خدیجه کبری (س) الگوی زنان مسلمان

به گزارش ایمنا ، نام خدیجه که به میان می آید شاید برای همه شیعیان و دوستداران اهل بیت نامی آشنا به حساب آید ولی نکته آنجاست که چرا در مورد فضائل و خوبی های این بانوی مسلمان کمتر سخن به میان می آید و نسبت به سایر زنان برجسته اسلام توجه ویژه ای به شناساندن این شخصیت بزرگ اسلام نمی گردد.

روز دهم ماه مبارک رمضان سالروز وفات بزرگ بانویی است که نه تنها همسری نمونه برای پیامبر (ص) بوده است بلکه الگویی برای زنان مسلمان به حساب می آید .

در این گزارش تصمیم داریم تا بیشتر از فضائل حضرت صحبت کرده و به بیان زندگی ایشان بپردازیم .

خدیجه پیش از ظهور اسلام از زنان برجسته قریش بشمار می رفته است تا آنجا که او را طاهره و سیده زنان قریش می خواندند. پیش از آنکه به عقد رسول اکرم درآید نخست زن ابوهاله هندبن نباش بن زراره و پس از آن زن عتیق بن عائذ از بنی مخزوم گردید. وی از ابوهاله صاحب دو پسر و از عتیق صاحب دختری گردید. اینان برادر و خواهر مادری حضرت فاطمه(س) اند.

پس از این دو ازدواج، با آنکه زنی زیبا و مالدار بود و خواهان فراوان داشت، همسر اختیار نکرد و با مالی که داشت به بازرگانی پرداخت. تا آنگاه که ابوطالب از برادرزاده خود خواست او هم مانند دیگر خویشاوندانش عامل خدیجه گردد، و از سوی او به تجارت شام رود و چنین شد. پس از این سفر تجارتی بود که حضرت محمد(ص) را به شوهری پذیرفت. چنانکه بین مورخان شهرت یافته و سنت نیز آنرا تایید می کند، خدیجه به هنگام ازدواج با محمد (ص) چهل سال داشت. ولی با توجه به تعداد فرزندانی که از این ازدواج نصیب او گشت، می توان گفت، تاریخ نویسان رقم چهل را از آن جهت که عدد کاملی است انتخاب کرده اند. در مقابل این شهرت، ابن سعد به اسناد خود از ابن عباس روایت می کند که سن خدیجه هنگام ازدواج با محمد (ص) بیست و هشت سال بوده است.

ازدواج با پیامبر(ص)

خدیجه، سخت شیفتة صداقت، معنویت، گفتار و امانت داری حضرت محمد(ص) شد. در پی آن، پیشنهاد ازدواج با آن حضرت را بر زبان آورد و از طریق یکی از دوستانش به نام «نفیسه»، اشتیاقش را به اطلاع محمد(ص) رساند.

پیامبر، این پیشنهاد را با عمویش ابوطالب در میان گذاشت. سپس به اتفاق ابوطالب و عموی دیگرش حمزه به خواستگاری خدیجه رفتند و پس از گفت گوهایی توافق حاصل شد و خطبة عقد را حضرت ابوطالب خواند. بدین سان خدیجة کبری این افتخار را یافت که به همسری خاتم رسولان و مرد فصیح عرب و امین قریش درآید و راه کمال و انسانیت را با شتاب بیشتری در کنار حضرت محمد(ص) طی کند.

خدیجه (س) پشتیبان پیامبر(ص)

گفتیم که خدیجة کبری، در چهل سالگی با حضرت محمد که 25 ساله بود، ازدواج کرد. برخی او را بر این ازدواج ملامت می کردند، اما او که در سیمای آیندة همسر جوانش، فروغ معنویت را می دید، از این ازدواج خرسند بود و تحت تأثیر حالات عرفانی او قرار می گرفت. گاهی که محمد(ص) برای عبادت خدا به خلوتِ «غار حرا» می رفت و با خدا انس می گرفت، خدیجه هم به او سر می زد و برایش آب و غذا می برد و چشم به راه روزی بود که خورشید نبوت از افق زندگی آنان طلوع کند و او به خدای یکتا و دین آسمانی ایمان آورد.

در همان حال می کوشید تا از هیچ خدمتی به شوهر گرامی اش کوتاهی نکند و برای حفاظت او از گزند بدخواهان یهود، تلاش کند، به دعا بپردازد و صدقه بدهد.

پیامبر خدا(ص) در چهل سالگی در غار حرا به نبوت مبعوث شد. آن چه از آیات الهی در طلیعة بعثت شنید، او را دگرگون ساخت. به خانه آمد، آن چه را دیده بود باز گفت. خدیجه، شنیده های خود و حالات حضرت محمد(ص) را با «ورقة بن نوفل» در میان گذاشت. وی به خدیجه گفت: «به خدایی که جانم در دست اوست، ای خدیجه، اگر آن چه را که می گویی راست گفته باشی، همان ناموس اکبری که بر موسی و عیسی فرود می آمد، بر او نازل شده است. او پیامبر این امت است. به او بگو ثابت قدم باشد و به امر نبوت خویش یقین داشته باشد.»

اولین زن مسلمان

خدیجه از این بشارت، بسیار خرسند شد، به خانه شتافت و پیامبر خدا را دید که به خواب رفته و بر پیشانی او قطرات عرق نشسته است، که نشانة نزول آیات وحی (سورة مدّثر) بر او بود. در کنار راه نشست. وقتی حضرت چشم گشود، با سیمای مهربان همسرش رو به رو شد و فرمود: همسرم! روزگار خواب و استراحت به سر آمد. این پیک وحی، جبرئیل امین است که نازل شده و مرا مأموریت داده تا مردم را از ثمرة زشت کاری هایشان آگاه کنم و به خدای یکتا فراخوانم. اینک کیست که دعوت مرا اجابت کند؟

و. .. خدیجه اولین زنی بود که دعوت اسلام را پذیرفت و به آن حضرت ایمان آورد و توحید را از جان و دل قبول کرد و در خانة پیامبر و خدیجه، نور ایمان پرتو افشانی کرد. این افتخار بزرگی برای حضرت خدیجه بود.

امام علی(ع) می فرماید: «تنها خانه ای که بر محور اسلام بر پا بود، خانة پیامبر و خدیجه بود و من سومین نفر آن دو بودم.»

این گونه بود که راه تازه ای پیش پای خدیجه گشوده شد و او از نخستین لحظات طلوع خورشید اسلام، در کنار پیامبر بود و به حمایت و فداکاری و ایثار پرداخت و همة صدمات و سختی ها را هم بر جان خرید و سال های سخت محاصرة قریش را در «شعب ابی طالب» گذراند.

همراهی همه جانبة حضرت خدیجه با دعوت نبوی و حمایت بی دریغ او از پیامبر، نمونة بارز یک همسر فداکار و آرمانی را نشان می داد.

او به حقّانیت راه همسرش ایمان داشت. از این رو او را در هیچ صحنه ای تنها نگذاشت. سه سالی را که پیامبر و مسلمانان در «شعب ابی طالب» به سختی روزگار می گذراندند، از همراهی و همدلی با آنان دریغ نداشت و همة ثروت هنگفتی را که در اختیار داشت، تقدیم رسول خدا (ص) کرد تا در راه اسلام خرج کند و با فشار مالی و محاصرة اقتصادی دشمنان دین، مقابله نماید.

این سخن مشهور که: «اگر شمشیر علی برای دفاع از اسلام و جهاد با مشرکان نبود و اگر ثروت خدیجه برای دفاع از مسلمانان نبود، هرگز اسلام پا برجا نمی شد».اشاره به نقش مهم این حمایت مالی و جان نثاری های میدان جهاد است، وگرنه حقیقت اسلام و پیام روشن آن مایة پیشرفت بود.

«خدیجه در سنینی نبود که تحمل رنج و سختی بر او آسان باشد و از کسانی نبود که در جریان زندگی با تنگی معیشت و محرومیت ها و تلخ کامی ها خو گرفته باشد؛ با وجود این، راضی شد سختی هایی را که در اثر محاصره شدن بنی هاشم در شعب ابی طالب از طرف قریش تحمیل می شد، تا سر حدّ مرگ تحمل کند.»

شخصیت خدیجه (س) از زبان پیامبر

بزرگ ترین ستایش ها از زبان پیامبرخدا(ص) دربارة این بانوی پاک و نجیب نقل شده است. بانویی بزرگوار، سال هایی چند وارد زندگی پیامبر شد و با او زیست و همراهی کرد و دل نشین ترین خاطرات را در ذهن رسول خدا(ص) برجای گذاشت. بارها پیامبر به همسرش فرمود: ای خدیجه! جبرئیل بر تو سلام می رساند. در یک نوبت، جبرئیل امین این پیام را از سوی خداوند آورد: ای محمد! از سوی پروردگار، به خدیجه سلام برسان.

پیامبر خدا(ص) به همسرش فرمود: ای خدیجه! اینک این جبرئیل امین است که از پروردگارت به تو سلام می رساند. حضرت خدیجه در پاسخ گفت: «خداوند، خودش سلام است و سلام از اوست. بر جبرئیل هم سلام و درود باد.»

پیامبر خدا(ص) می فرمود:برترین زنان بهشتی چهار نفرند: خدیجه دختر خویلد، فاطمه دختر محمد، مریم دختر عمران و آسیه دختر مزاحم (همسر فرعون).

آن حضرت، این چهار بانوی بزرگ را سرآمد زنانی می دانست که به کمال رسیده اند و سرور همة زنان جهان معرفی کرد.

این نکته قابل بیان است که محبت ها و خوبی های خدیجة کبری هرگز از یاد پیامبر نمی رفت. هرگاه رسول خدا(ص) گوسفندی ذبح می کرد، می فرمود: آن را بین دوستان خدیجه تقسیم کنید. روزی عایشه علت این کار را پرسید، فرمود: من دوست خدیجه را هم دوست دارم.

این مربوط به سال های پس از خدیجه بود که خاطرات شیرین دوران زندگی با خدیجه، بردل و جان پیامبر خدا(ص) نقش بسته بود.

رسول خدا(ص) پس از وفات خدیجه همواره از او به نیکی یاد می کرد. عایشه می گوید: پیامبر از خانه بیرون نمی رفت مگر آن که خدیجه را یاد می کرد و او را می ستود. یکی از روزها که از خدیجه به نیکی یاد می کرد، مرا رشک و حسد فرا گرفت، گفتم: یا رسول الله! آیا جز این است که او پیرزنی بود که از دنیا رفته است، خداوند بهتر از او را نصیب تو کرده است؟ پیامبر خشمگین شد و فرمود: «نه به خدا سوگند، هرگز خداوند بهتر از او را به من عوض نداده است. او به من در حالی و شرایطی ایمان آورد که مردم دیگر کفر ورزیدند و مرا در دورانی تصدیق کرد که دیگران مرا تکذیب کردند و با مال خود مرا یاری نمود، آن گاه که مردم مرا محروم ساختند. و پروردگار، مرا تنها از او صاحب فرزندی خجسته قرار داد.... »

فاطمه (س) گل بوستان زندگی خدیجه (س) و پیامبر اکرم (ص)

زیباترین و خوش بوترین گلی که در بوستان زندگی مشترک خدیجة کبری با پیامبر رویید و جهان آفرینش را تا ابد معطّر ساخت، فاطمة زهرا(س) بود.

ازدواج خدیجه با پیامبر به تولد چند دختر و پسر انجامید که فقط حضرت زهرا(ع) برای او ماند و مایة خیر و برکت و تداوم نسل گردید. قاسم و عبداللـه دو پسری بودند که به دنیا آمدند و پس از مدتی در گذشتند. دخترانی هم به نام های رقیه، زینب، امّ کلثوم برای حضرت خدیجه یاد کرده و نوشته اند، اما از این میان، حضرت فاطمه گلی دیگر بود که همتا نداشت.

خداوند برای ولادت این بانو که می بایست مادر یازده امام گردد، تدابیری به کار بست و با تمهیدات خاصی به دنیا آمد. وی برترین و بافضیلت ترین فرزند پیامبر بود و چنان ارج و قرب و منزلتی یافت که او را «کوثر اهل بیت» نامیدند و چون نسل رسول خدا(ص) از این فرزند تداوم یافت، سورة «کوثر» در شأن او نازل شد.

حضرت زهرا(ع) در آن دوران که وجود دختر را مایة ننگ می دانستند به عنوان سرور زنان جهان (سیدة نساء العالمین) و برترین بانوی خلقت مطرح بود و مورد تکریم حضرت رسول قرار گرفت و این، نشان دهندة جایگاه والای زن در نظام اسلام و نگرش قرآنی است.

حضرت خدیجه، در کنار این دختر پاک به آرامش روحی می رسید. حتی در دورانی که باردار بود و زنان قریش، کینه توزانه با او برخورد می کردند و از هم صحبتی و هم نشینی با خدیجة کبری کناره گیری می کردند، طبق روایات، همدم لحظه های تنهایی اش کودکی بود که در شکم داشت و با او حرف می زد.

وفات حضرت خدیجه (س)

پیامبر گرامی اسلام(ص) اگر با حزن و اندوهی رو به رو می شد، چهرة باز همسرش خدیجه غم از دلش می زدود و با وجود او، تسکین می یافت. اما رحلت آن بانوی بزرگوار غمی بزرگ بر دل پیامبر(ص) نهاد.

وی پس از 25 سال زندگی در کنار خاتم رسولان، در 65 سالگی در دهم ماه رمضان سال دهم بعثت، چشم از جهان فروبست و به سوی بهشت ابدی پر گشود.

در همان سال، ابوطالب عموی پیامبر نیز که بزرگ ترین حامی وی بود، به فاصلة یک ماه از دنیا رفت. این دو عزیز، یکی در خانه و داخلة زندگی و دیگری در بیرون و عرصة اجتماع و در برابر مخالفان، از استوارترین حامیان حضرت محمد(ص) به شمار می رفتند. فقدان این دو پشتوانه، بر پیامبر بسیار گران بود. از این رو آن سال را «عام الحُزن» یا «سال اندوه» نامیدند. در آن سال، کفار قریش نیز آزارها و سخت گیری های خود را بر پیامبر و مسلمانان افزودند.

پیکر حضرت خدیجه را در قبرستان مُعلا [که اکنون نزدیک پل حُجُون در مکه قرار دارد و به قبرستان ابوطالب مشهور است] دفن کردند. رسول خدا(ص) پیوسته جای خالی خدیجه را احساس می کرد و با یاد او به خود تسلّی می داد. هرگاه او را یاد می کرد، می گریست و می فرمود: «خدیجه! کجا دیگر مانند خدیجه پیدا می شود؟»

حضرت خدیجه از دنیا رفت. ولی یک دنیا خاطرات شیرین، درس های زندگی ساز، اخلاقیات والا، فضایل ماندگار و قابل الگوگیری برجای نهاد.