها نیز برای استراحت مسافران بوده است.

زیچ منیژه در شهرستان سرپل ذهاب

زیج منیژه سنگچینی جا مانده از عصر ساسانی است. بنایی با بیش از هزار سال قدمت که اگرچه هنوز هم در ماهیت آن تردید وجود دارد اما بسیاری از باستان شناسان، آن را یک کوشک بین راهی می دانند که افسانه های محلی آن را با منیژه شاهنامه و ایران باستان پیوند داده است. زیج به معنای رصدخانه یا تماشاگه است و مردم محلی عقیده دارند زیج منیژه مکانی بوده که منیژه مدتی در آن مستقر بوده است. بنای تاریخی زیج منیژه را باید در داخل بافت روستای پاطاق از توابع سرپل ذهاب استان کرمانشاه ببینید. یعنی درست در قسمت پایین دست طاق گرا و کوه عظیم پاطاق، در نزدیک کل داود که محلی ها به آن گور دخمه هم می گویند. بنایی با پلان مستطیل شکل، با جهت شرقی - غربی که از لاشه سنگ و ملات گچ ساخته شده است. زیج منیژه در روزگار آبادانی قلعه ای مربعی شکل بوده است که در میانه این قلعه، ساختمان مربع شکل دیگری که احتمالاً ارگ قلعه بوده است- به ابعاد ۴۸ در ۴۸ متر ساخته شده است. در گذشته، هر ضلع قلعه ۳۰ حجره داشته است و حجره ها دارای طاق هایی گهواره ای شکل بوده اند با این حال از این حجره های محکم و باشکوه، امروز تنها یکی دو حجره نسبتا سالم باقی مانده است. دروازه قلعه در ضلع غربی قرار داشته و در ضلع شرقی، هنوز هم بقایای جریان آب دیده می شود که انتهای آن مشخص نیست. در هر زاویه قلعه، یک برج و در بین دو برجی که روی هر ضلع قلعه قرار داشته اند دو برج نسبتا کوچکتر ساخته شده است.

چهارقاپی در شهرستان قصر شیرین

اگرچه اکثر باستان شناسان این بنا را آتشکده ای از زمان خسرو پرویز پادشاه ساسانی می دانند ولی برخی نیز بر این عقیده اند که آن کاخی از همان زمان بوده که به عنوان تفریحگاه برای خوشگذرانی شاه و درباریان به دستور خسرو پرویز پادشاه ساسانی احداث شده است. این بنای تاریخی شامل کاخ شیرین و کاخ خسرو و آتشکده می باشد و همچنین محوطه اطراف آن قصرشیرین به عنوان محوطه ساسانی خوانده می شود برخی از کارشناسان معتقدند خسرو پرویز پادشاه ساسانی این محوطه را در منطقه خوش و آب و هوا برای فصل زمستان (ییلاق) بنا نهاده و براساس بعضی روایات خسرو پرویز این بنا را به دور از جنگ و مسایل سیاسی حکومت برای استراحت و اقامت شیرین ساخته شده است این آتشکده از نوع آتشکده هایی است که دارای دالان طواف بوده و در اثر مرور زمان رواق آن فرو ریخته است ولی با این وجود در برخی از قسمتها آثاری از آن دیده می شود. این آتشکده از اتاقی مربع شکل به ابعاد ۲۵ در ۲۵ متر که دارای سقفی گنبدی شکل به قطر ۱۶ متر بوده ساخته شده و اکنون اثری از آن باقی نمانده و تنها بقایای گوشواره ها در چهار گوشه آن دیده می شود این اتاق مربع شکل دارای چهار درگاه ورودی است که به رواق اطراف فضای مرکزی منتهی می شوند. در اطراف این بنا مجموعه اتاقها و فضاهایی وجود دارد که بخشهایی از آنها در نتیجه کاوشهای باستان شناختی سالهای اخیر شناسایی شده است، این بنا با استفاده از مصالح محلی از قبیل لاشه سنگ و ملات گچ ساخته شده البته گنبد بنا آجری بوده است.  سبک معماری این بنا سنتی است و مجموعه ساسانی و محوطه اطراف آن در حدود ۷۸ هکتار است.  اطاق و بنای اصلی کاخ خسرو در مجموعه ساسانی ۱۹ متر مربع و کاخ شیرین نیز ۱۵۰ متر مربع است در ابتدای کاخ شیرین بنای چهار طاقی قرار دارد که به آتشکده معروف است. سقف این بنا گنبدی شکل بوده و به نظر می رسد که در اطراف اطاق راهروهایی نیز وجود داشته و به مرور زمان از بین رفته است.

بناهای یادشده، یعنی کاروانسرای شاه عباسی، عمارت خسرو و چهارقاپی در شهرستان قصر شیرین، قلعه یزدگرد در شهرستان دالاهو و زیج منیژه در سرپل ذهاب، جزو بناهای تاریخی استان کرمانشاه هستند که در اثر زمین لرزۀ اخیر به شدت آسیب دیده‌اند.

کد خبر 327619

برچسب‌ها

نظر شما

شما در حال پاسخ به نظر «» هستید.