اسناد و تحریمهای آمریکایی؛ زمینه چینی برای عصبانی کردن ایران

خبرگزاری ایمنا - گروه سیاسی - اعظم ملایی: وزارت امور خارجه آمریکا روز ۱۵ ژوئن (۲۵ خردادماه) مجموعه کامل اسناد مربوط به روابط ایران و آمریکا در دهه ۱۹۵۰ و رویدادهای مربوط به کودتای ۲۸ مرداد علیه دولت دکتر محمد مصدق را منتشر کرد. بسیاری از اسناد و اطلاعات مهم مربوط به این رویدادها قبلا و به تدریج توسط برخی سازمان های اطلاعاتی آمریکا و بریتانیا منتشر شده بود که مهمترین آنها اسنادی بود که در سال ۲۰۱۳ توسط سازمان اطلاعات مرکزی آمریکا (سیا) از طبقه بندی محرمانه خارج و در دسترس عموم قرار گرفت.

مجموعه اسناد جدید که در قالب یک کتاب منتشر شده با انتشار اسناد و جزئیاتی بیشتر، به درک جامع تر روابط سه کشور ایران، آمریکا و بریتانیا در دهه ۱۹۵۰ بر اساس توالی منطقی رویدادها کمک می کند. پیش از این برخی ماموران اطلاعاتی و یا دیپلمات های هر دو کشور آمریکا و بریتانیا با انجام مصاحبه هایی بر گوشه های مبهمی از رویدادهای مربوط به کودتا روشنی بیشتری انداخته بودند. از جمله مادلین آلبرایت وزیر خارجه اسبق آمریکا نیز در سال ۲۰۰۰ بر نقش چشمگیر آمریکا در سازماندهی براندازی دولت دکتر مصدق تاکید و حتی به خاطر آن عذر خواهی کرد.

سرانجام در سال ۲۰۱۳ سازمان سیا پس از ۶۰ سال مجموعه اسنادی که تایید دخالت مستقیم آمریکا و بریتانیا در کودتا علیه مصدق، از طریق عملیاتی به نام «آژاکس» بود را از طبقه بندی محرمانه خارج کرد، اما چاپ و انتشار مجموعه اسناد کامل در چارچوب روابط ایران و آمریکا در دهه ۱۹۵۰ به دلیل حساسیت مذاکرات هسته ای تا سال جاری به تعویق افتاد  و سرانجام در روزهای اخیر منتشر شد. در این اسناد که مربوط به مکاتبات محرمانه سفارت آمریکا در تهران با وزارت امور خارجه این کشور و سازمان جاسوسی سیا است، به وضوح از نقش مستقیم آمریکا در مدیریت این کودتا و کنار زدن دولت منتخب دکتر مصدق پرده‌برداری شده است. این اسناد که ۳۷۵ قطعه سند را شامل می شود نشان می دهد که آمریکا مستقیما در سرنگونی دولت منتخب محمد مصدق و حمایت از دولت زاهدی ایفای نقش کرده است.

بر اساس این اسناد، واشنگتن برای سرنگون کردن دولت مصدق برنامه ریزی داشته و کودتا را مستقیما مدیریت کرده است. در یکی از این اسناد، رابط سیا و سفیر آمریکا در تهران در یک پیام محرمانه با اشاره به نزدیکی سرنگونی دولت مصدق، از دولت وقت آمریکا می‌خواهد پس از روی کار آمدن زاهدی فورا پنج میلیون دلار بودجه برای کمک به دولت او اختصاص دهد. همچنین در یکی دیگر از ۳۷۵ سند منتشر شده، سفیر آمریکا از محمدرضا پهلوی، شاه سابق ایران، می‌خواهد در بیانیه‌ای از ارتش و مردم بخواهد دستورات زاهدی را اجرا کنند.

انتشار این اسناد نشان می دهد سیاستهای مداخله جویانه ایالات متحده در ایران و تلاش این کشور برای اعمال نفوذ در کشورمان سابقه ای طولانی و تاریخی دارد. طیفی از سیاستهای تغییر رژیم، حمایت از برخی عناصر داخلی در مقابل عده ای دیگر و اعمال انواع تحریم و فشار، معرف رویکردها و نگرشهای ایالات متحده به بسیاری از کشورهای خاورمیانه و از جمله ایران بوده اند. همچون روزهای اخیر که رکس تیلرسون وزیر خارجه آمریکا کوشید سیاست این کشور در قبال ایران را تبیین کند و ظاهرا به حمایت از انتقال مسالمت آمیز قدرت در کشورمان بپردازد، دولت های ترومن و آیزنهاور نیز بیش از 60 سال پیش سیاستهایی در قبال کشورمان اتخاذ کردند که در نهایت به سرنگونی دولت محمد مصدق منجر شد؛ دولتی که دو نیروی محرک اصلی آن دشمنی با بیگانگان بدون توجه به مقتضیات سیاسی و کینه نسبت به نظام پهلوی بود. مصدق در دوره نخست وزیری خود طرح «موازنهٔ منفی» را پیشنهاد داد که بر اساس آن  تا نیروهای بیگانه در ایران وجود داشتند، نباید به هیچ دولت خارجی امتیاز استخراج نفت داده می شد.

حال انتشار این اسناد حاوی این پیام است که آمریکا بر خلاف ادعاهایش هیچ گاه حامی دولتهای مردمی نبوده و با صرف هزینه های هنگفت به سقوط عناصری که به فکر حفظ منافع ملی کشورشان بوده اند، کمک می کرده است. از سوی دیگر همزمانی انتشار این اسناد با اعمال تحریم های جدید در سنای آمریکا بر علیه کشورمان، میزان و سطح خصومت ها در روابط ایران و آمریکا را افزایش می دهد و نگرش تاریخی منفی ملت ایران به ایالات متحده را تقویت می کند. با این وجود، افزایش تنش ها و برخوردهای دو کشور تنها چیزی است که در حال حاضر مطلوب دولت تندرو و فاقد عقلانیت ترامپ است.

رئیس جمهور بی تجربه و فاقد استراتژی ایالات متحده بسیار مایل است تا کشورهای مخالف خود خصوصاً ایران را عصبانی کرده و به رفتارهایی وادارد که بتواند با استناد به آنها، فشارها و تحریمهای مد نظرش را افزایش دهد. این در حالی است که ترامپ در عرصه بین المللی و نزد مقامات سایر کشورها خصوصاً چین و اتحادیه اروپا از مشروعیت چندانی برخورد نیست و این امر فضایی مناسب برای رایزنی ایران با این کشورها و جلب حمایت آنها ایجاد می کند. بنابراین دستگاه دیپلماسی ایران که بر اساس منطق، اعتدال و میانه روی بنا شده  باید بکوشد  بدون وارد شدن به مشاجرات لفظی با ایالات متحده، راهکارهایی حقوقی و سیاسی برای احقاق حقوق خود در مجامع بین المللی پیدا کند و نه تنها در مورد مداخلات تاریخی آمریکا، بلکه به خاطر تحریمهای اخیر نیز اعلام دعوی کرده و دولت آمریکا را ناچار به پاسخگویی و پرداخت غرامت کند.